Κάποιοι από εμάς που δραστηριοποιούμασταν στα χρόνια της κρίσης σε κλάδους όπως τα media, οι πωλήσεις και οι οικοδομικές εργασίες βρεθήκαμε κάποια στιγμή να έχουμε τετραήμερη εργασία εβδομαδιαίως βλέποντας φυσικά και την αντίστοιχη μείωση στο μισθό μας (που έτσι κι αλλιώς δεν παίρναμε και πολύ συχνά). Κατά την εκ περιτροπής εργασία, όπως λεγόταν, θυμάμαι διαμάχες ανάμεσα στους εργαζομένους, προκειμένου να αποφασιστεί αν η μέρα που θα κοπεί από το θεσμοθετημένο πενθήμερο θα είναι η Δευτέρα, προσφέροντας ένα long weekend -που βέβαια δύσκολα θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε λόγω της συρρίκνωσης των οικονομικών που μας επιβλήθηκε- ή η Παρασκευή, φέρνοντας το σαββατοκύριακο μια ώρα αρχύτερα.
Για να πω την αλήθεια, δεν θυμάμαι τι επικράτησε, όμως θυμάμαι με βεβαιότητα τις διαπιστώσεις όλων μας ότι οι 4 μέρες εργασίας μάς αρκούσαν τελικά για να παράγουμε τον ίδιο όγκο δουλειάς με το πενθήμερο. Προσωπικά ένιωθα και την ποιότητα της εργασίας, αν όχι βελτιωμένη, τότε ίδια. Πού να έπαιρνα δηλαδή και τα ίδια χρήματα με προηγουμένως;
Κι ενώ τα αφήσαμε πίσω μας όλα αυτά, τα ανασύραμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς τα σενάρια για σημαντικές εργασιακές αλλαγές μετά το τέλος της οργίαζαν. Εκτός από την επικράτηση της εργασίας στο σπίτι ή του υβριδικού μοντέλου, γινόταν λόγος και για την καθιέρωση του τετραήμερου. Στην Ελλάδα δεν το είδαμε να εφαρμόζεται. Πολλές επιχειρήσεις, όμως, σε διάφορες χώρες του κόσμου μπήκαν σε πιλοτικά προγράμματα τετραήμερης εργασίας, ώστε να μελετηθούν και να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα αυτής της πρακτικής.
Τα οφέλη της τετραήμερης εργασίας
Η μη κερδοσκοπική οργάνωση 4 Day Week Global, που χρηματοδοτεί σχετικές έρευνες, δημοσίευσε πρόσφατα τα πρώτα συμπεράσματα με την υπογραφή ανεξάρτητων ερευνητών από τα πανεπιστήμια του Cambridge, της Οξφόρδης και του Boston College. Εν συντομία τα οφέλη εμφανίζονται σε τρεις τομείς: στην ίδια την επιχείρηση, στους εργαζόμενους και στο περιβάλλον.
Στην επιχείρηση
Ο τζίρος των εταιρειών που εφάρμοσαν το τετραήμερο αυξήθηκε κατά 8%, ενώ ήταν 37.55% μεγαλύτερος από αυτόν της αντίστοιχης περιόδου του 2021. Στη διάρκεια εφαρμογής του μέτρου, έγιναν περισσότερες προσλήψεις και λιγότερες παραιτήσεις, ενώ οι εργαζόμενοι απουσίαζαν σπανιότερα.
Στους εργαζόμενους
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι υπάλληλοι ένιωθαν πολύ καλύτερα, καθώς είχαν λιγότερο άγχος και βελτιωμένη σωματική και ψυχική υγεία. Η παραγωγικότητά τους αυξήθηκε, όπως και η προσήλωσή τους στο αντικείμενο της εργασίας τους. Βρήκαν χρόνο για άσκηση, κουράζονταν λιγότερο, δεν παρουσίαζαν συμπτώματα burnout, ενώ ένιωθαν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους. Λογικό λοιπόν που δήλωσαν σε ποσοστό 70% ότι σε επόμενη εργασία θα ζητήσουν 10-50% αύξηση για να επιστρέψουν στο πενθήμερο, ενώ 13% θα ζητήσουν διπλάσιο μισθό. Υπήρχε κι ένα 13% που παραδέχτηκαν ότι κανένα ποσό δεν θα ήταν αρκετό για να τους πείσει να εργαστούν ξανά 5 ημέρες την εβδομάδα.
Στο περιβάλλον
Μειώνοντας τις ώρες εργασίας, οι υπάλληλοι περνούν λιγότερο χρόνο σε μεγάλα κτίρια γραφείων, οπότε μειώνεται και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Ένα απτό παράδειγμα έρχεται από τη Γιούτα , όπου κυβερνητικοί υπάλληλοι μπήκανε σε πρόγραμμα τετραήμερης εργασίας. Στους δέκα πρώτους μήνες εξοικονομήθηκαν πάνω από 1,8 εκατομμύρια δολάρια από τη μείωση του ενεργειακού κόστους, ενώ το κλείσιμο των γραφείων τις Παρασκευές περιόρισε τις εκπομπές CO2 σε τέτοιο βαθμό, που ισοδυναμεί με το να απομακρύνεις 2.300 αυτοκίνητα από το δρόμο για ένα χρόνο.
Τετραήμερη εργασία: Μπορεί όμως να υπάρξει καθολική εφαρμογή;
Επαγγελματίες του κλάδου ανθρώπινου δυναμικού διαπιστώνουν ότι πέρα από τα καταγεγραμμένα πλέον πλεονεκτήματα της τετραήμερης εργασίας, υπάρχουν και ξεκάθαρα μειονεκτήματα. Το πρώτο που πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι ότι όταν μιλάμε για τετραήμερο, εννοούμε 32 ώρες δουλειάς «Εργαζόμενοι που πιστεύουν ότι μπορούν να συρρικνώσουν 40 ώρες εργασίας σε 4 ημέρες, θα εμφανίσουν μειωμένα επίπεδα παραγωγικότητας και ίσως χάσουν την ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή. Για να επιτύχει τα επιθυμητά αποτελέσματα η τετραήμερη εργασία, θα πρέπει να περιλαμβάνει 7 ώρες δουλειάς τη μέρα και όχι περισσότερες» καταλήγει η Change, εταιρεία που δραστηριοποιείται διεθνώς στην αγορά εργασίας. Στη μετά-Covid εποχή η αυτονόητη αυτή πρόταση δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμη, καθώς το πιο δύσκολο για τους εργαζόμενους είναι να αποσυνδεθούν από τη δουλειά -κοινώς να κλείσουν το pc ή το κινητό τους.
Στα μειονεκτήματα θα πρέπει να βάλουμε και τη μεγαλύτερη πίεση που μπορεί να νιώθουν τα στελέχη της εκάστοτε επιχείρησης, καθώς και την ανάγκη αυτοματοποίησης κάποιων εργασιών με ό,τι αυτό συνεπάγεται (πχ. αγορά εξοπλισμού). Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από τις επιχειρήσεις που ηγούνται των ερευνών για το τετραήμερο είναι εταιρείες τεχνολογίας. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να γίνουν οργανωτικές αλλαγές για να είναι αποδοτική η πρακτική.
Κυρίως, όμως, η φύση κάθε δουλειάς είναι αυτή που καθορίζει το πόσο ρεαλιστικό είναι να εφαρμοστεί το τετραήμερο. «Είναι πιο εύκολο να εφαρμοστεί σε ένα εργασιακό περιβάλλον γραφείου, παρά σε άλλους χώρους. Σε εργοστάσια, για παράδειγμα, οι εργάτες είναι δύσκολο να βγάλουν τον ίδιο όγκο δουλειάς σε λιγότερο χρόνο, όπως και σε επαγγέλματα υγείας» αναφέρεται στο site της Change. Αξίζει, βέβαια, να αναφερθεί ότι σε πιλοτικό πρόγραμμα που έγινε σε νοσηλευτικό προσωπικό στη Σουηδία -δούλευαν 6 ώρες τη μέρα αντί για 8 προκειμένου να μειωθούν τα επίπεδα άγχους- πράγματι βελτιώθηκε η ψυχολογία των εργαζομένων, όμως έπρεπε να προσληφθούν άτομα για να καλυφθεί το κενό στις ώρες. Αξιολογώντας, το όλο project στο τέλος φάνηκε ότι ενώ αυξήθηκε το εργοδοτικό κόστος, οι έξτρα μισθοί που δόθηκαν αντισταθμίζονταν από το χαμηλότερο κόστος σε προβλήματα υγείας των εργαζομένων. Και βέβαια οι ασθενείς δέχονταν πολύ καλύτερες υπηρεσίες. Ας ελπίσουμε λοιπόν ότι κάποια στιγμή θα μπορέσουμε κι εμείς να έχουμε γνώμη -ο καθένας για τον κλάδο του- δοκιμάζοντας το τετραήμερο εργασίας.
