Φαντάσου πως είσαι στον δρόμο για το σπίτι μετά από μία ακόμα μεγάλη ημέρα δουλειάς. Κι εκεί που περπατάς με βλέμμα και νου άδειο, ακούς γέλια και φωνές. Και βρίσκεσαι μπροστά σε μια αίθουσα με τεράστια τζαμαρία, να κοιτάς απέξω πιτσιρικάκια που ενώνουν τα χέρια τους ψηλά στο “βουνό”, ύστερα δοκιμάζουν “γέφυρες” κι έπειτα σιωπούν και ανασαίνουν βαθιά υπό τους ήχους του δάσους. Μα τι κάνουν επιτέλους αυτά τα μικρά ξωτικά και δείχνουν τόσο χαρούμενα και ήρεμα; Η απάντηση είναι “παιδική γιόγκα” (ή, αλλιώς, γιόγκα για παιδιά).
Μπορεί να μην έχω ζήσει την παραπάνω σκηνή, αλλά πολύ συχνά το timeline μου γεμίζει με αντίστοιχα ενσταντανέ και πίσω από όλα αυτά κρύβεται η αγαπημένη μου φίλη, ειδική παιδαγωγός και δασκάλα γιόγκα, Εμμανουέλα Τσαγκαράκη. Η Εμμανουέλα, που από μικρή λάτρευε τον χορό, έχει σπουδάσει στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης και έχει μεταπτυχιακό στην Ειδική Αγωγή. Εκεί ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την yoga για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Πλέον, 8 χρόνια μετά εργάζεται ως ειδικός παιδαγωγός σε ειδικό σχολείο της Αθήνας, ενώ παράλληλα διδάσκει γιόγκα σε παιδιά και ενήλικες στο Yoga First Academy, με την Ιωάννα Κολιακουδάκη και τον Πάνο Κοντογιώργο.
Με αφορμή όλη την υπέροχη διαδρομή της, συνάντησα ξανά την Εμμανουέλα και μου μίλησε για όλα εκείνα που κάνουν τη γιόγκα ιδανική επιλογή για κάθε -μα κάθε- παιδί, για το πώς κρατά ζωντανή την παιδικότητά της μέσα από την επαφή με τη γιόγκα αλλά και το τι συμβαίνει όταν πριν το μάθημα παιδικής γιόγκα πίνει… καφέ.
Πώς ξεκίνησε το ταξίδι σου στη γιόγκα;
Η γιόγκα εμφανίστηκε στη ζωή μου σε μια πολύ πιεσμένη περίοδο. Ήμουν στο Λονδίνο, έκανα το μεταπτυχιακό μου, ταυτόχρονα δούλευα και έπρεπε να γράψω την πτυχιακή μου πάνω στον αυτισμό. Και τότε ήρθα σε επαφή με τη παιδική γιόγκα… Μέσω της δουλειάς μου επισκεπτόμουν διάφορα γυμνάσια. Στα σχολεία λοιπόν αυτά υπήρχε μια αίθουσα διαλογισμού και γιόγκα! Και τα παιδιά έκαναν κάθε πρωί πρακτική. Επιπλέον λόγω της πτυχιακής μου έκανα έρευνα και βρήκα εφαρμογές της γιόγκα στα παιδιά με αυτισμό και άλλες ειδικές ανάγκες. Δούλεψα λοιπόν πολύ με το κομμάτι της παιδικής γιόγκα, εφαρμόζοντάς τη στα παιδιά με τα οποία συνεργαζόμουν. Η προσωπική πρακτική ήρθε λίγο αργότερα, με την επιστροφή μου στην Ελλάδα. Ξεκίνησα στο γυμναστήριο στο οποίο είχα συνδρομή και είπα ας δοκιμάσω και γιόγκα για ενήλικες!
Μπορείς να μας πεις λίγα παραπάνω πράγματα σχετικά με το γιατί η γιόγκα είναι σημαντική για ένα παιδί;
Μπορώ να μιλάω άπειρες ώρες για τις ευεργετικές ιδιότητες της γιόγκα τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Σκέψου τον κόσμο που σου φανερώθηκε όταν ξεκίνησες να κάνεις γιόγκα, πόσο σε βοήθησε, σε ενίσχυσε και σε απελεύθέρωσε… Σκέψου τώρα αυτό να το ανακάλυπτες στα 5 σου. Να ζούσες την καθημερινότητα σου έχοντας τη γιόγκα ενταγμένη στην μέρα σου. Εγώ σκέφτομαι πάρα πολύ συχνά πόσο διαφορετικά θα είχα βιώσει την εφηβεία μου και τις Πανελλήνιες αν ήξερα τι είναι η γιόγκα τότε. Πόσο διαφορετικός ίσως να ήταν ο χαρακτήρας μου, ίσως ακόμα και το άγχος μου να το εξεφραζα διαφορετικά.
Ζώντας μέσα στα σχολεία, και κοντά στα παιδιά, θα σου πω ότι η διασκέδασή τους περιορίζεται σε μια οθόνη. Όλη η υπόλοιπη μέρα τους είναι γεμάτη υποχρεωτικές δραστηριότητες. Ακόμα και οι αθλητικές δραστηριότητες τις οποίες μπορεί να κάνει ένα παιδί παραμελούν κατά την άποψη μου την συναισθηματική του ανάπτυξη. Η γιόγκα μας επιτρέπει να έρθουμε σε επαφή με τα παιδιά με τρόπο παιγνιώδη, που τόσο πολύ λείπει από την καθημερινότητα των παιδιών μας και επιπλέον είναι ο καλύτερος τρόπος να συνδεθείς μαζί τους. Τα παιδιά στερούνται το παιχνίδι ενώ είναι φτιαγμένα για αυτό! Μιλώντας και ως δασκάλα θα σου πω ότι βοηθάει εξαιρετικά στην συγκέντρωση και ενισχυμένη συγκέντρωση σημαίνει καλύτερες σχολικές επιδόσεις. Επίσης μέσα από τη γιόγκα μαθαίνουν τεχνικές ηρεμίας, διαχείρισης των συναισθημάτων τους και αναπνοές πράγμα που εμένα με έχει βοηθήσει πάρα πολύ με τους μαθητές μου στη σχολική μας καθημερινότητα.
Σωματικά τώρα τα οφέλη της είναι σπουδαία, η ευλυγισία σε συνδυασμό με τη δύναμη και την ισορροπία που διδάσκονται τα παιδιά. Αλλά το πιο σημαντικό για μένα είναι ότι όλα αυτά που συμβαίνουν σε μια τάξη παιδικής γιόγκα δένουν αρμονικά με τη συναισθηματική ενδυνάμωση των παιδιών. Τι εννοώ με αυτό; Η γιόγκα χτίζει μια θετική αυτοεικόνα, ενισχύει την αυτοπεποίθηση και αποδέχεται τη διαφορετικότητα. Η πρακτική της γιόγκα δεν είναι καθόλου ανταγωνιστική και τα παιδιά από την αρχή μαθαίνουν ότι το κάθε σώμα είναι διαφορετικό, είναι σημαντικό, αξίζει το σεβασμό μας και τη φροντίδα μας.
Τι αλλαγές παρατηρείς στα παιδιά που κάνουν γιόγκα;
Θα σου πω με λίγα λόγια ότι αλλάζει η στάση τους στην καθημερινή τους ζωή. Εγώ τα νιώθω να γίνονται κάπως “ατρόμητα” απέναντι σε ό,τι τους φέρνει η καθημερινότητά τους. Όταν δούλευα σε ένα ειδικό σχολείο, με μια τάξη με μαθητές με διαφορετικές ανάγκες και δυσκολίες, στο μάθημα της θεατρικής αγωγής συνεργαζόμασταν με την καταπληκτική μου συνάδελφο και εντάσσαμε θέσεις γιόγκα, αναπνοές και τεχνικές χαλάρωσης.
Μια περίοδο λοιπόν δουλεύαμε τη θεματική του δάσους και ακούγαμε στο τέλος κάθε μαθήματος ήχους τους δάσους και εγώ τους καθοδηγούσα να χαλαρώσουν, να αναπνεύσουν και ηρεμίσουν. Μια φορά λοιπόν μια μαθήτρια μου αγχώθηκε πολύ, φώναζε και είχε μεγάλη ένταση. Καθώς λοιπόν, προσπαθούσα να την βοηθήσω να ηρεμίσει, με κοίταξε στα μάτια και μου ζήτησε να της βάλω να ακούσει τους ήχους του δάσους. Αυτή είναι μια τεράστια επιτυχία και μια υπέροχη αλλαγή σε ένα παιδί με δυσκολίες διαχείρισης συναισθημάτων. Το ότι εκείνη τη στιγμή της κρίσης του ανέσυρε από τη μνήμη του και συνειδητά ζήτησε αυτό που χρειαζόταν για να ηρεμίσει, είναι μια μεγάλη δική του νίκη.
Τι ηλικίας παιδιά έρχονται στα μαθήματα και τι συνιστά ένα τυπικό μάθημα;
Η παιδική γιόγκα αφορά συνήθως παιδιά 4 μέχρι 10 ετών. Μετά υπάρχει κι η εφηβική γιόγκα. Το μάθημα της παιδικής γιόγκα είναι πολύ δημιουργικό και σίγουρα πολύ ευχάριστο. Περιλαμβάνει σχεδόν πάντα μια ιστορία – παραμύθι, μουσική και κίνηση, παιχνίδια κινητικά, ασκησούλες αναπνοής και εστίασης και φυσικά πολλά βοηθήματα, τουβλάκια, υφάσματα, κουκλάκια, καπέλα και μπάλες.
Ποιες είναι μερικές από τις αγαπημένες σου πρακτικές που βοηθούν τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με το σώμα και τον νου τους και να βρουν την εσωτερική τους ηρεμία;
Μου αρέσουν πάρα πολύ τα παιχνίδια συνεργασίας σε δυάδες ή στην ομάδα γιατί τα παιδιά το απολαμβάνουν πάρα πολύ να κατάφέρνουν κάτι που τους μοιάζει δύσκολο. Λατρεύω τις ασκήσεις αναπνοών που τα παιδιά παράγουν ήχους όπως στην αναπνοή του λιονταριού, της μέλισσας και του τρένου γιατί βλέπω του πρόσωπό τους να ηρεμεί, το βλέμμα τους να μαλακώνει και ο νους τους να αδειάζει και το αγαπημένο μου παιχνίδι είναι «Ο yogi λέει» που είναι ουσιαστικά το παιχνίδι του «καθρέφτη» ή το «κάνε ό,τι κάνω» και που εκεί τα παιδιά ξεδιπλώνουν όλη τους τη δημιουργικότητα και εκφράζουν μέσα από το σώμα τους ελεύθερα τον εαυτό τους.
Όλοι ξέρουμε ότι τα παιδιά είναι απρόβλεπτα. Έχεις ποτέ έρθει αντιμέτωπη με εκπλήξεις;
Δεν έχω στο μυαλό μου κάτι συγκεκριμένο. Απλά το γεγονός ότι τα παιδιά είναι φοβερά απρόβλεπτα και ειλικρινή πολλές φορές σε φέρνει αντιμέτωπο με παρατηρήσεις, σχόλια και εξομολογήσεις που δεν περιμένεις να ακούσεις. Μου έχουν πει «Μην έρχεσαι πολύ κοντά μου, γιατί το στόμα σου βρομάει καφέ, όπως της μαμάς!». Και επίσης δε θα κρύψουν τη δυσαρέσκεια τους ή τη βαρεμάρα τους αν κάποια δραστηριότητα δεν είναι του γούστου τους.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία για μια δασκάλα παιδικής γιόγκα;
Να είσαι ευρηματικός και συνέχεια δημιουργικός! Στην παιδική γιόγκα δεν μπορείς να αναγκάσεις τα παιδιά να κάνουν γιόγκα! Δεν θες να είναι μια από αυτές τις υποχρεωτικές δραστηριότητες. Οπότε όταν το σχέδιο σου και ο προγραμματισμός σου δεν πάει καλά, γιατί τα μικράκια δεν μοιράζονται τον ενθουσιασμό σου, πρέπει γρήγορα να βρεις την επόμενη δραστηριότητα. Επίσης τα παιδιά των μικρότερων ηλικιών συγκεντρώνονται για σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι οι δραστηριότητες πρέπει να εναλλάσσονται συνέχεια για να τα κρατάς σε εγρήγορση και να συμμετέχουν. Σε αυτό το σημείο να σου πω ότι ένα μάθημα παιδικής γιόγκα έχει φοβερές εναλλαγές ενέργειας και χρειάζεται να προσπαθείς κάθε μέρα να ακολουθείς αυτούς τους ρυθμούς. Αυτή είναι ακόμα μια από τις δυσκολίες. Όσο και να μην έχεις διάθεση και να σε απασχολούν άλλα πράγματα, σε αυτή τη δουλειά πρέπει να είσαι συνεχώς παρούσα και σε εγρήγορση. Πάντα όταν δουλεύεις με παιδιά, αν θες να χτίσεις μια σχέση μαζί τους πρέπει να είσαι εκεί, με τις αισθήσεις σου σε εγρήγορση.
Και ποια είναι η μεγαλύτερη επιβράβευση;
Εκτός από τις αγκαλιές, τις οποίες λατρεύω, αυτές τις αυθόρμητες που έρχονται εκεί που δεν το περιμένεις! Τα «Σ’ αγαπώ» και τα «Είσαι η καλύτερη δασκάλα του κόσμου!» Αυτό που με κάνει να λατρεύω τη δουλειά μου και να απολαμβάνω τους καρπούς της είναι όταν τα παιδιά έρχονται και σου λένε ότι μέσα στη μέρα τους παρατήρησαν ή βίωσαν πράγματα που ανακαλύψαμε μαζί. Όπως π.χ. ότι θύμωσαν με κάτι που έγινε και η καρδιά τους άρχισε να χτυπάει δυνατά ή ότι η κοιλιά του μικρού τους αδελφού κινείται όταν αυτό κοιμάται γιατί μπαίνει και βγαίνει η ανάσα του.
Υπάρχουν αλλαγές που είδες στη δική σου πρακτική μέσα από την επαφή σου με τα παιδιά;
Βασικά χαίρομαι πολύ περισσότερο πλέον την πρακτική μου, όπως όταν παίζω. Έχω σταματήσει να σφίγγω το πρόσωπο μου όταν δυσκολεύομαι και απολαμβάνω όλη την πρακτική όσο και αν ζορίζομαι, χαμογελάω και αποδέχομαι το παρόν μου. Αυτό μου το έμαθαν τα παιδιά. Πολύ συχνά και στα μαθήματα που κάνω στους ενήλικες τους λέω τα ονόματα των θέσεων όπως τα λέω στα παιδιά ή παίζουμε «παιχνίδια» όπως κάνω με τους μικρούς μου φίλους. Σε όλους μας αρέσει να αφήνουμε που και που ελεύθερο το παιδί που κρύβουμε μέσα μας… Ε, προσπαθώ να το κάνω συχνά και με τους μεγάλους μαθητές μου και κατά τη δική μου πρακτική.
Τι είναι αυτό που σου δίνει δύναμη να συνεχίσεις τη δουλειά σου;
Ακούγεται πολύ κλισέ, αλλά η αγάπη των παιδιών σε κάνει να παραδίνεσαι σε αυτά. Πιστεύω ότι όποιος δουλεύει με παιδιά νιώθει μια κινητήριο δύναμη που είναι κάπως δύσκολο να το εξηγήσεις. Έχεις στα χέρια σου ό,τι πιο αθώο, αυθόρμητο και αγνό και αυτό σε γεμίζει τέτοια αισιοδοξία, ενέργεια και χαρά που δεν μπορείς να ζήσεις μακριά τους. Είναι σαν μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Όσο και αν σε κουράζει η ασταμάτητη ροή τους τόσο σε γεμίζει η άδολη δοτικότητά τους…
Η Εμμανουέλα βρίσκεται στο “The tree of life” κάθε Παρασκευή, 19:00-20:30, διδάσκοντας Vinyasa & Mindfulness για ενηλίκους ενώ διδάσκει και το Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Kids Yoga First στο Yoga first academy.
