Είναι πολύ σύνηθες στις μέρες μας να μιλάμε για τις ναρκισσιστικές προσωπικότητες, πώς να αποφύγουμε σχέσεις μαζί τους, πώς να τις αναγνωρίσουμε και πόσο γρήγορα πρέπει να τρέξουμε μακριά από ανθρώπους που έχουν χαρακτηριστικά που συνιστούν έναν τέτοιου είδους χαρακτήρα.
Πώς όμως γίνονται οι άνθρωποι ναρκισσιστές; Και πόσο μεγάλο ρόλο παίζει η ανατροφή τους; Μήπως εμείς οι γονείς κάνουμε λάθη που είναι μοιραία και άθελα μας παραδίδουμε ενήλικες στην κοινωνία με όλα τα τοξικά χαρακτηριστικά που θα ταλαιπωρήσουν τους άλλους αλλά και τους ίδιους; Ας δούμε τι λένε οι ειδικοί.
Οι γονείς που υπερεκτιμούν τα παιδιά ξεκινούν το πρόβλημα
Έρευνες δείχνουν ότι το πως μεγαλώνουν τα παιδιά είναι άρρηκτα δεμένο με τη δυσπροσαρμοστική ανάπτυξη. Μάλιστα, έρευνα του Utrecht University σε δημοτικά σχολεία της Ολλανδίας έδειξε πως όταν οι γονείς ‘υπερεκτιμούν’ τα παιδιά τους στις ηλικίες από 7 μέχρι 11 ετών, λέγοντάς τους ότι είναι ανώτερα από τους άλλους ή τα ρωτούν συνεχώς για τις επιδόσεις και τις διακρίσεις των άλλων παιδιών είναι πολύ πιο πιθανό να αναπτύξουν ναρκισσιστικές συμπεριφορές και να καταλήξουν στο μέλλον ναρκισσιστές ενήλικες.
Συγκεκριμένα, η πεποίθηση ότι είμαι ανώτερος από τον διπλανό μου θεωρείται ίσως η πιο βλαβερή εικόνα που μπορεί να έχω για τον εαυτό μου, αφού το να θεωρώ π.χ. ότι «οι άνδρες είναι καλύτεροι από τις γυναίκες», «η φυλή μου είναι καλύτερη από τη φυλή σου», «η θρησκεία μου είναι ανώτερη από τη θρησκεία σου» με κάνει να πιστεύω ότι αξίζω ειδική μεταχείριση που αν δεν την λάβω επιτίθεμαι. Και αυτό είναι πολύ μεγάλο κομμάτι της λειτουργίας ενός ναρκισσιστή.
Η διαφορά του ναρκισισσισμού με την αυτοπεποίθηση
Και ενώ το να κάνεις το παιδί σου να νιώθει ότι είναι ανώτερο από το διπλανό μπορεί να αποδειχθεί μακροπρόθεσμα ιδιαιτέρως δυσλειτουργικό και τοξικό για τη ζωή του, το να αποκτήσει αυτοπεποίθηση είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.
Είναι απαραίτητο τα παιδιά να αντιμετωπίζονται από τους γονείς τους με στοργή και εκτίμηση, γιατί με αυτόν τον τρόπο το πιθανότερο είναι να εσωτερικεύουν την άποψη ότι είναι πολύτιμοι άνθρωποι, κάτι που βρίσκεται στον πυρήνα της αυτοεκτίμησης.
Είναι διαφορετικό να μάθουμε στα παιδιά να αγαπούν τον εαυτό τους γιατί είναι ξεχωριστά και αξίζουν όλη την αγάπη του κόσμου, για αυτό το μοναδικό που κουβαλούν μαζί τους, και διαφορετικό να τους μάθουμε πως αυτό το μοναδικό το κάνει ανώτερα.
Δεν είναι ανώτερα, είναι αρκετά για αυτό που είναι. Και αν το πιστέψουν αυτό, τότε δε χρειάζεται να νιώσουν ποτέ ότι είναι ανώτερα. Θα ξέρουν πως ότι και να είναι, είναι αυτό που πρέπει και αυτό που οφείλουν να σέβονται τα ίδια αλλά και οι γύρω τους. Και τότε είναι που μπορούν να κατακτήσουν τον κόσμο.
Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι πρέπει να φτάσουν στο άλλο άκρο και να μη νιώθουν ότι μπορούν να ξεχωρίσουν. Απλά δεν χρειάζεται να εστιάζουν στο πως θα ξεχωρίσουν απέναντι στους άλλους, γιατί τότε εστιάζουν στους άλλους και όχι στους ίδιους. Και αυτό είναι από μόνο του δυσλειτουργικό και αποπροσανατολιστικό.
Τι λάθη κάνουν οι γονείς
Ένα από τα πιο σημαντικά λάθη που κάνουν οι γονείς είναι να μην αναγνωρίζουν πως αποτελούν παράδειγμα για τα παιδιά και πως, ότι και αν τους πουν για το πως πρέπει να φέρονται, αν οι ίδιοι δεν το υιοθετούν, τότε τα παιδιά δε θα το καταλάβουν ποτέ βιωματικά, κάτι που είναι και το πιο σημαντικό.
Αν δηλαδή εσύ λες στο παιδί σου να είναι ευγενικό, αλλά όταν ο σερβιτόρος στο εστιατόριο που τρώτε κάνει ένα λάθος εσύ του φερθείς υποτιμητικά, τότε το παιδί σου που παρακολουθεί λαμβάνει mixed signals που το μπερδεύουν .
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να δείξετε στα παιδιά σας τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη (EQ), ιδιαίτερα η ενσυναίσθηση, αφού το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της προσωπικότητας ενός ναρκισσιστή είναι η απουσία ενσυναίσθησης.
Ένας καλός τρόπος για να ξεκινήσετε είναι να τα βοηθήσετε να αναγνωρίσουν πώς αισθάνονται. Βάλτε τα να ονοματίσουν το συναίσθημα που υποψιάζεστε ότι βιώνουν. Για παράδειγμα: ‘Αισθάνεσαι πληγωμένος ή απογοητευμένος από αυτό που έκανε ο φίλος σου;’. Η εξάσκηση του EQ θα τα διευκολύνει στο να μάθουν να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και έτσι να έχουν αίσθηση του πώς νιώθουν αντίστοιχα και οι άλλοι.
Κάτι άλλο πολύ σημαντικό είναι να μην νιώθει το παιδί ότι το κρίνετε για τα συναισθήματα που βιώνει ή για τη συμπεριφορά του. Αν δηλαδή έχει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά που σας ενοχλεί και το κατακρίνετε, χωρίς να το κάνετε να νιώσει ότι έχει τον χώρο να εκφράσει τι το οδήγησε σε αυτήν, τότε του μαθαίνετε πως ότι και να νιώθει δεν έχει αξία. Αυτό, έχει αποδειχτεί ότι σε βάθος χρόνου οδηγεί σε συναισθήματα ντροπής, φόβου και ανασφάλειας που θεωρείται στον κλάδο της ψυχολογίας πως βρίσκονται στη ρίζα του εσωτερικού εαυτού του ναρκισσιστή.
Η μέθοδος του καθρέπτη
Η μέθοδος του καθρέπτη βοηθάει σε αυτήν την περίπτωση να συναντήσετε το παιδί σας εκεί ακριβώς που είναι και να βοηθήσετε στην επισήμανση των συναισθημάτων του. Η αναγνώριση των συναισθημάτων του σημαίνει ότι το αφήνουμε να γνωρίζει ότι αυτό που νιώθει είναι σημαντικό.
Αν για παράδειγμα πάρετε το παιδί σας από το σχολείο και αυτό μπαίνοντας στο αυτοκίνητο αρχίσει να χτυπά την πόρτα θυμωμένο, αντί να το μαλώσετε εξαιτίας της κακής του συμπεριφοράς, ρωτήστε το:
«Φαίνεται ότι είχες μια άσχημη μέρα στο σχολείο! Τι συνέβη;»
Και όταν σου πει τι συνέβη, μπορείς να του απαντήσεις: «Δεν ακούγεται ωραίο. Μπορώ να καταλάβω γιατί είσαι αναστατωμένος». Αυτό δε σημαίνει ότι συμφωνείς ή διαφωνείς με τη συναισθηματική του αντίδραση. Απλώς τους εξηγείς ότι αυτό που νιώθει είναι αποδεκτό.
Αντίστοιχα, αν η όποια αρνητική ή έντονη αντίδραση του παιδιού φαίνεται πως έχει αντίκτυπο και σε άλλους ανθρώπους, τότε είναι πολύ σημαντικό κάνοντας του ερωτήσεις, όπως «Τι συνέβη;», «Πώς πιστεύεις ότι η αντίδρασή σου κάνει τον άλλον ή τους άλλους να νιώθει;», να μπορέσει το παιδί να αναγνωρίσει τα συναισθήματα των άλλων και κυρίως, να νοιαστεί για αυτά.
Σπάσε την αλυσίδα
Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουν οι γονείς ότι οι ναρκισσιστικές συμπεριφορές έχουν κυρίως να κάνουν με συνήθειες που μάθαμε μικροί ή με άμυνες που αποκτήσαμε για να νιώσουμε σημαντικοί, όταν κανείς δε μας βοηθούσε να το κάνουμε. Μήπως ήρθε η ώρα να καταλάβουν οι μεγάλοι πως ο κόσμος των μικρών είναι γεμάτος με κεραίες που απορροφούν οποιαδήποτε συμπεριφορά στο περιβάλλον τους;
Σε αυτό το πλαίσιο, αν μάθουν τα παιδιά πως τα συναισθήματα τους έχουν αξία, τότε είναι με μαθηματική ακρίβεια βέβαιο πως το ίδιο θα κάνουν και τα ίδια όταν κληθούν να μετρήσουν τη συμπεριφορά τη δική τους σε συνάρτηση με τα συναισθήματα του απέναντι. Και τότε, ένα πολύτιμο βήμα για τη ζωή τους και τις σχέσεις των ανθρώπων γενικά, θα έχει γίνει!
