Τα τελευταία χρόνια, το «σύνδρομο burnout» ή «σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης» είναι ιδιαίτερα πολύβουο. Το 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ονόμασε το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης ως ένα φαινόμενο στον χώρο εργασίας. Και σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ, η επαγγελματική εξουθένωση χαρακτηρίζεται από τρία κύρια συμπτώματα: τη διαρκή εμπειρία άγχους στο χώρο εργασίας που αφήνει ένα άτομο να αισθάνεται εξουθενωμένο, αρνητικό για τη δουλειά του και με μειωμένη αποτελεσματικότητα. Βασικά, το άτομο δουλεύει σε σημείο να είναι πολύ κουρασμένο για να το νοιάζει. Και ενώ ο ορισμός του ΠΟΥ διευκρινίζει ότι το σύνδρομο burnout ισχύει μόνο για εργασιακά περιβάλλοντα και όχι για άλλους τομείς της ζωής, αυτές οι παράμετροι είναι, ίσως, πολύ περιορισμένες. Ενώ η επαγγελματική εξουθένωση είναι σίγουρα ανεξέλεγκτη, υπάρχουν και μορφές εξουθένωσης που δεν σχετίζονται με την εργασία και χρειάζονται, επίσης, προσοχή.

Η Erayna Sargent, που ειδικεύεται στο σύνδρομο burnout και έχει ιδρύσει τη συμβουλευτική εταιρεία Hooky Wellness που εστιάζει στην επαγγελματική εξουθένωση, λέει ότι «η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να συμβεί σε διαφορετικές πτυχές της ζωής σου, όπου δίνεις πολλά από τον εαυτό σου ή δεσμεύεις πολλή διαφορετική ενέργεια».

Τα σημάδια της εξουθένωσης που δεν σχετίζονται με την εργασία είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με εκείνα της επαγγελματικής εξουθένωσης. Οι βασικοί δείκτες; «Η χρόνια εξάντληση, η απόσυρση και η απόσπαση είναι οι τρία μεγάλα προειδοποιητικά σημάδια [της εξουθένωσης]», εξηγεί. Εάν, ωστόσο, αντιμετωπίζεις κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, μην ανησυχείς, γιατί μπορείς να το ξεπεράσεις.

Αλλά πρώτα, είναι σημαντικό να μπορείς να αναγνωρίσεις ότι συμβαίνει εξαρχής. Παρακάτω, λοιπόν, θα βρεις τρεις λόγους εξουθένωσης που δεν σχετίζονται με την εργασία και που πρέπει να λάβεις υπόψη σου.

1. Γονεϊκή εξουθένωση

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA), η γονική εξουθένωση αυξάνεται, μετά τις επιπτώσεις σε συνθήκες πανδημίας και χαρακτηρίζεται από τέσσερα κύρια συμπτώματα: «εξάντληση στον γονικό ρόλο, αντίθεση με τον προηγούμενο γονικό εαυτό, αισθήματα κούρασης με τον γονικό ρόλο κάποιου και τη συναισθηματική αποστασιοποίηση από τα παιδιά του». Στο σημερινό τοπίο της πανδημίας, σύμφωνα με την APA, οι γονείς είναι επιρρεπείς στο χρόνιο άγχος όταν ανησυχούν για το πώς θα τα καταφέρουν όλα. Αυτό το άγχος, με τη σειρά του, πολύ συχνά διαταράσσει τον ύπνο τους, γεγονός που μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε μειωμένη διάθεση και ευερεθιστότητα.

Ένα κλειδί για τη διαχείριση του εγγενούς άγχους που σχετίζεται με τη γονική εξουθένωση είναι, αρχικά, να το αναγνωρίσεις, όχι να το εξαφανίσεις. Αποδέξου ότι η ανατροφή των παιδιών είναι μια δύσκολη δουλειά, που επηρεάζει εγγενώς τον χρόνο και την ενέργεια που έχεις για να κάνεις άλλα πράγματα λόγω της φροντίδας, του χρόνου και της ενέργειας που δίνεις στο παιδί σου. «Το να αναγνωρίσεις ότι δεν έχεις πλέον την ενέργεια να τα κάνεις όλα μπορεί να είναι χρήσιμο στη διαχείριση της γονικής εξουθένωσης, λέει η Sargent.

2. Εξουθένωση του φροντιστή

Η εξουθένωση του φροντιστή είναι μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και ψυχικής εξάντλησης που προέρχεται από την εθελοντική φροντίδα κάποιου που αντιμετωπίζει ασθένεια, αναπηρία ή οποιαδήποτε κατάσταση που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Εάν αφιερώνεις τον ελεύθερο χρόνο σου, για να φροντίσεις έναν ηλικιωμένο γονέα ή για να αλληλεπιδράσεις με ασθενείς σε ένα νοσοκομείο, θα θεωρείσαι ως άτυπος φροντιστής. Διαφέρει, επίσης, σημαντικά από τη γονεϊκή εξουθένωση· η εξουθένωση των φροντιστών συνήθως σχετίζεται με τη φροντίδα ατόμων μη σχολικής ηλικίας τα οποία δεν αναλαμβάνουν οι γονείς. Μια μελέτη Frontiers in Psychology διαπίστωσε ότι το να είσαι άτυπος φροντιστής θέτει σε κίνδυνο τη ψυχική και σωματική υγεία σου.

«Υπάρχει μια αύξηση στην [άτυπη] φροντίδα, επομένως είναι καλό να δώσουμε λίγη προσοχή σε αυτό το είδος της εξουθένωσης, επειδή οι άνθρωποι συχνά δεν αντιλαμβάνονται πόση από την ενέργειά τους χρειάζεται», λέει η Sargent. Μπορεί να είναι δύσκολο ένας άτυπος φροντιστής να αποχωρήσει από τις ευθύνες, καθώς κάποιος άλλος εξαρτάται από εκείνον, αλλά «αν είσαι φροντιστής που βιώνει ή κινδυνεύει να βιώσει εξάντληση, μπορεί να σε βοηθήσει να δεσμευτείς να κάνεις κάτι που σου αρέσει», επισημαίνει η Sargent, όπως το να επιλέξεις ένα χόμπι. Εάν σκέφτεσαι ότι δεν έχεις χρόνο, κάνε ό,τι μπορείς για να βρεις χρόνο. Η ενασχόληση με κάτι που σου αρέσει ανακουφίζει από το άγχος. Η ανακούφιση από το άγχος, με τη σειρά της, είναι χρήσιμη για τη μείωση των συμπτωμάτων εξουθένωσης.

3. Σύνδρομο burnout: Συζυγική εξουθένωση

Μια μελέτη του 2021 σε ετεροφυλόφιλα παντρεμένα ζευγάρια διαπίστωσε ότι αυτή η μορφή εξουθένωσης που δεν σχετίζεται με την εργασία είναι εξάντληση που προκαλείται από μακροχρόνιες συγκρούσεις μέσα σε έναν γάμο που θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα της συζυγικής σχέσης. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η συζυγική εξουθένωση μπορεί, επίσης, να αυξήσει την επιθετική συμπεριφορά και μπορεί να μειώσει την αγάπη μεταξύ των συντρόφων.

Η Sargent λέει ότι «για να μετριάσεις τη συζυγική εξουθένωση, μπορείς να προσπαθήσεις να επανασυνδεθείς με τον/τη σύντροφό σου προγραμματίζοντας χρόνο μαζί». Ωστόσο, εάν αυτός ο ποιοτικός χρόνος δεν βοηθά, αλλά ούτε και εναλλακτικές πρακτικές, όπως η θεραπεία ζεύγους, τότε ίσως είναι καιρός να σκεφτείς εάν ο γάμος σου μπορεί να κρατήσει. Επιπλέον, εάν ο/η σύντροφός σου γίνει επιθετικός, είτε σχετίζεται με συζυγική εξουθένωση είτε όχι, απομακρύνσου αμέσως από την κατάσταση και αναζήτησε ένα ασφαλές περιβάλλον.