Ο άνθρωπος όπως και όλα τα ζωντανά πλάσματα κινούνται ή έλκονται προς το πρωταρχικό και φυσικότατο αγαθό, την ηδονή*. Αντίθετα, επιζητούν την απομάκρυνση από τον πόνο και τη δυστυχία. Η αντίθεση ηδονής – πόνου καθορίζει όλη την δραστηριότητα μέσα στον κόσμο και την ίδια μας τη ζωή.
Το φαγητό αποτελεί κυρίαρχο τρόπο ευχαρίστης και αποτελεί μία σύνθετη πολυαισθητηριακή και ολιστική εμπειρία μια και σε κάθε γευματικό στιγμιότυπο συμμετέχει και η ψυχή (συναισθήματα) και η νόηση μας (σκέψεις και λογικοί συνειρμοί). Στα επιστημονικό άρθρο της Lucile Marty από το Πανεπιστήμιο της Βουργουνδίας αναφέρεται πως η ευχαρίστηση από την τροφή επηρεάζεται από τρεις παραμέτρους:
- α. από το τί τρώμε (αισθήσεις),
- β. που ή με ποιούς τρώμε (κοινωνικό πλαίσιο),
- γ. τι πιστεύουμε γι αυτό που τρώμε (γνωσιακές αντιπροσωπεύσεις/πεποιθήσεις).
Η γευστική απόλαυση είναι κάτι που προκύπτει μέσω των αισθήσεων, ωστόσο οι άλλες δύο παράμετροι είναι αυτές που διαμορφώνουν με την σειρά τους το εύρος και την ένταση αυτής της εμπειρίας. Τόσο οι γευστικοί πειραματισμοί όσο και οι πεποιθήσεις γύρω από την τροφή χτίζονται από την παιδική ηλικία. Στη θέα ενός κομματιού κεικ οι Γάλλοι σκέπτονται κάποιο χαρμόσηνο γεγόνος: γιορτή ή γεννέθλια, ενώ αντίστοιχα η πρώτη σκέψη που κάνουν οι Αμερικάνοι, είναι πόσες θερμίδες έχει!
Μια λαική ρήση αναφέρει πως στη ζωή όλα τα ωραία πράγματα, είναι ανήθικα, απαγορευμένα ή παχυντικά! Κάπως έτσι η απόλαυση στη διατροφή έχει ενοχοποιηθεί, γιατί ως επί το πλείστον οι γευστικές τροφές είναι συνήθως πλούσιες σε ζάχαρη ή και λιπαρά γεγονός που σύμφωνα με τις σύγχρονες διατροφικές θεωρήσεις τις καθιστούν ανθυγιεινές και παχυντικές δεδομένου πως αυτό που μας ευχαριστεί συνήθως το υπερκαταναλώνουμε.
Η ευχαρίστηση στο φαγητό «παντρεύτηκε» με την ενοχή
Η φόβος για την αύξηση βάρους, αλλά και οι διατροφικές ετικέτες που βάζουν στο μικροσκόπιο την κάθε μας μπουκιά δεν φαίνεται να είναι ικανές να μας κρατήσουν μακριά από ό,τι αγαπάμε και λαχταρούμε! Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, αφού όσο περισσότερο εκλογικεύουμε την επιθυμία μας ή προσπαθούμε να κρατηθούμε μακρία από μία λιχουδιά, τόσο περισσότερο την αναζητούμε.
Στο επιστημονικό άρθρο των Cornil &Chandon (2016) με τίτλο: Pleasure as a Substitute for Size, αναφέρεται πως η ελευθερία στη διατροφική επιλογή, αλλά η κατανάλωση της κάθε τροφής με συνειδητότητα – δηλαδή εστιάζοντας στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της τροφής και ιδιαίτερα στη γεύση της – αποτελεί βασική δεξιότητα, που μας βοηθά στο να καταναλώσουμε λιγότερη ποσότητα και να είμαστε super ευχαριστημένοι, δεδομένου πως η τρίτη μπουκιά δεν είναι τόσο γευστική όσο η πρώτη.
Αν επιτρέψουμε στον εαυτό μας την ευχαρίστηση, παραμερίζοντας κάθε σκέψη που θα νοθεύσει την νοστιμιά της μπουκιάς μας, τότε και μόνο τότε θα μπορέσουμε να βιώσουμε εξ ολοκλήρου την απόλαυση και την χαρά της αγαπημένης μας τροφής. Ακούγεται απλό, όμως δεν είναι.
Για να «ησυχάσει» ο νους και να παραμεριστούν οι σκέψεις που μας «τρώνε» χρειάζεται εξάσκηση στην ενσυνειδητότητα (mindfulness). Μ’ αυτό τον τρόπο θα αναγνωρίσουμε τις «τοξικές/παχυντικές» σκέψεις και θα τις αφήσουμε να περάσουν, κάνοντας χώρο στις αισθήσεις, να μας οδηγήσουν εκείνες στο «τι» και στο «πόσο» θα φάμε (sensory-specific satiation). Τις αισθήσεις να τις εμπιστευόμαστε, το μυαλό να φοβόμαστε! Αυτό είναι αδηφάγο και παραπλανητικό!
Κλείνοντας θα ήθελα να εστιάσω στο απόσπασμα του Kahlil Gibran από το βιβλίο με τίτλο «Και ο Προφήτης είπε» (Εκδόσεις Αιώρα) όπου χαρακτηριστικά γράφει αναφερόμενος στην απόλαυση: «Συχνά, όταν αρνείστε στον εαυτό σας την απόλαυση, το μόνο που πετυχαίνετε ειναι να καταχωνιάσετε την επιθυμία στα βάθη της ύπαρξης σας… Ακόμη και το σώμα σας γνωρίζει την κληρονομιά του και την δίκαιη ανάγκη του και δεν θα το ξεγελάσετε. Και το σώμα ειναι η άρπα της ψυχής σας. Και είναι στο χέρι σας αν θα βγάλετε από αυτό γλυκιά μουσική ή συγκεχυμένους ήχους… Στα αλήθεια, η απόλαυση είναι ένα τραγούδι για την ελευθερία».
*ηδόνη προέρχεται από την λέξη ἡδύς που σημαίνει γλυκός.
Πηγές:
Cornil, Y., & Chandon, P. (2016). Pleasure as a Substitute for Size: How Multisensory Imagery Can Make People Happier with Smaller Food Portions. Journal of Marketing Research, 53(5), 847–864. https://doi.org/10.1509/jmr.14.0299
Kringelbach, M.L. The pleasure of food: underlying brain mechanisms of eating and other pleasures. Flavour 4, 20 (2015). https://doi.org/10.1186/s13411-014-0029-2
Marty, L., Chambaron, S., Nicklaus, S., & Monnery-Patris, S. (2018). Learned pleasure from eating: An opportunity to promote healthy eating in children?. Appetite, 120, 265–274. https://doi.org/10.1016/j.appet.2017.09.006
