«Τα μάτια είναι ο καθρέφτης της ψυχής μας». Σίγουρα έχεις ακούσει ξανά αυτή την έκφραση και ίσως έχεις αναρωτηθεί αν αποτελεί πραγματικότητα ή αν απλά αναπαράγεται στο πέρασμα των χρόνων. Η αλήθεια είναι πως ορισμένες ιατρικές παθήσεις μπορούν πράγματι να φανερωθούν μέσω των ματιών μας. Για παράδειγμα, ο ίκτερος που υποδηλώνει ηπατικά προβλήματα ή η ερυθρότητα και η έκκριση που υποδηλώνουν επιπεφυκίτιδα είναι φανερά στα μάτια. Τα μάτια όμως μπορούν να παρέχουν πολύτιμες ενδείξεις για τη συνολική υγεία ενός ατόμου. Για παράδειγμα, οι διεσταλμένες κόρες των ματιών μπορεί να υποδηλώνουν χρήση ναρκωτικών ή νευρολογικά προβλήματα, ενώ τα διογκωμένα μάτια μπορεί να αποτελούν ένδειξη δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς.
Δεν φανερώνονται, όμως, μόνο αυτά στα μάτια μας. Τα μάτια μας μπορούν να μαρτυρήσουν ακόμη και μερικά από τα συναισθήματά μας!
Πώς φανερώνονται τα συναισθήματα στα μάτια μας;
Ο οπτικός φλοιός στο πίσω μέρος του εγκεφάλου συναρμολογεί τις πραγματικές εικόνες που βλέπουμε. Αλλά ένα διαφορετικό τμήμα του νευρικού συστήματος, το αυτόνομο, διαχειρίζεται τη συνεχή ρύθμιση του μεγέθους της κόρης του ματιού, μαζί με άλλες ακούσιες λειτουργίες όπως ο καρδιακός ρυθμός. Συγκεκριμένα, υπαγορεύει την κίνηση της ίριδας για να ρυθμίσει την ποσότητα του φωτός που εισέρχεται στο μάτι, παρόμοια με το διάφραγμα μιας φωτογραφικής μηχανής. Η ίριδα αποτελείται από δύο τύπους μυών: έναν δακτύλιο σφιγκτήρων μυών που περικλείουν και συστέλλουν την κόρη μέχρι μερικά χιλιοστά σε διάμετρο, για να εμποδίζουν την είσοδο υπερβολικού φωτός και ένα σύνολο διασταλτικών μυών που είναι τοποθετημένοι σαν ακτίνες ποδηλάτου και μπορούν να διευρύνουν την κόρη μέχρι και οκτώ χιλιοστά, σε χαμηλό φωτισμό.
Τώρα ας μάθουμε να διαβάζουμε τα μάτια!
Όταν το σώμα μας βρίσκεται υπό πίεση ή βιώνει χαρά προκαλείται διέγερση του συμπαθητικού κλάδου του αυτόνομου νευρικού συστήματος κι έτσι οι κόρες μας διαστέλλονται. Από την άλλη, η διέγερση του παρασυμπαθητικού συστήματος, που είναι γνωστό για τις λειτουργίες «ανάπαυσης και πέψης», προκαλεί συστολή. Με πιο απλά λόγια όταν είμαστε χαρούμενοι, τα μάτια μας φωτίζονται και οι κόρες των ματιών μας διαστέλλονται. Αντιθέτως, όταν είμαστε λυπημένοι ή αναστατωμένοι, τα μάτια μας μπορεί να φαίνονται δακρυσμένα και οι κόρες των ματιών να συστέλλονται. Τα μάτια μας μπορούν ακόμα να δείξουν πότε νιώθουμε έκπληκτοι, φοβισμένοι ή θυμωμένοι, καθώς οι μύες γύρω από τα μάτια και τα φρύδια αντιδρούν σε αυτά τα συναισθήματα.
Ο Daniel Kahneman, ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο του Princeton έδειξε πριν από αρκετές δεκαετίες ότι το μέγεθος της κόρης του ματιού αυξάνεται ανάλογα με τη δυσκολία της εκάστοτε εργασίας. Αν δηλαδή προσπαθήσεις να κάνεις έναν δύσκολο πολλαπλασιασμό οι κόρες των ματιών σου θα διασταλούν ελαφρώς και θα μείνουν διεσταλμένες μέχρι να βρεις τη λύση. Ο Kahneman αναφέρει στο βιβλίο του, “Thinking Fast and Slow“, ότι μπορούσε να μαντέψει πότε κάποιος εγκατέλειψε ένα πρόβλημα πολλαπλασιασμού απλώς παρατηρώντας τη συστολή της κόρης του ματιού του κατά τη διάρκεια του πειράματος.
Η διαστολή της κόρης του ματιού μπορεί να προδώσει μέχρι και την απόφαση ενός ατόμου προτού αυτή αποκαλυφθεί ανοιχτά. Οι συμμετέχοντες σε μια έρευνα κλήθηκαν να πατήσουν ένα κουμπί σε οποιοδήποτε σημείο κατά τη διάρκεια ενός διαστήματος 10 δευτερολέπτων και το μέγεθος της κόρης τους συσχετίστηκε με το χρόνο των αποφάσεών τους. Η διαστολή άρχισε περίπου ένα δευτερόλεπτο πριν πατήσουν το κουμπί και κορυφώθηκε ένα έως δύο δευτερόλεπτα μετά.
Το παρατεταμένο στρες ή το άγχος μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην εμφάνιση των ματιών μας, όπως ερυθρότητα ή μαύρους κύκλους, που μπορεί να είναι ενδεικτικά χρόνιου στρες ή διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος. Επιπλέον, τα μάτια μας μπορούν να αποκαλύψουν το επίπεδο δέσμευσης και ενδιαφέροντος μας. Όταν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για κάτι ή κάποιον, τα μάτια μας τείνουν να εστιάζουν με προσοχή και οι κόρες των ματιών μας μπορεί να διαστέλλονται.
Πολλές φορές συμβαίνει, λοιπόν, να μην μπορείς να εκφράσεις όσα αισθάνεσαι με λόγια ή και να μην θέλεις. Τα μάτια σου, όμως, θα σε προδώσουν! Όπως είχε πει και ο Al Pacino, στην ταινία Scarface, “The eyes, Chico, they never lie” – φαίνεται να είχε δίκιο!
