Είναι κλισέ αλλά και μία μεγάλη αλήθεια. “Η πιο σημαντική σχέση της ζωής σου είναι εκείνη που έχεις με τον εαυτό σου.” Και ένας από τους πιο ουσιαστικούς τρόπους για να βελτιώσεις αυτήν την τόσο σπουδαία σύνδεση είναι να μάθεις να λες… όχι. Αυτή η λέξη με τα τρία μόλις γράμματα που μέχρι και Εθνική Επέτειο γιορτάζει αλλά, οι περισσότεροι από εμάς, ακόμα δεν μπορούμε να την πούμε με ευκολία. Και δεν είναι πως είναι δυσπρόφερτη, αλλά πως σέρνει πίσω της όλα τα ενοχικά σύνδρομα των περασμένων γενεών και (αναμφισβήτητα) του φύλου μας. Διότι ναι, οι γυναίκες έχουμε μια παραπάνω δυσκολία στο να θέτουμε αλλά και να τηρούμε τα όρια στις προσωπικές μας σχέσεις. Κι αυτό επειδή μας δίδαξαν πως οι καλές σχέσεις είναι αυτές που τα όρια δεν υπάρχουν. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Τι είναι τα όρια;
Στον κόσμο της ψυχολογίας, τα όρια είναι τα ‘σύνορα’ και οι κανόνες που πλαισιώνουν μία σχέση και αφορούν το σωματικό, το συναισθηματικό αλλά και το νοητικό πεδίο. Είναι εκείνες οι νοητές “γραμμές” βάσει των οποίων μία συμπεριφορά μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως αποδεκτή ή μη αποδεκτή. Τα όρια λοιπόν, μπορεί να είναι από πολύ άκαμπτα έως και χαλαρά ή ανύπαρκτα. Μπορούν, βέβαια, να είναι και υγιή!
Ανάλογα με την περίπτωση οι περισσότεροι από εμάς εκδηλώνουν ένα μείγμα και των τριών ειδών. Γι’ αυτό και ένα σημαντικό βήμα προς την επικράτηση των υγιών ορίων υπέρ όλων των υπολοίπων είναι να αρχίσεις να αντιλαμβάνεσαι πότε και με ποια άτομα αξιοποιείς κάθε έναν από αυτούς.
Πώς θα καταλάβω τι είδος όρια εφαρμόζω σε κάθε μου σχέση;
Τα χαλαρά όρια κρύβονται πίσω από κάθε “όχι” που δυσκολεύεσαι να πεις. Πίσω από κάθε υποχώρηση που κάνεις και που σε κάνει να νιώθεις άσχημα για τον εαυτό σου ή να θυματοποιείσαι. Πίσω και από τη διάθεσή σου να εμπλέκεσαι εύκολα στα προβλήματα και τις υποθέσεις των άλλων με σκοπό να βοηθήσεις ή να τα λύσεις.
Τα άκαμπτα όρια είναι εκείνα που σε κάνουν να “μην σηκώνεις μύγα στο σπαθί σου” ή να αποφεύγεις με κάθε τρόπο να έρθεις πιο κοντά, συναισθηματικά κυρίως, με ένα άτομο. Είναι επίσης εκείνα που σε αποτρέπουν από το να ζητάς βοήθεια ακόμα κι όταν πραγματικά τη χρειάζεσαι.
Τα περίφημα υγιή όρια είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κατά καιρούς αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας. Είναι το “χρυσό δισκοπότηρο” που δεν γνωρίζαμε καν πως υπάρχει! Κι αυτό γιατί προκύπτουν κάτω από πολύ συγκεκριμένες συνθήκες.
Πώς μπορώ να εφαρμόσω τα υγιή όρια πιο συχνά;
Για να κάνουμε όμως τα πράγματα λίγο πιο εύκολα και πρακτικά, σε προσκαλώ να φέρεις στον νου σου μία από τις τελευταίες φορές που χρειάστηκε να εφαρμόσεις ένα όριο. Κι έπειτα να κάνεις στον εαυτό σου τις ακόλουθες ερωτήσεις:
- Ποια είναι η πραγματική μου ανάγκη ή επιθυμία στη συγκεκριμένη περίπτωση;
- Πώς μπορώ να την επικοινωνήσω χωρίς να μπω σε πολλές λεπτομέρειες για την ιδιωτική μου ζωή ή ανάγκη;
- Πώς νιώθω όταν οι άλλοι μου λένε “όχι” και πώς μπορώ να μου το κάνω πιο εύκολο;
- Πώς μπορώ να σεβαστώ καλύτερα τις δικές μου αξίες;
Μήπως οι απαντήσεις σου σε έφεραν λίγο πιο κοντά στο να αντιληφθείς τι είναι εκείνο που σε αποτρέπει από το να θέσεις ένα υγιές όριο; Όσο σημαντικό είναι να γνωρίζεις τι είναι αυτό που επιθυμείς πραγματικά, άλλο τόσο σημαντικό είναι και να μπορείς να το επικοινωνείς με θάρρος και ηρεμία. Η τρίτη ερώτηση, δε, είναι ένας εύκολος τρόπος να καταλάβεις σε ποια κατηγορία ανήκει η πλειοψηφία των ορίων που θέτεις στις σχέσεις σου. Αν η πρώτη σου σκέψη στο “όχι” του άλλου είναι να αποτραβηχτείς, ίσως τα δικά σου όρια είναι πολύ άκαμπτα. Αν το “όχι” σε θυμώνει και σε οδηγεί σε πιο πιεστική συμπεριφορά, ίσως υιοθετείς χαλαρά όρια. Κι αν για σένα το “όχι” δεν ταυτίζεται με εγκατάλειψη ή απόρριψη, αλλά είναι απλά “όχι”, τότε ίσως έχεις ήδη πιο υγιή όρια απ’ όσο πίστευες. Όσο για την τελευταία ερώτηση, είναι παγίδα! Γιατί, τελικά, ο καλύτερος τρόπος να σεβαστείς τις δικές σου αξίες, επιτρέποντας ωστόσο τη φυσική εξέλιξή τους, είναι αφενώς να θέτεις υγιή όρια αλλά και να σέβεσαι εκείνα των άλλων!
Κι αν θέλω να μάθω παραπάνω;
Πράγματι, τα υγιή όρια είναι σημαντικό χαρακτηριστικό κάθε υγιούς σχέσης αφού προϋποθέτουν αμοιβαία αποδοχή και σεβασμό. Και, πράγματι, δεν υπάρχει κάποιος εύκολος δρόμος που θα σε βγάλει εκεί. Μέσα από τις παραπάνω ερωτήσεις μπορείς να εξοικειωθείς με την έννοιά τους και με τον τρόπο που λειτουργούν, ωστόσο. Και που ξέρεις; Ίσως να ανοίξουν μπροστά σου ένα νέο υπέροχο μονοπάτι αυτογνωσίας.
