Ξυπνάς το πρωί, πιάνεις το κινητό στα χέρια σου, μπαίνεις στο Instagram, σκρολάρεις αδιάφορα, κάνεις 4-5 likes, κλείνεις το κινητό κι ετοιμάζεσαι για τη δουλειά. Στο δρόμο για το γραφείο ακόμα κι αν οδηγείς, βρίσκεις την ευκαιρία σε κάποιο φανάρι, πιάνεις κινητό, ανοίγεις Instagram, ανεβάζεις ένα story από την κίνηση, κλείνεις κινητό. Φτάνεις στο γραφείο. Μέχρι να ανοίξεις το PC, πιάνεις κινητό να δεις πώς πάει το story σου, μοιράζεις μερικές καρδιές, κλείνεις κινητό. Καθώς μιλάς στο τηλέφωνο -τι άλλο να κάνεις;- παίρνεις στα χέρια σου το κινητό, ανοίγεις το Instagram, σκρολάρεις, κάνεις likes, κλείνεις τηλέφωνο. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται να σου περιγράψω το υπόλοιπο της ημέρας σε σχέση με την Insta-εμμονή σου για να καταλάβεις ότι είναι κάτι που μπορεί πολύ εύκολα να ξεφύγει και να σε οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις. Ο εθισμός στο Instagram είναι υπαρκτός!
«Η φύση του συγκεκριμένου μέσου είναι τέτοια που μπορεί εύκολα να οδηγήσει το χρήστη σε εθισμό» λέει ο Χρήστος Σχίζογλου, ψυχολόγος με ειδίκευση στις εξαρτήσεις και εξηγεί: «Το γεγονός ότι μπορείς με μια απλή κίνηση του χεριού να εναλλάσσεις ασταμάτητα τις εικόνες και τα βίντεο που περνούν μπροστά από τα μάτια σου σού δημιουργεί μία αίσθηση χαλάρωσης. Καθώς, όμως, δεν υπάρχει αρχή, μέση και τέλος σε αυτό που βλέπεις, επανέρχεσαι κάθε φορά που ενδεχομένως βαριέσαι ή θέλεις να κάνεις ένα διάλειμμα, με αποτέλεσμα να αποκτάς μία συνήθεια που σταδιακά γίνεται εξάρτηση».
Όλα αυτά επιβεβαιώνονται και από τα τελευταία στατιστικά στοιχεία σε σχέση με τη χρήση του Instagram, που δείχνουν ότι στα δωδέκατα γενέθλιά του το μέσο γνωρίζει τεράστια άνθηση παγκοσμίως. Με περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο χρήστες μηνιαίως και 500 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες σε ημερήσια βάση, το Instagram τρώει κατά μέσο όρο κάτι παραπάνω από μισή ώρα από το 24ωρό τους -χρόνος που μέσα στην τελευταία τριετία διπλασιάστηκε! Και η προσέλκυση νέου κοινού στο μέσο φαίνεται επίσης αυξητική, καθώς αποτελεί το δεύτερο δημοφιλέστερο σε downloads app στον κόσμο (ναι σωστά μαντέψες, το πρώτο είναι το TikTok), με το 60% των χρηστών να ανήκουν στο ηλικιακό γκρουπ 18-34.
Εθισμός στο Instagram: Τα σημάδια
«Σίγουρα ο χρόνος που περνάς στο Instagram αποτελεί μια ένδειξη του βαθμού της εξάρτησης. Όμως αυτό που μας νοιάζει περισσότερο είναι ο τρόπος που το χρησιμοποιείς και τι νιώθεις γι’ αυτό» λέει ο Χρήστος Σχίζογλου. «Μπορεί να έχεις εθιστεί στο μέσο, ακόμα κι αν δεν κάνεις αναρτήσεις αλλά μπαίνεις κάθε τόσο για να ανανεώσεις το feed, να κάνεις like και να σχολιάσεις τις εικόνες των “φίλων” σου». Γιατί όλη αυτή η κατάσταση μπορεί να σου δημιουργεί αισθήματα άγχους, μοναξιάς, ζήλιας και χαμηλής αυτοεκτίμησης, ενώ σε ακραίες μορφές οδηγεί σε κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση.
Το πιο σύνηθες, βέβαια, είναι ότι σου στερεί τη δυνατότητα να απολαύσεις τις χαρές της ζωής. Καθώς ενδιαφέρεσαι περισσότερο να απαθανατίσεις τις στιγμές, παρά να τις ζήσεις, χάνεις την ουσία και τελικά μένεις με την αίσθηση του κενού. Σύμφωνα με τον Χρήστο Σχίζογλου, είναι αναπόφευκτη η σύγκριση της ζωής σου με τις ζωές των ανθρώπων που ακολουθείς στο Instagram. Το ανησυχητικό είναι να νιώθεις θλίψη ή κάποιο αίσθημα κατωτερότητας εξαιτίας αυτής της σύγκρισης. Αν μάλιστα προβάλλεις μία επίπλαστη πραγματικότητα, την οποία δημιουργείς προκειμένου να μην υστερείς, τότε θα σε συμβούλευε να ζητήσεις άμεσα τη βοήθεια ειδικού. Ένα από τα πρώτα πράγματα που μπορεί να λειτουργήσει ως καμπανάκι κινδύνου είναι να έχεις δεχτεί επανειλημμένα παράπονα από συγγενείς και φίλους ότι αφιερώνεις περισσότερο χρόνο στην Instagram-ική καθημερινότητά σου από ό,τι στην πραγματική ζωή σου. Έχεις ακόμη αμφιβολίες; Πάρε χαρτί και σημείωσε τις απαντήσεις στο τεστ που αποκαλύπτει το βαθμό εξάρτησής σου από το Instagram. Αν κάνεις high score, διάβασε παρακάτω.
Home-made πρόγραμμα απεξάρτησης
Όπως σε όλους τους εθισμούς, έτσι και στην περίπτωση των social media, το πρώτο και κύριο βήμα προς την απεξάρτηση είναι σύμφωνα με τον Χρήστο Σχίζογλου, να αντιληφθείς και να παραδεχθείς αυτό που σου συμβαίνει. Αμέσως μετά θα πρέπει να σκεφτείς ποια ανάγκη καλύπτεις σκρολάροντας ασταμάτητα. Είναι η κίνηση που κάνεις μηχανικά όταν βαριέσαι; Μήπως ψάχνεις παρέα επειδή νιώθεις μοναξιά; Ή ίσως είναι ένας τρόπος να αναβάλεις κάποια υποχρέωσή σου; Ανάλογα με την απάντηση που θα δώσεις σε κάθε ερώτηση, υπάρχουν και οι εναλλακτικές. Αν βαριέσαι, δοκίμασε να κάνεις κάτι διαφορετικό σε σχέση με τη ρουτίνα σου. Αν νιώθεις μοναξιά, επιδίωξε περισσότερες κοινωνικές επαφές. Κι αν το Instagram είναι το προσωρινό καταφύγιό σου, προκειμένου να αποφύγεις κάτι που πρέπει να γίνει, αποδέξου την προσωρινότητά του και προτίμησε να ξεμπερδέψεις εξαρχής με τις υποχρεώσεις σου, ώστε να απολαύσεις μετά τη χαλάρωση.
Castorly Stock / Pexels
Σίγουρα το να παρακολουθήσεις 2-3 reels είναι χαλαρωτικό, αλλά όταν χάνεται το μέτρο, γίνεται ψυχαναγκασμός. Μπορείς για αρχή να κατεβάσεις μια εφαρμογή που καταγράφει το χρόνο που αφιερώνεις καθημερινά σε apps και σελίδες. Έτσι θα διαπιστώσεις αν η αίσθηση που έχεις (ότι για παράδειγμα χαλαρώνεις για 10 λεπτά και μετά το κλείνεις) συμπίπτει με την πραγματικότητα ή αποκλίνει κατά πολύ από αυτή. Στη δεύτερη περίπτωση, το χρονόμετρο είναι μία λύση, αλλά η όλη διαδικασία ίσως σου δημιουργήσει μεγαλύτερο άγχος παρά χαλάρωση. Γι’ αυτό προτίμησε την εναλλακτική μιας βόλτας, ενός απολαυστικού μπάνιου ή όποιας άλλης δραστηριότητας σε αποσυμπιέζει.
Στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης, κάνε και μια εκκαθάριση στα accounts που ακολουθείς. Βάζοντας τάξη στο Instagram-ικό σου σπίτι, μπορείς να βάλεις σε τάξη και τις σκέψεις σου. Στη συνέχεια άρχισε να φιλτράρεις πού κάνεις like και σχόλια, περιορίζοντας τη διάδρασή σου μόνο σε αυτά που πραγματικά σου αρέσουν. Και βέβαια προσπάθησε να μην το ανοίγεις όταν έχεις παρέα. Αντί να φωτογραφίζεις τις στιγμές που περνάς με τους φίλους σου, ζήσε τις!
