Θα έχεις ακούσει σίγουρα τη λέξη gaslighting και αν μας παρακολουθείς θα έχεις διαβάσει ήδη ότι ψηφίστηκε η λέξη της χρονιάς για το περασμένο έτος, σύμφωνα με το λεξικό Merriam-Webster. Αφορά κυρίως την ψυχολογική χειραγώγηση ενός ατόμου, συνήθως για μεγάλο χρονικό διάστημα που έχει ως συνέπεια το θύμα να αμφισβητεί την εγκυρότητα των δικών του σκέψεων, την αντίληψη της πραγματικότητας ή τις αναμνήσεις του και συνήθως οδηγεί σε σύγχυση, απώλεια αυτοπεποίθησης και αυτοσεβασμού, αβεβαιότητα για τη συναισθηματική ή πνευματική σταθερότητα κάποιου και εξάρτηση από τον δράστη.
Πέρα όμως από την ψυχολογική έννοια του όρου, υπάρχει και το ιατρικό gaslighting, με το οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα και θα συνειδητοποιήσεις ότι παρά το ιδιαίτερο όνομά του, ως πρακτική δεν σπανίζει καθόλου. «Το ιατρικό gaslighting αναφέρεται σε εκείνον τον επαγγελματία υγείας που συνηθίζει να απορρίπτει τις ανησυχίες ή τα συμπτώματα ενός ασθενή και αποδίδει (λανθασμένα) την ασθένεια ή τα συμπτώματα σε ψυχολογικούς παράγοντες», λέει η Faith Fletcher, επίκουρη καθηγήτρια στο Κέντρο Ιατρικής Ηθικής και Πολιτικής Υγείας στο Baylor College of Medicine. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι το κάνει απαραίτητα σκόπιμα, παρ’ όλα αυτά, αν υποστείς μια αντίστοιχη συμπεριφορά, σίγουρα δεν είναι ό,τι καλύτερο και ό,τι πιο ωφέλιμο για την υγεία σου.
Έχεις βιώσει ιατρικό gaslighting; Στη συνέχεια θα μάθεις τα σημάδια που το επιβεβαιώνουν και οι συνέπειες που μπορεί να έχει στην υγεία σου.
1. Σε διακόπτουν
«Ένα ενδεικτικό σημάδι ιατρικού gaslighting είναι εάν ένας γιατρός σε διακόπτει κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας», λέει η Δρ Alyssa Burgart, γιατρός στο Stanford Center for Biomedical Ethics στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.
Μια μικρή μελέτη του 2018 έδειξε ότι κατά μέσο όρο, οι κλινικοί γιατροί διακόπτουν τους ασθενείς τους μόλις 11 δευτερόλεπτα μετά την έναρξη της συνομιλίας τους.
Αυτό καθιστά δύσκολη την προσπάθειά σου να να εξηγήσεις γιατί αναζητάς ιατρική φροντίδα. «Επιπλέον, όταν ένας κλινικός ιατρός διακόπτει έναν ασθενή, δείχνει ότι ο χρόνος του είναι πιο πολύτιμος από τον ασθενή», λέει η Burgart.
2. Σε αναγκάζουν να επισπεύσεις τη διαδικασία
Είτε εσκεμμένα είτε όχι, οι γιατροί μπορεί να σε κάνουν να νιώσεις ότι πρέπει να είσαι υπ’ ατμόν, ότι πρέπει να βιάζεσαι προκειμένου να μη χάσεις δευτερόλεπτο.
Ωστόσο, μόνο και μόνο επειδή ένας γιατρός είναι υπό πίεση σίγουρα δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να σου δημιουργήσει άγχος χρόνου ή να μην έχει πάνω σου την πλήρη προσοχή του. Έτσι, μπορεί να χαθούν σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με τα συμπτώματά σου ή το ιατρικό ιστορικό σου, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε λάθη ή παραλείψεις.
3. Δεν θα συζητήσουν τα συμπτώματά σου μαζί σου
«Οι γιατροί μπορεί να αρνηθούν να συζητήσουν τα συμπτώματά σου ή να τα εμφανίσουν ως ασήμαντα», λέει η Burgart.
Εάν ένας γιατρός δεν παίρνει στα σοβαρά τα συμπτώματά σου ή δεν πρόκειται να συζητήσει μαζί σου για αυτά, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένη διάγνωση ή σε καθυστερημένη διάγνωση.
4. Αφήνουν τον υποκειμενισμό τους να επηρεάσει τη διάγνωση
Οι προσωπικές απόψεις και οι προκαταλήψεις, όπως ο ρατσισμός και ο μισογυνισμός, μπορεί να οδηγήσουν τους γιατρούς σε λάθη στη διάγνωσή τους. Αυτό μπορεί να έχει συνέπειες που είναι επιζήμιες για την υγεία.
5. Λένε ότι είναι όλα στο κεφάλι σου
Ακόμα χειρότερα από το να μην πάρει τα συμπτώματα σου στα σοβαρά, ο γιατρός μπορεί να σου πει ότι τα συμπτώματά σου είναι «όλα στο κεφάλι σου», συνεχίζει η Burgart. Ή, μπορεί να σε διαγνώσουν με μια πάθηση ψυχικής υγείας αντί να προχωρήσουν σε περαιτέρω εξετάσεις για ένα σωματικό πρόβλημα.
6. Αμφισβητούν τη νομιμότητα του ιατρικού σου ιστορικού
Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου ένας ασθενής έχει έναν μακρύ κατάλογο με φάρμακα που λαμβάνει, οι γιατροί μπορεί να απορρίψουν ή να αμφισβητήσουν τη νομιμότητα του ιατρικού του ιστορικού.
7. Δεν συνεργάζονται στις επιλογές θεραπείας
Κάποιες φορές, γιατροί ενδέχεται να μην συνυπολογίζουν τις απόψεις ή τις ανησυχίες των ασθενών στις αποφάσεις θεραπείας.
Ιατρικό gaslighting: Μια άλλη εκδοχή
Από τον Παναγιώτη Χαλβατσιώτη, Αναπληρωτή Καθηγητή Παθολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρόεδρος Δ.Σ. Γ.Ν.Α. «Η Ελπίς»
Ο αρχαίος Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης δήλωνε ότι «είναι πιο σημαντικό να γνωρίζουμε ποιος είναι αυτός που νοσεί, από το τι ακριβώς νόσημα έχει» και με τον αφορισμό αυτό έθεσε τις βάσεις της ασθενοκεντρικής ιατρικής. Δυστυχώς όμως ακόμη στη χώρα μας επικρατεί σε μεγάλο βαθμό η ιατροκεντρική προσέγγιση και έτσι συχνά ακούμε φράσεις του τύπου «αφού το είπε ο γιατρός δεν πρεπει να τον αμφισβητούμε».
Στόχος τόσο του ασθενή όσο και του θεράποντα είναι η ακριβής διάγνωση, η επιλογή της αρμόζουσας αγωγής και το άμεσο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Για την επίτευξή του όμως σημαντικό ρόλο παίζει η ανοχή του χορηγούμενου φαρμάκου από τον ασθενή, δηλαδή αγωγή χωρίς παρενέργειες, αλλά ακόμη πιο σημαντικό στοιχείο αποτελεί η συμμόρφωση του ασθενούς στη συνιστώμενη θεραπεία.
Η προσέγγιση του ασθενούς αλλά και του προβλήματός του από το γιατρό αποτελεί βασικό κριτήριο του πάσχοντος, ώστε να εμπιστευτεί όχι τις γνώσεις του γιατρού αλλά για να αντιληφθεί το ενδιαφέρον του θεράποντα να προσεγγίσει το προσωπικό του πρόβλημα υγείας, με όλες τις ιδιαιτερότητες που ίσως το χαρακτηρίζουν. Έτσι αφού καταλυθούν οι προσδοκίες του αυτές τότε μόνο θα εμπιστευτεί τον γιατρό του και θα ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες του, χωρίς παρεκτροπές και αυθαίρετες πρωτοβουλίες.
Αντικειμενικές και συχνές όμως δυσχέρειες για την επίτευξη αυτής της σχέσης εμπιστοσύνης, αποτελούν η πίεση χρόνου που χαρακτηρίζει την ιατρική επίσκεψη ιδιαίτερα στις δημόσιες δομές λόγω της έλλειψης προσωπικού, ο εφήμερος φορτισμένος ψυχικός κόσμος του ασθενή λόγω της παρουσίας του νοσήματος, αλλά και οι όποιες χρόνιες αγχώδεις ή καταθλιπτικές συνδρομές που μπορεί να συνοδεύουν τον ασθενή, τον γιατρό ή και τους δύο.
Μεγάλο αρνητικό ρόλο, επίσης, στην αμφισβήτιση του θεράποντα αλλά και στη δημιουργία σύγχυσης του ασθενή λόγω της αγωνιώδους ανησυχίας για την έκβαση της υγείας του, παίζει και η «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση». Οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης με εικονικές διαγνωστικές συνθήκες όταν επισκέπτεται στο διαδίκτυο ο ασθενής ή το χάος από την ευρεία και ανεξέλεκτη δραστηριότητα των ιατρικών ιστοσελίδων στις ψηφιακές μηχανές αναζήτησης, αποπροσανατολίζουν τον ασθενή και τον οδηγούν συχνά σε εμμονικές συμπεριφορές.
Η ορθή ιατρική πρακτική δεν πρέπει, όμως, πλέον να επικεντρώνεται αποκλειστικά στο θεραπευτικό αποτέλεσμα ή απλά στην μη αμφισβήτηση της ιατρικής επάρκειας του θεράποντα, αφού σήμερα η ποιότητα της ζωής, ακόμη και σε ανίατα νοσήματα, θα πρέπει να αποτελεί τον πρωταρχικό στόχο όλων των επιστημόνων υγείας.
Έτσι για την ολοκλήρωση της προσφοράς στον ασθενή θα πρέπει πλέον η φροντίδα στον πάσχοντα να αναλαμβάνεται από διαπιστευμένη ομάδα υγείας, λόγω των εξειδικεύσεων αλλά και για να μειώνονται οι τυχόν προσωπικές αντιπαραθέσεις ασθενούς – θεράποντα.
Αδιαμφισβήτητα όμως η χρυσή τομή στην επικοινωνία των δύο πλευρών θα πρέπει πάντα να αναζητείται από τον θεράποντα, αφού ο ασθενής λόγω του ιατρικού προβλήματός του ευρίσκεται σε πιο δυσχερή θέση.
