Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, απέκτησε ένα σκυλάκι, το 1930, την Τζόφι. Ήταν ένα τριχωτό Chow Chow και ήταν η αγαπημένη φίλη του ψυχαλανυτή. Εκτός, όμως, από φίλη του η Τζόφι έγινε και «συνεργάτης» του, καθώς ήταν παρούσα σε όλες του τις συνεδρίες, ώσπου πολύ γρήγορα ο Φρόιντ ανακάλυψε πως θα μπορούσε να συνδράμει στις θεραπείες του.
Σήμερα υπάρχουν ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι θεραπείας, οι οποίοι παρεμβαίνουν σε θεραπευτικές συνεδρίες σε παιδιά με αυτισμό, κινητικά προβλήματα, ενήλικες και γηραιότερα άτομα με ψυχικά και κινητικά προβλήματα.
Εμείς επικοινωνήσαμε με το dogtherapy.gr και τον ιδρυτή του Κώστα Κοίλια, ο οποίος εργάζεται 25 χρόνια ως εκπαιδευτής σκύλων και έχει εργαστεί με σκύλους θεραπείας και υπηρεσίας στη Βόρεια Καρολίνα των Η.Π.Α. Στη συνέχεια, βρεθήκαμε σε ένα από τα κέντρα ειδικής αγωγής με τα οποία συνεργάζονται, ώστε να περάσω μια μέρα με τη συνεργάτιδα του Κωνσταντίνα Θανάσουλα και δύο από τους σκύλους θεραπείας του dogtherapy.gr – τον τριχωτό και τρυφερό Βαγγέλη και την υπερκηνιτική και χαρούμενη Τέντι.
Η Κωνσταντίνα όταν αποφοίτησε από το τμήμα Γεωλογίας του ΕΚΠΑ, αποφάσισε να γίνει εκπαιδεύτρια σκύλων. Αναζητώντας έναν τρόπο να συνδυάσει την αγάπη της για τα σκυλιά με την προσφορά προς τους ανθρώπους, ξεκίνησε τη συνεργασία της με το dogtherapy.gr. Ο Βαγγέλης και η Τέντι φορούσαν τα μαύρα τους σαμαράκια που έγραφαν «σκύλος θεραπείας» και ήταν έτοιμα να πιάσουν δουλειά δίπλα στον χειριστή τους, την Κωνσταντίνα, η οποία μου είπε τα πάντα για το έργο τους.
– Τι κάνετε ακριβώς στο dogtherapy.gr;
«Στο dogtherapy.gr εκπαιδεύουμε σκυλιά θεραπείας και σκυλιά υπηρεσίας. Οι σκύλοι θεραπείας, μαζί πάντα με τον χειριστή τους, δηλαδή τον άνθρωπο που είναι μαζί τους, παρεμβαίνουν σε θεραπείες σε άτομα με ειδικές ανάγκες, ενώ τα σκυλιά υπηρεσίας εκπαιδεύονται πάνω σε κάποιο συγκεκριμένο κομμάτι (π.χ. παιδιά με αυτισμό και τάσεις φυγής) ή ως service dogs, δηλαδή γίνονται οδηγοί τυφλών και παραμένουν με το άτομο για το οποίο εκπαιδεύτηκαν».
Η ομάδα του dogtherapy.gr δουλεύουμε, επίσης, σε δομές, κάνουμε επισκέψεις σε γηροκομεία, νοσοκομεία και σχολεία ειδικής και τυπικής αγωγής. Στα σχολεία τυπικής αγωγής το έργο μας είναι να ενημερώσουμε για το κομμάτι της ειδικής αγωγής και βοηθούμε στην συμπερίληψη. Με ποιο τρόπο δηλαδή τα άτομα με ειδικές ανάγκες μπορούν να λειτουργήσουν στο ίδιο κοινωνικό πλαίσιο! Έτσι, όταν επισκεπτόμαστε σχολεία τυπικής αγωγής κάνουμε μια παρουσίαση του τι είναι ο σκύλος θεραπείας. Από την άλλη, στα σχολεία ειδικής αγωγής το έργο μας εξαρτάται από το τι πρόγραμμα έχουμε. Μπορεί να πάμε για μια απλή επίσκεψη ή η συνεργασία μας να έχει θεραπευτικό πλαίσιο, να δουλεύουμε δηλαδή με τα παιδιά στο σχολείο».
– Πώς δουλεύει ο σκύλος θεραπείας στα κέντρα ειδικής αγωγής;
«Στα κέντρα ειδικής αγωγής συνεργαζόμαστε με εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγους, ψυχιάτρους και παιδοψυχιάτρους. Εκεί βάζουμε το σκυλάκι μέσα στη θεραπευτική παρέμβαση. Αφού πρώτα έρθουμε σε επαφή με το κέντρο και τον ψυχίατρο και εξηγήσουμε το έργο μας και μας καταλάβει, τότε παίρνουμε ιστορικό από κάθε θεραπευόμενο και κάνουμε τη στοχοθεσία μας.
Όταν έχουμε να κάνουμε με παιδιά είναι σημαντικό να μην έχουν κάποια φοβία. Τότε ο σκύλος βοηθάει πάρα πολύ στο αισθητηριακό κομμάτι, στο οπτικό και στο απτικό, σε μυρωδιές και σε κίνηση. Δουλεύουμε και την αδρή κινητικότητα, δηλαδή μαζί με τον σκύλο κάνουμε ασκήσεις με κώνους ή δουλεύουμε σε ασκήσεις ισορροπίας και βάδισης. Παρόλο που για τις ασκήσεις έχουμε έναν συγκεκριμένο μπούσουλα, επειδή δουλεύουμε με παιδιά δεν σταματάει να λειτουργεί ποτέ η φαντασία μας. Δεν είναι όλα τα παιδιά ανοιχτά και πολλά μπορεί να γίνουν στην πορεία. Αν για παράδειγμα ένα παιδάκι φοβάται τον Βαγγέλη ή την Τέντι που είναι μεγαλόσωμα ζώα, ακόμα και αν δεν φοβάται τα ζώα γενικά, πρέπει να σκεφτούμε τρόπους να συνυπάρξουν χωρίς να υπάρχει άγχος και να ξεκινήσουμε την παρέμβαση.
Ακόμα, μεγάλο κομμάτι της θεραπείας είναι το κίνητρο και η επιβράβευση. Είτε συνεργαζόμαστε με παιδιά είτε με ενήλικες, αν κάνουν κάτι που δεν έχουν ξανακάνει ή αν κάνουν μια δραστηριότητα σε πιο σύντομο χρόνο από ότι συνήθως, θα φάνε μια λιχουδιά ή θα πάνε μια βόλτα παραπάνω! Αυτό τους κινητοποιεί πολύ».
– Ποιες είναι μερικές απλές ασκήσεις;
«Ένα κομμάτι των θεραπειών είναι οι δραστηριότητες καθημερινής ζωής, για παράδειγμα να μάθουμε σε ένα παιδάκι να χτενίζεται. Τότε θα πάρει μια βούρτσα και θα χτενίσει τον Βαγγέλη ή την Τέντι. Αφού μάθει την κίνηση θα κάνουμε τη γενίκευση και θα περάσει τη δράση στον εαυτό του.
Πολύ συχνά συναντάμε, επίσης, παιδιά με επιλεκτική αλαλία, εξαιτίας κάποιου τραύματος ή κάποιας κακοποίησης την οποία δεν γνωρίζουμε. Τότε συμβαίνει κάτι “μαγικό”. Ο σκύλος “ξεκλειδώνει” το παιδί, το βοηθά να μιλήσει κι έτσι εμείς μπορούμε να ακούσουμε τι του συμβαίνει. Ρωτάμε το παιδί, εκείνο μιλάει στον σκύλο κι εμείς παίρνουμε τις πληροφορίες που θέλουμε. Ο σκύλος εκεί λειτουργεί ως μεσάζοντας. Και από τα κυριότερα κομμάτια είναι η βλεμματική επαφή. Τα παιδιά μέσα από απλές ασκήσεις καταφέρνουν να κάνουν βλεμματική επαφή με το σκύλο κι έτσι κερδίζουμε την εμπιστοσύνη τους».
– Πώς δουλεύει ο σκύλος θεραπείας στα γηροκομεία;
«Στα γηροκομεία είτε πηγαίνουμε για επίσκεψη είτε για παρέμβαση. Μπορεί να πάμε μια επίσκεψη απλά για να μας δουν, να χαρούν ή να κάνουμε θεραπείες. Στις θεραπείες δουλεύουμε την ψυχοσωματική ενίσχυση και το ψυχοσωματικό κομμάτι ή κάνουμε εργοθεραπεία. Όταν δηλαδή θέλουμε να δουλέψουμε την ενδυνάμωση των ποδιών, των χεριών και τον οπτικοκινητικό συντονισμό. Επίσης, τα σκυλάκια βοηθούν πάρα πολύ και στο ψυχολογικό κομμάτι. Όταν ένα άτομο πάει συνέχεια στο ίδιο μέρος για θεραπεία, και στα μικρότερα παιδιά αλλά και στους μεγάλους ανθρώπους – για μένα είναι το ίδιο -, μπορεί να κουραστούν τόσο πολύ που να μην θέλουν να συνεχίσουν ή να είναι αργή η εξέλιξη τους. Τότε είναι που μπαίνει ο σκύλος και με τις δραστηριότητες που δημιουργούμε σε συνεργασία με τους θεραπευτές, τους είναι πιο άνετο ή εύκολο να κάνουν τη θεραπεία τους».
– Οι θεραπείες γίνονται σε ομάδες;
«Οι συνεδρίες είναι και ατομικές και ομαδικές. Οι ομαδικές είναι με δύο-τρία παιδιά ανάλογα βέβαια και το κομμάτι που δουλεύουμε. Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι σε ομαδικές θεραπείες, αλλά χρειάζεται οι θεραπευόμενοι να είναι στο ίδιο γνωστικό επίπεδο. Όταν δουλεύομε με άτομα μεγαλύτερα σε ηλικία, είμαστε σε ομάδες των 4-5 ατόμων, πάντα ίδιου γνωστικού επιπέδου, για να γίνονται οι ίδιες ασκήσεις. Και πάντα με τον θεραπευτή μπροστά. Κάνουμε ένα τρίγωνο ο χειριστής με τον σκύλο, ο θεραπευτής και ο/οι θεραπευόμενος/οι. Όπου, όμως, πάμε για ενημέρωση γίνεται με 10-15 άτομα ταυτόχρονα».
– Πώς γίνεται η αξιολόγηση για να ταιριάξει ο σκύλος με τον θεραπευόμενο;
«Αφού έχουμε πάρει το ιστορικό από τον θεραπευτή, έχουμε δει τις ανάγκες του κάθε θεραπευόμενου στο αισθητηριακό, το κινητικό κομμάτι, ψάχνουμε να δούμε εάν ο θεραπευόμενος χρειάζεται έναν σκύλο ενεργό, ήρεμο, μικρόσωμο ή μεγαλόσωμο. Μπορεί για παράδειγμα ένας άνθρωπος να χρειάζεται έναν μεγαλόσωμο σκύλο για να τον βοηθήσει να οργανωθεί. Πολύ συχνά σε γηροκομεία συναντάμε και ανθρώπους που κάποιο σκυλάκι τους θυμίζει κάποιο σκύλο που είχαν οι ίδιοι παλιότερα. Οπότε εκεί χρησιμοποιούμε τον εκάστοτε σκύλο.
Επίσης, επειδή ξέρουμε ακριβώς τον χαρακτήρα του σκύλου, καταλαβαίνουμε τον θεραπευόμενο από τον θεραπευτή του και κάνουμε match ανάλογα με τις ανάγκες. Δεν μας έχει τύχει να μην ταιριάξει ένα σκυλάκι με έναν θεραπευόμενο, αλλά έχει συμβεί να βγάλει κάποιος θεραπευόμενος έντονη επιθετικότητα και να σταμάτησε η θεραπεία. Ειδικά στο κομμάτι του αυτισμού, που είναι έντονα τα tantrums μπορεί να συμβεί πιο συχνά. Τότε εμείς προστατεύουμε τον σκύλο, καθώς δουλεύουμε με αρχή την ευζωία του ζώου. Το κύριο είναι πάντα ότι ο σκυλος στην παρέμβαση ή την επίσκεψη δεν θα φοβηθεί, δεν θα έχει κάποιο άγχος ή στρες. Θέλουμε να χαλαρώσει και να το απολαύσει και γι’αυτό χρησιμοποιούμε αντικείμενα που γνωρίζει και έχει συνηθίσει, όπως τροφή, το λουράκι ή τη βούρτσα του».
– Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάποιο ιστορία από τις θεραπείες που σας έχει κάνει εντύπωση;
«Είναι πολλές φορές διαφορετικές με παρόμοια χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα σε ένα σχολείο που κάναμε επισκέψεις, ήταν ένα παιδί που δεν μιλούσε ποτέ ή μιλούσε χαμηλόφωνα και δεν εξωτερίκευε καθόλου τα συναισθήματα του. Όταν πήγαμε με τον Βαγγέλη αποφασίσαμε να κάνουμε το παιδί βοηθό μας. Ήταν η πρώτη φορά που το παιδί μίλησε δυνατά στην τάξη!
Σε ένα ειδικό σχολείο πρόσφατα ήταν ένα παιδί το οποίο δεν προχωρούσε χωρίς να τον κρατάει κάποιος, ένιωθε ανασφάλεια. Δοκιμάσαμε λοιπόν να βγάλουμε τον Βαγγέλη βόλτα. Έτσι κατάφερε μόνος του να πιάσει το λουρί και να πάει τον Βαγγέλη βόλτα και ήταν η πρώτη φορά που έκανε αρκετά βήματα και είχε εμπιστοσύνη στον εαυτό του, με τη βοήθεια του Βαγγέλη, να κάνει βήματα σταθερά και μόνος του. Και φυσικά πολλές φορές οι γονείς λένε πως μετά τις παρεμβάσεις τα παιδιά ανοίγονται πιο εύκολα. Γιατί ας μην ξεχνάμε πως ό,τι και να πεις ο σκύλος το κρατάει όπως είναι. Αυτό που λέμε ανιδιοτελής αγάπη. Τίποτε άλλο!».
– Πώς αξιολογείτε την αποτελεσματικότητα της θεραπείας;
«Παρατηρούμε και μικρά και τα τεράστια βήματα! Μπορεί ο σκύλος να μπει την πρώτη μέρα στην αίθουσα και το άτομο να μην του δώσει σημασία ή να τον κοιτάξει και να γυρίσει από την άλλη. Μπορεί να προτρέψω τον θεραπευόμενο να τον χαϊδέψει και να κάνει αποστροφή. Μπορεί να περάσουν 3-4-5-10 φορές, ανάλογα με το άτομο. Όταν τη δέκατη ή την εικοστή φορά ή μετά το τρίμηνο, ακόμα και εξάμηνο, μπαίνει ο θεραπευόμενος μέσα και το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να χαϊδέψει τον σκύλο ή να τον πάρει αγκαλιά, αυτό είναι βελτίωση!
Ή αν το άτομο έχει φοβίες, φοβάται ακόμη και ένα λούτρινο αρκουδάκι, όταν μπορεί να κάτσει μετά από καιρό στον ίδιο χώρο με έναν σκύλο και να κάνει δραστηριότητες είναι, επίσης, βελτίωση.
Φυσικά, άλλοι θέλουν περισσότερο χρόνο. Τα έχουμε δει όλα! Η πιο αργή βελτίωση ήταν ένας θεραπευόμενος όπου έκανε ένα τρίμηνο να έρθει σε επαφή με τον σκύλο! Και φυσικά είναι εύκολο να ματαιωθείς όταν δουλεύεις και δεν βλέπεις κάποιο αποτέλεσμα. Όμως πρέπει να σεβαστείς, να δώσεις χώρο και χρόνο και να πεις ότι εγώ θα συνεχίσω μέχρι να δω χαραμάδα φωτός και όταν ο θεραπευόμενος κοιτάξει τον σκύλο μέχρι και για 3 δευτερόλεπτα είναι αλλαγή, είναι σαν να μου είπε ότι “προχωράμε, αλλά δώσε μου τον χρόνο μου”.
Κάποια παιδιά έχουν αστοχία στο κομμάτι της όρασης. Μπορεί να μην έχουν καλή όραση κι εκεί δεν μπορώ να πω ότι “θα σου δώσω μια εβδομάδα κι αν δεν γίνει κάτι τέλος”. Θα σου δώσω τον χρόνο που χρειάζεσαι. Επιμένουμε, προσπαθούμε και τα καταφέρνουμε τις περισσότερες φορές!»
– Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχετε να αντιμετωπίσετε;
«Παρόλο που ο σκύλος θεραπείας είναι ευρέως γνωστός στην κοινότητα των ανρθώπων και των θεραπευτών και μπαίνει πιο σταθερά στη θεραπεία, εξακολουθεί να είναι κάτι καινούργιο. Τι κι αν δουλεύεται από το 2013; Τι κι αν ο πρώτος σκύλος θεραπείας ήταν η Σμόκι, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Ήταν ένα μικρό μαύρο σκυλάκι και όταν οι στρατιώτες έρχονταν λαβωμένοι, η Σμόκι πήγαινε κοντά και οι στρατιώτες έπαιρναν θάρρος. Το συγκεκριμένο σκυλί τους βοηθούσε και να περνάνε υπόγεια καλώδια. Ας μην ξεχνάμε και τον Φρόιντ που είχε την Τζόφι.
Παρόλα αυτά δεν γνωρίζουν ακόμα πώς δουλεύει αυτό το κομμάτι. Όταν κάποιος δεν ξέρει πώς λειτουργεί αυτό, θα πρέπει κάποιος να το δει, να το διαβάσει, να δει τα αποτελέσματα και μετά να πει ότι το δέχεται. Οπότε αυτό που θελουμε ουσιαστικά είναι να γίνει γνωστό τι είναι ο σκύλος θεραπείας, τι είναι η παρέμβαση, πώς δουλεύει ο σκύλος θεραπείας μέσα σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο, ώστε να μπορούν και άλλοι θεραπευτές να δουλέψουν σε αυτό το κομμάτι. Γι’αυτό και ενημερώνουμε και σχολεία, για να μεταδώσουμε την πληροφορία και τη γνώση όσο περισσότερο μπορούμε και να πάρουν όσοι περισσότεροι μπορούν τα θετικά της θεραπείας».
– Ποιοι σκύλοι είναι κατάλληλοι για σκύλοι θεραπείας; Και πώς γίνεται η εκπαίδευση τους;
«Τα σκυλάκια έρχονται σε εμάς από πολύ μικρά, δύο-τριών μηνών, ώστε να ξεκινήσουν το puppy training, να κοινωνικοποιηθούν και να μην φοβούνται τίποτα. Είναι πολύ βασικό να μην είναι συνεσταλμένα, ειδικά με τους ανθρώπους. Μαθαίνουμε βασική υπακοή, εντολές, μετά πάμε στο κομμάτι εκπαίδευσης σκύλου θεραπείας με ειδικό ασκησιολόγιο, το οποίο παρακολουθούν και εξελίσσεται μέσα στη θεραπεία. Η διαδικασία αυτή διαρκεί περίπου 1,5 χρόνο. Φυσικά χρειάζεται και ο αλληλοσεβασμός, ο δεσμός με τον χειριστή του.
Εννοείται πως τα σκυλιά είναι εντελώς διαφορετικά, όταν είναι για δουλειά και όταν είναι σπίτι. Στο σπίτι είναι ένας κανονικός σκύλος! Όταν, όμως, βάλει το σαμαράκι του, είναι έτοιμος για δουλειά!
Συνεργαζόμαστε με πολλά καταφύγια και φιλοζωικές στις οποίες βρίσκονται σκυλιά “διαμάντια”. Το μόνο πρόβλημα όταν έρχονται από καταφύγια, είναι ότι δεν ξέρουμε το παρελθόν του σκύλου. Μπορεί να έχει βιώσει κακοποίηση, η οποία να του δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα αργότερα, καθώς δεν θα χαίρεται από την έντονη επαφή με τους ανθρώπους. Ένα σκυλί θεραπείας θα πρέπει να είναι φιλικό, φυσικά να μη δαγκώνει, να μην είναι έχει φοβίες, να είναι γενικά ένα ισορροπημένο σκυλί, στο σώμα και το μυαλό!»
– Μπορεί ένας σκύλος θεραπείας να σε κάνει να αγαπήσεις τον εαυτό σου;
«ΝΑΙ! Χίλιες φορές ναι! Αυτό που κάνουμε όλοι οι άνθρωποι είναι η κριτική, καλή ή κακή. Όλοι μας! Και είμαστε οι πιο αυστηροί κριτές…Ένα πλάσμα που έρχεται δίπλα μας, όπως κι αν είμαστε, με διαφορετικό χρώμα, μάτια, πόδια, με ή χωρίς πόδια, λέει “εγώ αφού ήρθα θα κάτσω γιατί μου αρέσεις! Δεν θέλω τίποτα παραπάνω, να με αγαπάς, να με ταΐζεις, να με βγάζεις βόλτα κι εγώ θα είμαι δίπλα σου”. Αν καταλάβεις ότι κάποιος μπορεί να σε αγαπήσει έτσι, γιατί να μην αγαπάς τον εαυτό σου; Κι αν μπορέσεις και βρεις ένα θετικό στον εαυτό σου μετά θα βρεις πάρα πολλά, γιατί όλοι σίγουρα έχουμε και αρνητικά, αλλά έχουμε και θετικά χαρακτηριστικά. Όσο κάποιος καταλαβαίνει ότι έχει θετικά, ότι γίνονται στραβές, αλλά ο σκύλος τον αγαπάει όπως είναι, τότε μπορεί κι εκείνος να αγαπήσει τον εαυτό του».
Ανακάλυψε περισσότερα στο www.dogtherapy.gr καθώς και στο Facebook.
