Οι συζητήσεις για τα χρήματα ήταν ανέκαθεν ταμπού, πόσω μάλλον όταν γίνονταν σε μια οικογένεια με ακροατές τα παιδιά. Πολλοί από εμάς που μεγαλώσαμε στα ‘80s θυμόμαστε να υπάρχει μια μυστικοπάθεια γύρω από το θέμα της αμοιβής των γονιών μας, μεταλαμπαδευμένη προφανώς από τις παλιότερες γενιές, αφού οι συνήθειες και το γενικότερο κοινωνικό status μαρτυρούσε πάνω κάτω το σημείο στο οποίο βρισκόταν η κάθε οικογένεια.
Ο όρος «αποταμίευση» συστηνόταν στους περισσότερους στο τέλος του δημοτικού, με αφορμή μία έκθεση που γράφαμε διεκδικώντας ως έπαθλο έναν κουμπαρά από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Και κάπως έτσι αντιμετωπίζαμε τα χρήματα μεγαλώνοντας, σαν ένα θεωρητικό θέμα έκθεσης (μακρινό και αποστειρωμένο) και όχι σαν κάτι απτό και καθημερινό, με το οποίο θα έπρεπε να εξοικειωθούμε από νωρίς.
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, οι οικονομικές συνήθειες αρχίζουν να χτίζονται από την ηλικία των 5 ετών, όπου τα παιδιά έχουν ήδη αναγνωρίσιμες αντιδράσεις απέναντι στη σπατάλη και την αποταμίευση χρημάτων, αντιδράσεις που μεταφράζονται σε αντίστοιχες συμπεριφορές στην ενήλικη ζωή τους. «Τα παιδιά που έχουν καλύτερη σχέση με τα χρήματα έχουν συνήθως γονείς ή φροντιστές που τους μιλάνε γι’ αυτά και τους αναθέτουν ευθύνες για το πώς τα ξοδεύουν ή τα αποταμιεύουν», αναφέρεται στο site του Βρετανικού Money Helper. Τι πρέπει όμως να τους λες και πώς θα τους βοηθήσεις να αναπτύξουν από υγιή σχέση με τα χρήματα;
1. Μίλα χωρίς ταμπού
Ως ενήλικες, αντιμετωπίζουμε διάφορα θέματα με τα χρήματα, οπότε προτιμάμε να κρατάμε τα παιδιά μας μακριά από σχετικές συζητήσεις. Όμως, όπως λέει η Joline Godfrey, συγγραφέας του Raising Financially Fit Kids, το να τα εμπλέκεις σε αυτές λειτουργεί σαν εμβολιασμός, έτσι είναι προετοιμασμένα να αντιμετωπίσουν τα κοινωνικά μηνύματα στα οποία θα εκτεθούν σύντομα όσο κι αν τα προστατεύεις. Είναι λοιπόν σημαντικό να τους δείχνεις ότι καθημερινά καλείσαι να πάρεις κάποιες οικονομικές αποφάσεις. Δεν χρειάζεται φυσικά να ξέρουν πόσο σε αγχώνουν οι λογαριασμοί που τρέχουν, όμως μπορούν να γνωρίζουν ότι κάθε μήνα κρατάς λίγα χρήματα στην άκρη για να κάνετε τις καλοκαιρινές διακοπές σας. Μπορεί να σου φαίνεται ανούσιο, αλλά βοηθάς ακόμα και αναφέροντας ότι ψώνισες κάτι επειδή το βρήκες σε πολύ καλή τιμή. Συγκεκριμένα, μαθαίνουν ότι το προϊόν είχε μια τιμή, η οποία για κάποιο λόγο άλλαξε, εσύ διαπίστωσες ότι αυτό σε συμφέρει καθώς το χρειαζόσουν και αποφάσισες να προχωρήσεις στην αγορά του.
2. Δώσε τους ενεργό ρόλο στα ψώνια
Όταν βγαίνετε στα μαγαζιά για να τους αγοράσεις κάτι ή ακόμα και στα καθημερινά ψώνια για το φαγητό, άφησέ τους να πληρώσουν -ιδανικά με μετρητά και όχι με κάρτα. Με αυτόν τον τρόπο και ανταλλάσσοντας μερικές κουβέντες με τον/την ταμία τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι κάθε πράγμα έχει το κόστος του και για να το αποκτήσουν, πρέπει να το πληρώσουν. Βλέπουν λοιπόν ότι ανάλογα με τις ανάγκες για τις επιθυμίες μας αποφασίζουμε πώς θα χειριστούμε το διαθέσιμο budget και εξοικειώνονται με την ανάληψη προσωπικής ευθύνης για τη διαχείριση των οικονομικών μας.
3. Παίξε σχετικά παιχνίδια
Οτιδήποτε έχει να κάνει με αριθμούς, υπολογισμούς, πράξεις και δοσοληψίες χρημάτων θα αποδειχτεί χρήσιμο -ακόμα και οι ασυνάρτητες πράξεις με το κομπιουτεράκι που λατρεύουν τα μικρά παιδιά. Μεγαλώνοντας μπορούν να ελέγχουν πχ. αν είναι σωστό το ποσό που πληρώσατε στο εστιατόριο ή αν πήρατε σωστά ρέστα από το σουπερμάρκετ. Για τα μικρότερα παιδιά ενδείκνυνται τα παιχνίδια ρόλων, στα οποία καλούνται να κάνουν υποτιθέμενες συναλλαγές, ενώ για τα μεγαλύτερα είναι ιδανικά τα επιτραπέζια με χαρτονομίσματα όπως η Μονόπολη.
4. Πώς να μάθεις στο παιδί την αποταμίευση: Γνώρισέ τους τον κουμπαρά
Ή αργότερα τον αποταμιευτικό λογαριασμό στην τράπεζα όπου καλό είναι να πάτε παρέα για να τον ανοίξετε. Έτσι πέραν του ότι τους συστήνεις την έννοια της αποταμίευσης, τους προδιαθέτεις θετικά απέναντί της, ώστε να την αντιμετωπίζουν με ενθουσιασμό και όχι με δυσαρέσκεια. Κάθε φορά που κάποιος τους δίνει χρήματα ως δώρο ενθάρρυνέ τους να κρατάνε ένα μικρό ποσό ως χαρτζιλίκι και τα υπόλοιπα να τα αποταμιεύουν.
5. Βάλε οικονομικούς στόχους μαζί τους
Όταν πρόκειται να αγοράσεις κάτι ακριβό, αναφέρσου στην προσπάθεια που έχεις καταβάλει για να συγκεντρώσεις το απαιτούμενο ποσό. Πρότεινέ τους να κάνουν το ίδιο με τη δική σου βοήθεια και καθοδήγηση όταν ζητάνε κάποια πράγματα που η πρώτη σου αντίδραση είναι να αρνηθείς, επειδή θεωρείς ότι είναι είτε ακριβά είτε περιττά. Το βασικό είναι να νιώσουν υπεύθυνα για τις επιλογές και τις αγορές τους.
Πώς να μάθεις στο παιδί την αποταμίευση: Διαφοροποίηση ανάλογα με την ηλικία
Για να ξέρεις πώς να κινηθείς, το Money Helper σε διευκολύνει αποσαφηνίζοντας τι πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά ανά ηλικία:
- 3-4 ετών: Σε πρώτη φάση αρκεί να τους μιλάς για τα χρήματα και να τους τα δείχνεις. Θα πρέπει να διαπιστώσουν ότι υπάρχουν διαφορετικά νομίσματα, χαρτονομίσματα και κάρτες και να καταλάβουν ότι τα μεγάλα ποσά προορίζονται για ακριβά είδη και τα μικρά για φθηνά.
- 5-6 ετών: Πλέον κατανοούν καλύτερα τους αριθμούς οπότε μπορείς να περάσεις από τη γνωριμία με τα χρήματα στους -κατά περίπτωση- τρόπους διαχείρισής τους. Δεν θα πάψεις βέβαια να το κάνεις να φαίνεται σαν παιχνίδι.
- 7-8 ετών: Έχουν διαπιστώσει ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο θέλω και στο έχω ανάγκη. Είναι λοιπόν η κατάλληλη ηλικία να τους ενθαρρύνεις να εξοικονομήσουν χρήματα από το χαρτζιλίκι τους για να αγοράσουν κάτι που θέλουν.
- 9-12 ετών: Τώρα θέλουν την ανεξαρτησία τους, οπότε μάθε τους να αναλαμβάνουν την ευθύνη της διαχείρισης που κάνουν στα χρήματά τους.
- Έφηβοι: Σίγουρα έχει αυξηθεί το κόστος των αναγκών και των απαιτήσεών τους. Μπορείς να τους αναθέτεις ευθύνες, να τους δίνεις το καλό παράδειγμα και να τους βοηθάς να κάνουν καλή διαχείριση ώστε να υλοποιούν τους στόχους τους.
- Ενήλικα παιδιά: Συνέχισε να μιλάς μαζί τους για τα οικονομικά θέματα, ενθαρρύνοντάς τους να σε συμβουλεύονται τόσο για το σχεδιασμό του προϋπολογισμού όσο και την αντιμετώπιση δυσκολιών που μπορεί να προκύψουν.
