Τον όρο «θεραπευτική ιππασία-ιπποθεραπεία» τον ακούμε όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια ειδικά από γονείς που έχουν παιδιά στο φάσμα του αυτισμού ή με κινητικές δυσλειτουργίες. Αυτό που σκεφτόμαστε οι περισσότεροι είναι ότι πρόκειται για μαθήματα κλασικής ιππασίας, που με κάποιο τρόπο, όπως πχ. ο δεσμός του ατόμου με το άλογο, βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική κατάσταση των εκπαιδευόμενων. Είναι όμως έτσι;

Όχι! «Η θεραπευτική ιππασία είναι πολύ διαφορετική από την τυπική ιππασία» λέει η Μαρία Λίγκα, φυσιοθεραπεύτρια και εμπνεύστρια της δημιουργίας του Κέντρου Θεραπευτικής Ιππασίας Σερρών (ΚΕΘΙΣ) και εξηγεί: «Στην τυπική ιππασία εσύ είσαι αυτός που επηρεάζει την κίνηση του αλόγου ελέγχοντας στοιχεία όπως τα ηνία, τα χαλινάρια, τη σέλα και τους αναβολείς του.

Αντίθετα, στην ιπποθεραπεία το άλογο είναι αυτό που επηρεάζει εσένα μέσα από την κίνησή του». Και φυσικά δεν είσαι μόνος σε αυτή τη διαδικασία. «Μεγάλο ρόλο παίζει η ομάδα. Ένας είναι στο κεφάλι του αλόγου και το οδηγεί και υπάρχουν δύο ακόμα άτομα -ένα αριστερά και ένα δεξιά- που κάνουν τη θεραπεία. Ο ένας τουλάχιστον πρέπει να είναι εξειδικευμένος φυσιοθεραπευτής, εργοθεραπευτής ή λογοθεραπευτής, ενώ ο άλλος μπορεί να είναι ακόμα και εθελοντής, αλλά να ξέρει να στέκεται δίπλα, να μη φοβάται το άλογο και να είναι εκεί για να υποστηρίζει με το χέρι του τον αναβάτη σύμφωνα με τις υποδείξεις του θεραπευτή».

Σε ποιους απευθύνεται η ιπποθεραπεία-θεραπευτική ιππασία;

Άτομα άνω των 4 ετών με φυσική, νοητική ή συναισθηματική υστέρηση μπορούν να ωφεληθούν από τη θεραπευτική ιππασία. «Στο ΚΕΘΙΣ παρέχουμε θεραπεία σε παιδιά και ενήλικες με εγκεφαλική παράλυση, σκλήρυνση κατά πλάκας, παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος, αυτισμό, διάσπαση προσοχής και νοητική υστέρηση» λέει η Μαρία, που έχοντας εξειδικευτεί στην εγκεφαλική παράλυση εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ, όταν -πριν από είκοσι σχεδόν χρόνια- είδε για πρώτη φορά πόσο αποτελεσματική μπορούσε να γίνει η θεραπεία με τη χρήση του αλόγου, που επέστρεψε στις Σέρρες με την ιδέα να δημιουργηθεί ένας τέτοιος χώρος. Φέτος μάλιστα το ΚΕΘΙΣ συμμετείχε σε -πρωτοπόρο για τα ελληνικά δεδομένα- ερευνητικό πρόγραμμα που διαπιστώνει το βαθμό στον οποίο η θεραπευτική ιππασία βοηθάει τους ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας. Και τα αποτελέσματα, που πρόκειται σύντομα να δημοσιευτούν σε σχετικό επιστημονικό περιοδικό, είναι πολύ ενθαρρυντικά.

Πώς βοηθάει το άλογο στη θεραπεία;

Το άλογο γίνεται πολύτιμος βοηθός στην αντιμετώπιση των διαταραχών της κίνησης, καθώς ο κύκλος βάδισής του είναι ίδιος με αυτόν του ανθρώπου. Η δομή του εσωτερικού του αυτιού του αλόγου είναι όμοια με αυτή του αυτιού του ανθρώπου και το ίδιο ισχύει και για τους μηχανισμούς ισορροπίας.

Έτσι, όταν ένας άνθρωπος με αναπηρία λόγω παραπληγίας, εγκεφαλικής παράλυσης, με προβλήματα ισορροπίας κτλ. ανεβαίνει στο άλογο συμβαίνει το εξής: «Μέσα από τη ράχη του αλόγου και δια της λεκάνης του αναβάτη μεταφέρονται νευρομυϊκά φυσιολογικά πρότυπα βάδισης.

Με άλλα λόγια αυτό που δεν μπορεί να βιώσει με τα δικά του πόδια, το βιώνει μέσα από την κίνηση του αλόγου» εξηγεί η Μαρία. Έτσι, αναπτύσσονται σημαντικά οι μύες του κορμού των ατόμων με δυσκολίες στην κίνηση, ενώ παράλληλα το ευθύ κάθισμα διευκολύνει την αναπνοή. Πολλές φορές τα αποτελέσματα της θεραπείας γίνονται αισθητά από το πρώτο κιόλας μάθημα.

Διαφοροποίηση ανάλογα με το περιστατικό

Φυσικά δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες. Η εικόνα του θεραπευόμενου είναι αυτή που κατευθύνει το μάθημα. Όταν υπάρχουν έντονα προβλήματα κινητικότητας ο θεραπευτής επικεντρώνεται πχ. στην ισορροπία, το συντονισμό κινήσεων, τη βελτίωση του μυϊκού τόνου κτλ. Σε περιστατικά αυτισμού και νοητικής στέρησης στο επίκεντρο της θεραπείας βρίσκεται η κοινωνικότητα, η επικοινωνία, το γνωστικό αντικείμενο πχ. βόλτα στη φύση και αναφορά σε όσα βλέπουν ουρανό πάνω, λουλούδια κάτω κ.ο.κ.

Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι η θεραπεία με το άλογο περιλαμβάνει δραστηριότητες που ομαδοποιούνται σε τρεις διαφορετικούς τομείς ανάλογα με το είδος και τη μορφή της αναπηρίας αλλά και το επιστημονικό προσωπικό που πλαισιώνει τον θεραπευόμενο:

  1. Ιπποθεραπεία: Ενδείκνυται για τα άτομα με κινητικά προβλήματα. Κύριος υπεύθυνος για το σχεδιασμό της θεραπείας είναι ο εξειδικευμένος στην ιπποθεραπεία φυσιοθεραπευτής όπως και ο εργοθεραπευτής ή λογοθεραπευτής.
  2. Θεραπευτική/εκπαιδευτική ιππασία: Το άλογο συμβάλλει στη βελτίωση και ανάπτυξη του γνωστικού, του συναισθηματικού και του κοινωνικού επιπέδου του αναβάτη, που μπορεί να πάσχει από αυτισμό, νοητική υστέρηση ή ψυχικό νόσημα όπως διαταραχή άγχους. Εδώ συμμετέχουν εκπαιδευτές ιππασίας που γνωρίζουν την αναπηρία, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, γυμναστές και ειδικοί παιδαγωγοί.
  3. Η ιππασία ως άθλημα: Εκτός από τη μοναδική συνεισφορά στην αποκατάσταση παθήσεων, η θεραπευτική ιππασία έχει κι αθλητικό χαρακτήρα και αφορά στις περιπτώσεις που αναβάτες με αναπηρία εκπαιδεύονται στην τέχνη του ιππεύειν. Ουσιαστικά οι τεχνικές της κλασικής ιππασίας προσαρμόζονται στην αναπηρία τους, πράγμα πολύ σημαντικό για άτομα που ξαφνικά έμειναν παράλυτα και θέλουν να αθληθούν και -γιατί όχι;- να διακριθούν συμμετέχοντας σε Special Olympics ή Παραολυμπιάδες.

Διάρκεια και κόστος μαθημάτων

Τα μαθήματα θεραπευτικής ιππασίας διαρκούν συνήθως 30 λεπτά και το κόστος κυμαίνεται από 25 έως 45€ ανάλογα με το πού διεξάγονται. Για παράδειγμα στο ΚΕΘΙΣ ένα μεγάλο μέρος των εξόδων λειτουργίας καλύπτεται από χορηγούς όπως το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ενώ υπάρχει μεγάλη στήριξη και από το Δήμο Εμμανουήλ Παπά κι έτσι το κόστος διατηρείται χαμηλά εδώ και πολλά χρόνια. Φυσικά ο καθένας μας μπορεί να ενισχύσει αυτή ή άλλες παρόμοιες προσπάθειες υιοθετώντας ένα άλογο (αναλαμβάνοντας δηλαδή τα έξοδά του), προσφέροντας τροφές, χρήματα, προσωπική εργασία και όπως αλλιώς αισθάνεται χρήσιμος.