Η πρώτη φορά που άκουσα τη λέξη εργοθεραπεία ήταν σε συζητήσεις με φίλους δευτεροδεσμίτες (ναι, μπορεί να μοιάζει προϊστορία, όμως υπάρχουμε ακόμη εμείς που δώσαμε πανελλήνιες με το σύστημα των δεσμών), όταν συμπλήρωναν το μηχανογραφικό τους δελτίο και δήλωναν μεταξύ άλλων το ΤΕΙ Εργοθεραπείας. Φυσικά δεν γνώριζαν περί τίνος πρόκειται, γιατί πού λόγος για σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό! Την ίδια λέξη την ξανάκουσα πολλά χρόνια αργότερα, όταν το παιδί φίλης μου διαγνώστηκε με μια μορφή αυτισμού, οπότε παραπέμφτηκε μεταξύ άλλων και σε εργοθεραπευτή. Όμως δεν μας ήταν σαφές τι ακριβώς κάνει η συγκεκριμένη ειδικότητα και ποια είναι τα οφέλη της.
«Η εργοθεραπεία είναι μια μεγάλη ομπρέλα που αφορά μεγάλη γκάμα ανθρώπων, οπότε είναι λογικό να είναι χαοτική για τους περισσότερους» λέει η Πέγκυ Μαρτιώνου, παιδιατρική εργοθεραπεύτρια και εξηγεί: «Αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες, από βρέφη μέχρι υπερήλικες και εφαρμόζεται σε διάφορα ζητήματα όπως για παράδειγμα σε ορθοπεδικά, ψυχιατρικά, ογκολογικά περιστατικά και πολλά άλλα. Σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για στοχοκατευθυνόμενες δραστηριότητες, τις οποίες χρησιμοποιούμε για να πετύχουμε το βέλτιστο της λειτουργικότητας ενός ατόμου». Έτσι λειτουργεί και η παιδιατρική εργοθεραπεία, με την ιδιαιτερότητα φυσικά ότι εδώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει το παιχνίδι. «Πετυχαίνουμε πολλά πράγματα μέσα από αυτό» λέει η Πέγκυ επισημαίνοντας ότι αφενός είναι αυτό που ηλικιακά καταλαβαίνει το παιδί και αφετέρου δεν είναι πάντα δεδομένο ότι μιλάει.
Τι κάνει ο παιδιατρικός εργοθεραπευτής
Αρχικά πρέπει να γίνει μια αξιολόγηση του παιδιού, ώστε – βάσει της χρονολογικής ηλικίας του – να διαπιστωθεί ποια ορόσημα έχει κατακτήσει, ποια όχι και σε ποια υπολείπεται (π.χ. πότε μπουσούλησε, πότε περπάτησε κτλ.). Σύμφωνα με την Πέγκυ Μαρτιώνου το πρώτο και σημαντικότερο στάδιο είναι αυτό κατά το οποίο χτίζεται η σχέση με το παιδί. «Είναι απαραίτητο ώστε να σε εμπιστευτεί, να σου ανοιχτεί και να μπορέσεις να δεις πράγματα» λέει.
Αφού γίνει η πρώτη αξιολόγηση – η διαδικασία επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα- μπαίνουν στόχοι κι ένα χρονοδιάγραμμα μέσα στο οποίο θα επιδιωχθεί η υλοποίησή τους με διάφορες δραστηριότητες παιχνιδιού. Το ζητούμενο είναι να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για την ηλικία και την περίπτωση του κάθε παιδιού. Τα περιστατικά ποικίλουν και μπορεί να είναι από ελαφριά, όπως μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) μέχρι βαριές μορφές αυτισμού ή εγκεφαλικής παράλυσης.
Εργοθεραπεία: Μήπως πρέπει να πάω το παιδί μου για εξέταση;
Συνήθως οι γονείς πηγαίνουν ένα παιδί στον εργοθεραπευτή με παραπεμπτικό αναπτυξιολόγου, παιδοψυχολόγου, δημόσιων φορέων κτλ. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που παίρνουν μόνοι τους πρωτοβουλία, καθώς αντιλαμβάνονται ότι κάτι συμβαίνει με το παιδί αλλά δεν μπορούν να εστιάσουν τι είναι αυτό. «Το αν και πότε θα μιλήσει ένα παιδί είναι το πρώτο σημάδι για τους περισσότερους γονείς» λέει η Πέγκυ Μαρτιώνου, ενώ επισημαίνει ότι υπάρχουν και προηγούμενα στάδια στα οποία συνήθως δεν δίνουν σημασία και τα προσπερνούν, αλλά είναι ίσως πιο σημαντικά από την ομιλία. Σου απαριθμεί μάλιστα μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά, ώστε να μην τα αγνοήσεις και να απευθυνθείς εγκαίρως σε ειδικό:
- Να μιλάς στο παιδί και να μη γυρίζει στο άκουσμα του ονόματός του
- Να μην εκτελεί πολύ απλές εντολές
- Να μη δείχνει
- Να ουρλιάζει
- Να μη δέχεται να κάνει μπάνιο
- Να αρνείται να φορέσει συγκεκριμένες υφές ρούχων
- Να έχει πολύ περιορισμένο διαιτολόγιο
Αυτά είναι κάποια αισθητηριακά ζητήματα που μπορεί να εντοπίσει ένας γονιός. Υπάρχουν όμως και πολλά άλλα. Ξεκίνα από τα πιο απλά: δες αν το παιδί σου αντιλαμβάνεται ότι του μιλάς. Αν ανταποκρίνεται σε αυτά που του λες και πώς; Δείχνει; Φωνάζει; Κλαίει; Σε τραβάει και σε πηγαίνει σε αυτό που θέλει να του δώσεις; Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν η ζωηράδα ενός παιδιού είναι λόγος να επισκεφτεί εργοθεραπευτή. Εξαρτάται από το τι εννοούμε όταν λέμε ότι ένα παιδί είναι ζωηρό, λέει η Πέγκυ, επισημαίνοντας ότι αν μιλάμε για παράδειγμα για την περίπτωση που δεν μπορεί να κάτσει στη θέση του μιάμιση ώρα και να παρακολουθήσει μια ολόκληρη ταινία, αυτό δεν είναι ένδειξη ότι χρειάζεται εργοθεραπεία. Υπάρχει ένα σύνολο άλλων χαρακτηριστικών που θα μας οδηγήσει εκεί.
Τα οφέλη της εργοθεραπείας
Η εργοθεραπεία βοηθάει το παιδί να αποκτήσει το μέγιστο της λειτουργικότητάς του -όποιο κι αν είναι αυτό πχ. να τρώει μόνο του, να κάνει μπάνιο κτλ. Το οδηγεί ουσιαστικά σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο αυτοεξυπηρέτησης. «Ο βαθμός της εξέλιξής του εξαρτάται από το δυναμικό του παιδικού, από τη συνεργασία του, από το πόσο βοηθητικοί και όχι παρεμβατικοί ή αρνητικοί είναι οι γονείς» λέει η Πέγκυ. Γιατί ως γονιός θα παίξεις κι εσύ μεγάλο ρόλο στην πορεία της εργοθεραπείας. Οι επισκέψεις στον ειδικό γίνονται το πολύ δύο φορές την εβδομάδα. Σε πολλές περιπτώσεις, λοιπόν, θα σου δοθούν κατευθυντήριες οδηγίες και υλικά, όπως για παράδειγμα πλαστελίνη ή άλλα παιχνίδια, με τα οποία μπορεί να γίνεται εξάσκηση και στο σπίτι. Τέλος, αυτό που πρέπει να θυμάσαι είναι ότι όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η εξέλιξή του, καθώς στο δημοτικό για παράδειγμα, έχουν ήδη εδραιωθεί πολλές δεξιότητες στο 90% και είναι δύσκολο να αλλάξουν.
