Η υπερανάλυση χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες σκέψεις και εικόνες γεγονότων που έχουν συμβεί στο παρελθόν και μας δημιούργησαν αρνητικά συναισθήματα (π.χ. άγχος, θλίψη). Επίσης ανησυχίες ή προσπάθειες πρόβλεψης για την εξέλιξη μελλοντικών καταστάσεων. Θα μπορούσαμε να την περιγράψουμε σαν ένα εσωτερικό διάλογο, όπου η μία σκέψη φέρνει την άλλη. Ο άνθρωπος ζει σε αυτό που συμβαίνει στο μυαλό του και όχι σε αυτό που συμβαίνει πραγματικά στη ζωή του.
Παραδείγματα: «Θα έπρεπε να είχα πάρει τη δουλειά που μου είχαν προσφέρει πριν πέντε μήνες», «εάν χάσω τη δουλειά μου δεν θα έχω καθόλου χρήματα», «δεν ξέρω τι θα κάνω αν συμβεί αυτό…».
Πώς μας επηρεάζει η υπερανάλυση;
Όταν τέτοιου είδους σκέψεις σου κατακλύζουν το μυαλό, απομυζούν όλη την ενέργειά σου, με αποτέλεσμα να νιώθεις εξαντλημέν@. Επίσης, μπορεί να δυσκολεύεσαι στη συγκέντρωση, τη μνήμη, την ολοκλήρωση καθημερινών εργασιών ή και στον ύπνο.
Γιατί υπεραναλύουμε;
- Δεν μπορούμε να χαλαρώσουμε: Εάν έχουμε μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον, όπου κυριαρχεί ένα κλίμα φόβου – αγωνίας – έντασης ή αναλάβαμε δυσανάλογες ευθύνες – βάρη στην οικογένεια καταγωγής μας, τότε ως παιδιά δεν έχουμε μάθει να είμαστε ανέμελοι και ξέγνοιαστοι. Συνεπώς στην ενήλικη ζωή κάθε φορά που πάμε να χαλαρώσουμε κατακλυζόμαστε από σκέψεις – αγωνίες σχετικά με το παρελθόν ή το μέλλον που μας αποπροσανατολίζουν και μας εμποδίζουν να απολαύσουμε την παρούσα στιγμή.
- Δεν έχουμε μάθει να εμπιστευόμαστε: Εάν έχουμε μεγαλώσει με έναν επικριτικό γονιό, ο οποίος μας διόρθωνε και μας έλεγε τι πρέπει να πούμε και πώς πρέπει να φερθούμε τότε έχουμε μάθει να λογοκρίνουμε τον εαυτό μας. Έτσι ως ενήλικες δυσκολευόμαστε να μας εμπιστευτούμε, μας τσεκάρουμε και μας ταλαιπωρούμε με αμφιβολίες και ερωτηματικά: Μήπως δεν έπρεπε να το πω αυτό; Μήπως έπρεπε να πω το άλλο; Μήπως έκανα λάθος;
Τι μπορούμε να κάνουμε για την υπερανάλυση;
Δικαίωμα στο «λάθος»
Έχεις κάθε δικαίωμα να επιλέξεις αυτό που νιώθεις, αυτό που επιθυμεί η ψυχή σου. Δεν πειράζει να κάνεις λάθος. Οι αποφάσεις μας είναι μέρος του μονοπατιού μας. Το λάθος είναι ένα σκαλοπάτι που θα σε οδηγήσει στο στόχο σου απο διαφορετικό δρόμο, αρκεί να ακούσεις το μήνυμα που φέρει. Είσαι ελεύθερ@ να αποφασίζεις για σένα, χωρίς να «χτυπάς» τον εαυτό σου ακομά κι αν η απόφαση σου δεν αποδειχθεί η πιο ιδανική.
Να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας και να αναρωτηθούμε: Όταν αρχίζω να υπεραναλύω, τι κάνω συνήθως; Πώς λειτουργώ; Μπλέκομαι μέσα σε διαλόγους όπου καταλήγω να με κατηγορώ; Αυτό με βοηθάει; Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω τον εαυτό μου να βγει από αυτόν τον φαύλο κύκλο;
Απόσπαση προσοχής
Όταν νιώθεις οτι αρχίζεις να κατακλύζεσαι από σκέψεις που σε βασανίζουν, μπορείς να αποσπάσεις την προσοχή σου, να αλλάξεις συχνότητα. Όπως στο ράδιο αλλάζεις τη συχνότητα του σταθμού για να ακούσεις κάτι άλλο, έτσι και στην καθημερινότητα, μπορείς να αλλάξεις τη συχνότητα στην οποία βρίσκεται κάνοντας κάτι διαφορετικό. Μπορείς, για παράδειγμα, να πας για περπάτημα, να διαβάσεις ένα βιβλίο που σε ευχαριστεί, να δεις μία ταινία, να μιλήσεις με φίλους, να κάνει ένα μπάνιο ή οτιδήποτε άλλο σου δίνει ενδιαφέρον και ευχαρίστηση. Είναι βοηθητικό τη στιγμή που νιώθεις να γεμίζεις από σκέψεις και σενάρια που σε αποδιοργανώνουν να πεις: Διακόπτω τη ροή που καταλαβαίνω ότι δεν με βοηθάει και κάνω κάτι άλλο, ΕΝΕΡΓΩ.
Ρύθμιση του συναισθήματος
Το να αναγνωρίσουμε και να παραδεχτούμε το πώς νιώθουμε κατευνάζει την ένταση του συναισθήματος, ηρεμεί, ησυχάζει. Δώσε λίγο χρόνο να παραμείνεις με το συναίσθημά σου και να σε ακούσεις. Αυτή τη στιγμή νιώθω θυμό, αγωνία, φόβο, απογήτευση κ.λπ. Αναρωτήσου: Εάν είχα έναν άνθρωπο που με αγαπάει πάρα πολύ τι θα μου έλεγε γι’αυτό που μου συμβαίνει; Πώς θα με καθησύχαζε; Τι θα είχα ανάγκη να ακούσω; Στη συνέχεια, μπορείς να δώσεις την απάντηση δυνατά στον εαυτό σου ή να τη γράψεις σε ένα χαρτί. Με αυτόν το τρόπο μαθαίνεις να αναπτύσσεις την εσωτερική φωνή της συμπόνιας, της συμπάθειας και του καθησυχασμού.
Ας θυμόμαστε πως μπορούμε να βοηθηθούμε και να αναπτύξουμε ένα νέο-λειτουργικό τρόπο διαχείρισης των σκέψεων και των συναισθημάτων μας. Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε σε αυτό και να δώσουμε στον εαυτό μας χρόνο, υπομονή, επιμονή, ευγένεια και αποδοχή.
