Η πρώτη φορά που κατάλαβα πως έχω προσωπικότητα που εθίζεται εύκολα και δύσκολα βάζει φρένο ήταν στο δημοτικό. Ήταν η γιορτή του παππού μου και στο σπίτι μας είχε έρθει δωράκι ένα κουτί με αμυγδαλωτά γλυκά. Ξέρεις… αυτά που είναι σαν σάντουιτς και στη μέση έχουν λευκή κρέμα. Θυμάμαι ήταν απόγευμα και εγώ είχα πάρει μπροστά μου το κουτί και επαναλαμβάνοντας το mantra «ένα ακόμα και τέλος», κατέληξα να τα έχω φάει όλα, να με πονάει το στομάχι μου και να μη θέλω να ξαναδώ μπροστά μου αμυγδαλωτά. Ούτε καν να ακούσω τη λέξη.

Στα χρόνια που ακολούθησαν απέκτησα διαφόρων ειδών εθισμούς, μέχρι που κάπου στα 28 είπα «τώρα είναι η ώρα να ηρεμήσεις». Και ηρέμησα. Δεν ξέρω πώς, αλλά το ένστικτο της επιβίωσης ήταν πάντα πιο ισχυρό σε μένα απ’ ό,τι οι εθισμοί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι η προσωπικότητα μου δεν είναι πια επιρρεπής σε αυτούς. Σύμφωνα με το Addiction Center «μία εθιστική προσωπικότητα είναι μία προσωπικότητα, που είναι πιο πιθανό να εθιστεί σε κάτι. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει κάποιον να γίνει εξαιρετικά παθιασμένος με κάτι και να αναπτύξει μια εμμονή ή προσήλωση». Για την ιστορία να πω ότι τα 5 βασικά χαρακτηριστικά των εθισμών είναι: πρώτο τα αρνητικά αποτελέσματα, δεύτερο τα ερεθίσματα συναισθημάτων (ένα στοιχείο για κάθε θετικό και αρνητικό συναισθηματικό πλαίσιο), τρίτο η αναζήτηση διέγερσης ή ευχαρίστησης, τέταρτο η απώλεια ελέγχου και πέμπτο η γνωστική υπεροχή.

Πριν μερικούς μήνες και αφού είχα πολύ καιρό να δω κάποια σειρά, αποφάσισα να παρακολουθήσω το The Crown. Έκατσα στον καναπέ, πάτησα το “play” και είδα μέσα σε λίγες ώρες μία ολόκληρη σεζόν. Το ίδιο έπαθα και χθες. Έβαλα τη μικρή για ύπνο, ξάπλωσα στο κρεβάτι και ξεκίνησα να βλέπω τη σειρά του Netflix “Wednesday”. Μην τα πολυλογώ. Την είδα όλη. Και… bingo… η εθιστική μου προσωπικότητα χτύπησε καμπανάκι ντιν ντιν ντιν. Ok, το κατάλαβα, μπορώ άνετα να εθιστώ στο binge watching (ευτυχώς έχω παιδί). Γιατί ναι μπορείς να εθιστείς στο binge watching και να νιώσεις “high”!

Όταν ασχολείσαι με μια δραστηριότητα που απολαμβάνεις, ο εγκέφαλός παράγει ντοπαμίνη — μια χημική ουσία που προάγει τα συναισθήματα ευχαρίστησης, ενθουσιασμού και ευτυχίας. Η απελευθέρωση της ντοπαμίνης μας βοηθά να νιώθουμε καλά και έχει ως αποτέλεσμα αυτό το “high” attitude παρόμοιο με αυτό που προκαλείται από φάρμακα και άλλες ουσίες με εθιστικές ιδιότητες. Ο εγκέφαλός μας λαχταρά όλο και περισσότερο, και όσο συνεχίζουμε να τον ταϊζουμε, ο εγκέφαλός μας παράγει ντοπαμίνη.

Δεν είναι περίεργο που το 73% των ανθρώπων που ερωτήθηκαν από το Netflix ανέφεραν ότι έχουν θετικά συναισθήματα όταν κάνουν binge watching. «Οι συμπεριφορές και οι σκέψεις μας, όταν επαναλαμβάνονται με την πάροδο του χρόνου, μπορούν να γίνουν πραγματικά νευρικά μοτίβα και συνήθειες που είναι δύσκολο να σπάσουν ή να αλλάξουν», λέει ο ψυχίατρος της Northwestern Medicine Danesh A. Alam, MD.

Και όπως και άλλες εθιστικές συμπεριφορές, η υπερβολική παρακολούθηση σειράς μπορεί να δημιουργήσει έναν ψευδοεθισμό, εξηγεί ο Δρ Alam.

Ως αποτέλεσμα, το binge watching μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις, τους στόχους, τις δεσμεύσεις, αλλά ακόμα και την υγεία. Μπορεί να δυσκολευτείς να ελέγξεις τον χρόνο, που αφιερώνεις παρακολουθώντας τηλεόραση ή μπορεί να διαπιστώσεις ότι πρέπει να αυξάνεις συνεχώς τον χρόνο, που αφιερώνεις παρακολουθώντας τηλεόραση για να αισθάνεσαι τον ίδιο βαθμό ικανοποίησης. Μπορεί ακόμα και να γίνεις αμυντικός, ευερέθιστος ή παράλογος όταν σου ζητηθεί να σταματήσεις και μπορείς ακόμη και να αρχίσεις να λες ψέματα προκειμένου να δεις.

Τον ύπνο πού το πας;

Το binge watching κάνει κακό στον ύπνο. Έρευνα δείχνει ότι η έντονη παρακολούθηση επεισοδίων της αγαπημένης σου σειράς μπορεί να διεγείρει τον εγκέφαλό σου και ως εκ τούτου να επηρεάσει την ικανότητά σου να κοιμάσαι. Η ανυπομονησία για το επόμενο επεισόδιο μπορεί να σε κάνει να μείνεις ξύπνιος μέχρι αργά το βράδυ, και την επόμενη μέρα να είσαι κουρασμένος.

Υπάρχουν και άλλες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία:

  • Κατάθλιψη και άγχος: Έρευνες διαπίστωσαν ότι όσο πιο μοναχικοί και καταθλιπτικοί είναι οι άνθρωποι, τόσο πιο πιθανό ήταν να παρακολουθήσουν υπερβολικά τηλεόραση.
  • Προβλήματα στην πλάτη: Η στάση του σώματος είναι ένα σημαντικό μέρος της υγείας της σπονδυλικής στήλης. Η κακή στάση του σώματος ενώ παρακολουθείς τηλεόραση μπορεί να προκαλέσει καμπυλότητα ή αδυναμία της σπονδυλικής σας στήλης, οδηγώντας σε πόνους στην πλάτη και μυοσκελετικά προβλήματα.
  • Αναπνευστική λειτουργία: Έρευνες έχουν δείξει ότι η αναπνευστική λειτουργία είναι πολύ μειωμένη μεταξύ υγιών νεαρών ανδρών που κάθονται σε πεσμένη θέση σε σύγκριση με υγιείς νεαρούς άνδρες που κάθονται με σωστή στάση.
  • Έλλειψη φυσικής δραστηριότητας: Εάν περνάς περισσότερο χρόνο στον καναπέ και λιγότερο χρόνο κάνοντας κάποια μορφή άσκησης, ο κίνδυνος για καρδιακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφαλικού, είναι υψηλότερος.

Μερικοί τρόποι για να μην την ακούσεις από το binge watching είναι:

  • Μάθε τα όριά σου: Περιορίσου σε έναν συγκεκριμένο (μικρό) αριθμό επεισοδίων, όπως δύο ή τρία τη φορά. Όταν φτάσεις το όριο, κλείσε την τηλεόραση και κάνε κάτι άλλο.
  • Όρισε ένα χρονικό όριο: Ένα χρονόμετρο βοηθά πάντα.
  • Εξισορρόπησε την παρακολούθηση τηλεόρασης με άλλες δραστηριότητες, όπως η σωματική άσκηση, το να βλέπεις φίλους και να διαβάζεις.
  • Έχε τα φώτα αναμμένα για να μην χάνεις την αίσθηση του χρόνου.
  • Θέλεις να παρακολουθήσεις την αγαπημένη σου σειρά; Κάν’ το μαζί με φίλους.