Για κάποιους το καλοκαίρι τελειώνει με το τέλος των καλοκαιρινών διακοπών τους -τους ξέρουμε και ως καλοχειμωνάκηδες της 16ης Αυγούστου. Βέβαια για τους περισσότερους το τέλος του καλοκαιριού έρχεται με την έναρξη της σχολικής χρονιάς και την επιστροφή στη ρουτίνα της φθινοπωρινής καθημερινότητας. Είμαστε όμως και εμείς που λατρεύουμε το καλοκαίρι και αρνούμαστε να το αποχαιρετίσουμε μέχρι την… αποφράδα νύχτα του τελευταίου Σαββάτου του Οκτωβρίου, που αλλάζει η ώρα. Εκεί πια το παίρνουμε απόφαση και μαζί με τη χειμερινή ώρα υποδεχόμαστε και τη χειμερινή μελαγχολία, εποχική κατάθλιψη, γνωστή και ως «winter blues».
Εποχική κατάθλιψη: Είμαστε… SAD
Λίγο το γεγονός ότι βραδιάζει από τις 5 η ώρα το απόγευμα, λίγο το ότι κλεινόμαστε μέσα λόγω κρύου, η ψυχολογία μας πέφτει. Εκτός από τη μαυρίλα που μας κατακλύζει, ξυπνάμε δυσκολότερα, πεινάμε συχνότερα, καταναλώνουμε περισσότερο junk food και είμαστε ανά πάσα στιγμή έτοιμοι για καβγά.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 η κατάσταση αυτή αναγνωρίστηκε από το National Institute of Mental Health και επιβεβαιώθηκε από το American Psychiatric Association ως μια μορφή κατάθλιψης, που εμφανίζεται σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Ονομάστηκε Seasonal Affective Disorder και έγινε ευρέως γνωστή με το εύστοχο ακρωνύμιο… SAD. Στα ελληνικά ο επιστημονικός όρος είναι «εποχική κατάθλιψη» και σύμφωνα με δημοσίευση της ιατρικής σχολής του Harvard, εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άντρες. Αν και κάποια σημάδια της μπορεί να εμφανιστούν από την παιδική ηλικία, η εποχική κατάθλιψη επηρεάζει κυρίως άτομα που διανύουν τη δεκαετία ανάμεσα στα 30 και τα 40 έτη και όπως όλες οι μορφές κατάθλιψης, μπορεί να έχουν πολλές διαβαθμίσεις -από πολύ ελαφριές ως βαριές.
Κατάθλιψη αγνώστου αιτιολογίας
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν το ακριβές αίτιο της εποχικής κατάθλιψης, παρά μόνο το ερέθισμα που είναι η περιορισμένη έκθεση στο ηλιακό φως. Προφανώς οι περισσότερες ώρες σκοταδιού επιβραδύνουν το βιολογικό ρολόι του οργανισμού μας. Έχουμε κάποιες ενδείξεις γι’ αυτό: παρατηρείται δυσλειτουργία στη νευροδιαβίβαση της σεροτονίνης, ορμόνης που ως γνωστό εμπλέκεται στη ρύθμιση της διάθεσής μας. Επίσης παρατηρείται αυξημένη παραγωγή μελατονίνης, γνωστής και ως ορμόνης του ύπνου. Ενώ σημειώνεται και μειωμένη παραγωγή βιταμίνης D. Όλα αυτά μαζί προκαλούν αποσυγχρονισμό στον κιρκαδικό ρυθμό κατά τις σκοτεινές μέρες του χειμώνα. «Όμως αυτό δεν εξηγεί ούτε αποτελεί βιοδείκτη κάθε περίπτωσης SAD», σύμφωνα με την Kelly Rohan, PhD, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ με εξειδίκευση στη μελέτη και τη θεραπεία περιπτώσεων SAD.
Εποχική κατάθλιψη: Τα συμπτώματα είναι αδιαμφισβήτητα
Σε αντίθεση με το αίτιο της εποχικής κατάθλιψης, τα συμπτώματά της είναι γνωστά και κοινά:
- Συνεχής κακοδιαθεσία
- Χαμηλά επίπεδα ενέργειας
- Ευερεθιστότητα
- Διαταραχές ύπνου – υπνηλία
- Υπερκατανάλωση τροφών – ειδικά υδατανθράκων
- Αύξηση βάρους
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για πράγματα και δραστηριότητες που απολαμβάνουμε τον υπόλοιπο χρόνο
- Απομόνωση και αποφυγή κοινωνικών συναναστροφών
Τι να μάθω για να μην πάθω;
1. Η βιταμίνη D είναι φίλη μας
Καθώς πολλοί ασθενείς SAD εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, καλό είναι να κάνουμε έναν έλεγχο για να δούμε πού βρισκόμαστε. Η βιταμίνη D ενισχύει τον οργανισμό στην παραγωγή σεροτονίνης και λαμβάνεται από τρόφιμα όπως λιπαρά ψάρια, μανιτάρια, αυγά, γάλα και δημητριακά. Εναλλακτικά υπάρχουν και συμπληρώματα βιταμίνης D. Αυτό που δεν επιβεβαιώνεται είναι η χρήση τους ως μέσο θεραπείας της εποχικής κατάθλιψης. Σύμφωνα με δημοσίευση του Αντώνιου Δημητρακόπουλου, MD, PhD, στο https://pathologia.eu/, τα συμπληρώματα βιταμίνης D δεν προσέφεραν οφέλη στους ασθενείς που έπασχαν από εποχική κατάθλιψη.
2. Άσκηση και χαρά
Ισχύει για κάθε μορφή κακοδιαθεσίας: Λίγη κίνηση αρκεί για να τονώσει τη διάθεσή μας. Δεν είναι μόνο θεωρία, αφού υπάρχει επιστημονική εξήγηση. Η άσκηση συμβάλλει στην παραγωγή ενδορφινών, ορμονών που μας κάνουν και πιο χαρούμενους και πιο ήρεμους. Ειδικά αν έχουμε επιλέξει ένα είδος άσκησης που γίνεται σε εξωτερικό χώρο, μπορούμε να επωφεληθούμε ακόμα περισσότερο αν γυμναζόμαστε τις ώρες που έχει ήλιο.
3. Πρωινός διαλογισμός
Πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν από εποχική κατάθλιψη διαπιστώνουν βελτίωση των συμπτωμάτων τους κάνοντας διαλογισμό. Η επιστημονική εξήγηση κρύβεται πιθανώς στο γεγονός ότι ο διαλογισμός ενεργοποιεί την παραγωγή ορμονών που συμβάλλουν στην ευτυχία. Το επιβεβαιώνει μεταξύ άλλων έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Frontiers of Human Neuroscience. Οι μαγνητικές τομογραφίες που έγιναν σε συμμετέχοντες σε πρακτική διαλογισμού, μετά από μόλις οκτώ εβδομάδες, έδειξαν ότι υπήρξε ενεργοποίηση των περιοχών του εγκεφάλου τους όπου παράγονται ορμόνες όπως η σεροτονίνη.
4. Ψυχοθεραπεία αγάπη μου
Μαζί με τη φωτοθεραπεία, που στην Ελλάδα δεν είναι διαδεδομένη όπως σε Βορειοευρωπαϊκές χώρες, η ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα δημοφιλής για την αντιμετώπιση αλλά και την πρόληψη της εποχικής κατάθλιψης. «Όπως και σε πολλές άλλες διαταραχές, η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία έχει σημαντική συμβολή, λειτουργώντας μάλιστα πολλές φορές προληπτικά στις υποτροπές» αναφέρει στο site του ο Σπύρος Καλημέρης, ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής και εξηγεί: «Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία είναι ουσιαστικά μια μέθοδος ψυχοθεραπείας που εφαρμόζεται με πολύ αξιόλογα αποτελέσματα σε μια ευρεία γκάμα ψυχικών διαταραχών με κυριότερες -από πλευράς συχνότητας- την κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές. Η αρχή στην οποία βασίζεται είναι: Ο τρόπος με τον οποίο το άτομο “βλέπει τα πράγματα” είναι ο παράγοντας που επηρεάζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του και όχι τα ίδια τα πράγματα καθ’ αυτά». Έτσι, με τη βοήθεια του ειδικού ψυχοθεραπευτή παύουμε σταδιακά να αντιμετωπίζουμε την αλλαγή της ώρας ως αιτία στενοχώριας και κατάθλιψης και υποδεχόμαστε ήρεμα και αισιόδοξα το χειμώνα.
