«Ποιο θα λέγατε ότι είναι το μεγαλύτερό σας ελάττωμα;» ρωτούσαν πριν κάποια χρόνια στις συνεντεύξεις για δουλειά. «Η τελειομανία μου» ήταν η “πληρωμένη” απάντηση που μας έκανε να χαζογελάμε στις μεταξύ μας συζητήσεις.
Θεωρώντας ότι για έναν εργαζόμενο η τελειομανία είναι προσόν και όχι ελάττωμα, χλευάζαμε την απάντηση που θα δίναμε στους μελλοντικούς εργοδότες μας. Μόνο που λογαριάζαμε χωρίς τα επιστημονικά δεδομένα. Η αναβλητικότητα, η αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης burnout και οι εντάσεις με συναδέλφους είναι μερικές μόνο από τις καταγεγραμμένες επιπτώσεις της τελειομανίας στο εργασιακό περιβάλλον.
«Η ατέλεια -θα λέγαμε- της τελειομανίας πηγάζει από το φόβο και την ανασφάλεια» σημειώνει ο ψυχολόγος Χρήστος Σχίζογλου, ενώ θεωρεί σημαντικό να τη διαχωρίσουμε από το κυνήγι της τελειότητας. «Η τελειομανία συνδέεται με το κυνήγι πολύ υψηλών, συχνά άπιαστων στόχων, κάτι που προκαλεί μία συνεχή στενοχώρια και απογοήτευση» εξηγεί, ενώ τη διαχωρίζει από την επιδίωξη της τελειότητας, που έχει να κάνει με την επίτευξη ρεαλιστικών στόχων και τα επακόλουθα συναισθήματα ικανοποίησης και πληρότητας.
Αναγνώρισε τα σημάδια της τελειομανίας
Αν μέχρι τώρα πίστευες ότι κυνηγάς την τελειότητα, αλλά αναρωτιέσαι μήπως τελικά φλερτάρεις με την τελειομανία, υπάρχουν κάποιες συμπεριφορές που θα σου επιβεβαιώσουν το δεύτερο:
- Είσαι απόλυτος/η στις απόψεις σου.
- Εστιάζεις μόνο στο τέλειο αποτέλεσμα και οτιδήποτε αποκλίνει από αυτό σε στενοχωρεί και σε απογοητεύει.
- Δυσκολεύεσαι να αναθέσεις δουλειές σε άλλους, καθώς δεν τους εμπιστεύεσαι και πιστεύεις ότι μόνο εσύ μπορείς να κάνεις τα πράγματα όπως πρέπει.
- Η ιδέα του λάθους και της αποτυχίας σε αγχώνει και σε τρομοκρατεί.
- Κριτικάρεις αυστηρά τους πάντες και τα πάντα, αλλά εσύ δεν ανέχεσαι με τίποτα την κριτική των άλλων.
- Θέτεις συχνά τόσο δύσκολους στόχους που οι υπόλοιποι θεωρούν μη ρεαλιστικούς.
Ποιος είναι ο τύπος σου;
Αν ο εαυτός σου είναι αυτός που σου δημιουργεί τις υπερβολικές προσδοκίες, βάζει τους άπιαστους στόχους και αυτοτιμωρείται, τότε η τελειομανία σου είναι εσωτερικά προερχόμενη. Αν επιβάλλεις σε άλλους τα υψηλά, μη ρεαλιστικά στάνταρντ σου και τους κριτικάρεις έντονα όταν δεν τα τηρούν, τότε η τελειομανία σου είναι εξωτερικά κατευθυνόμενη. Αν πάλι θεωρείς ιδιαίτερα απαιτητικές τις προσδοκίες των άλλων για σένα και η τελειομανία σου προκύπτει από την ανάγκη επιβεβαίωσης και αποφυγής αρνητικής κριτικής (πχ. body shaming), τότε η τελειομανία σου είναι κοινωνικά προερχόμενη.
Όπως και να έχει η σχολαστικότητά σου και η προσήλωση σε ανούσιες -πολλές φορές- λεπτομέρειες δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη την ψυχική σου ισορροπία. Η υπερβολική σκέψη που κρύβεται πίσω από κάθε πράξη σου και κυρίως ο φόβος του λάθους δημιουργεί ένα μόνιμο άγχος. Για να το διαχειριστείς, προσπαθείς να έχεις τον απόλυτο έλεγχο, γεγονός που επηρεάζει τα πάντα, από τον ύπνο μέχρι τις σχέσεις σου. Κι όταν τελικά οδηγείσαι στην αποτυχία (που είναι μονόδρομος) τα βάζεις -με ποιον άλλο;- με τον εαυτό σου, που για μία ακόμα φορά δεν κατάφερε να σε βγάλει ασπροπρόσωπη/ο.
«Η τελειομανία σε οδηγεί με βεβαιότητα σε ένα φαύλο κύκλο» λέει ο Χρήστος Σχίζογλου και το αναλύει:
- Βάζεις έναν άπιαστο στόχο
- Δεν ξέρεις από πού να αρχίσεις για να τον πετύχεις
- Αποτυγχάνεις
- Νιώθεις απογοήτευση, ντροπή, στενοχώρια με αντίκτυπο στην παραγωγικότητά σου
- Αποκτάς χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος μέχρι και κατάθλιψη
- Παρατάς τον αρχικό στόχο
- Βάζεις έναν νέο άπιαστο στόχο και πάει λέγοντας.
«Ωστόσο είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η τελειομανία δεν αποτελεί πρωτογενή ψυχική διαταραχή. Μπορεί να είναι ένδειξη πχ. μίας ψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά δεν αρκεί από μόνη της να στοιχειοθετήσει αυτή τη διάγνωση» καταλήγει. Σου δίνει λοιπόν παρακάτω απλές συμβουλές για να τη διαχειριστείς και να τη μετριάσεις.
Τεχνικές για να μετριάσεις την τελειομανία σου
- Την επόμενη φορά που θα βάλεις ένα στόχο, αφιέρωσε λίγο χρόνο να σκεφτείς πόσο ρεαλιστικός είναι. Σε αυτό θα σε βοηθήσει πολύ η συζήτηση με πρόσωπα που εκτιμάς και σέβεσαι. Μόλις τον υλοποιήσεις και με ενισχυμένη την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή σου βάλε τον αμέσως επόμενο στόχο, ο οποίος μπορεί να είναι δυσκολότερος, αλλά και πάλι υλοποιήσιμος, απαιτώντας ενδεχομένως μεγαλύτερη προσπάθεια από μέρους σου. Η διαδικασία αυτή θα σε βοηθήσει να αντιληφθείς ότι υπάρχει μία κλίμακα προσπάθειας και δεν χρειάζεται πάντα να βρίσκεσαι στο ανώτατο άκρο της.
- Μάθε να εστιάζεις στο τώρα αφήνοντας στην άκρη σκέψεις για ό,τι έγινε πριν κι ό,τι μπορεί να συμβεί μετά. Σε αυτό θα σε βοηθήσουν οι τεχνικές αναπνοής, ο διαλογισμός και η γιόγκα. Δίνοντας το παρών σε όσα κάνεις, μαθαίνεις να εκτιμάς τις στιγμές και να απολαμβάνεις τη διαδρομή και όχι μόνο τον τελικό προορισμό. Έτσι σιγά-σιγά θα αλλάξει η βασανιστική νοοτροπία “όλα ή τίποτα” που σε χαρακτηρίζει ως τελειομανή.
- Αγάπησε τα λάθη σου. Αντί να τα βλέπεις ως αδιέξοδα, αξιοποίησε την ευκαιρία που σου προσφέρουν να ανακαλύψεις εναλλακτικές διαδρομές και να μάθεις καινούργια πράγματα για τον εαυτό σου και τους άλλους.
