Το σκηνικό σού είναι γνώριμο: Φίλος/η σε ρωτάει αν μπορείς να βοηθήσεις σε κάτι. Όμως λίγο το φορτωμένο πρόγραμμα σου, λίγο η πικρία για τις στιγμές που εσύ χρειάστηκες βοήθεια αλλά δεν την είχες, η απάντηση που θα ήθελες να ξεστομίσεις είναι ένα βροντερό όχι. Παρόλα αυτά, απαντάς μηχανικά: Nαι βέβαια, πες μου όποτε θες. Και το θέμα είναι ότι το όχι σου δεν γίνεται ναι μόνο μία φορά και μόνο σε αυτό το άτομο.
«Έχουμε μάθει να θεωρούμε το όχι ως κάτι αρνητικό» λέει ο Χρήστος Σχίζογλου, ψυχολόγος. Η κοινωνία έχει δώσει αρνητική χροιά στη λέξη όχι, κάνοντας τους ανθρώπους να νιώθουν άβολα και ντροπιαστικά όταν τη λένε, με αποτέλεσμα να την αποφεύγουν για να μην οδηγηθούν σε μια συμπεριφορά που θεωρείται μη αποδεκτή κοινωνικά.
«Στην πραγματικότητα, όμως, το να λες όχι όταν κάτι σε δυσαρεστεί ή αντιτίθεται στις ανάγκες και στα θέλω σου είναι πράξη αυτοφροντίδας και αυτοσεβασμού, που προωθεί την ψυχική και πνευματική σου ισορροπία, λέει ο Χρήστος και συνεχίζει: «Πρόκειται για ένδειξη συναισθηματικής ευφυίας που -σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεις- συμβάλλει στη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, των επιδόσεών σου σε διάφορους τομείς και τελικά στην ευτυχία σου».
Σε ποιες περιπτώσεις να λες όχι
Αρκεί να σκεφτείς ότι τα όχι σου είναι αυτά που θέτουν τα όρια και τους κανόνες σου στους άλλους, για να αντιληφθείς ποιες είναι οι περιπτώσεις που δεν πρέπει να τα θυσιάζεις στο βωμό του ναι. Με τα όχι σου περιχαρακώνεις το χώρο που χρειάζεσαι για να σταθείς, να ανασάνεις, να σκεφτείς, να ανασυντάξεις τις δυνάμεις σου, να βάλεις νέους στόχους και να εξελιχθείς. Είναι ο μηχανισμός που έχεις στη διάθεσή σου για να ισορροπήσεις ανάμεσα στον εαυτό σου και στους άλλους.
Κάθε φορά, λοιπόν, που νιώθεις ότι το μεταμφιεσμένο σε ναι όχι σου παραβιάζει το ζωτικό σου χώρο, είναι προτιμότερο να μην το πεις. Αν το κάνεις για να αρέσεις στους άλλους, θα πρέπει να αξιολογείς κατά πόσο απομακρύνεσαι από τον εαυτό σου με αυτόν τον τρόπο, οπότε χάνεις την αυθεντικότητα και τον αυθορμητισμό σου.
Όπως και να έχει, προσπάθησε να μην προδικάζεις το πώς θα νιώσει το άτομο που θα εισπράξει την άρνησή σου -πρόκειται για τη συνηθέστερη ανησυχία αυτών που δυσκολεύονται να πούνε όχι. Να σκέφτεσαι ότι ο καθένας είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των δικών του συναισθημάτων και αντιδράσεων, οπότε εσύ θα φροντίσεις τον εαυτό σου και ο άλλος τον δικό του εαυτό.
Την επόμενη φορά που θα αμφιταλαντευτείς ανάμεσα σε ένα ναι και ένα όχι, αναρωτήσου τα παρακάτω:
- Αυτό που θα αποδεχτώ συμβαδίζει με τις αρχές, τα θέλω και τους στόχους που έχω τη δεδομένη στιγμή;
- Μήπως το ναι που θα πω θα με εμποδίσει από το να επικεντρωθώ σε κάτι που είναι πιο σημαντικό για μένα;
- Μήπως το μόνο που θα μου προσφέρει είναι ακόμα μεγαλύτερη κούραση και ίσως με οδηγήσει και σε burnout;
- Θα είναι καλό για υγεία μου να πω ναι ή μήπως θα επιδεινώσει τη συναισθηματική, ψυχολογική και σωματική μου κατάσταση πχ. τα συμπτώματα άγχους μου;
- Σε ποιες περιπτώσεις στο παρελθόν έχω αποδεχτεί πράγματα και καταστάσεις ενώ θα ήθελα να τα αρνηθώ;
- Για ποια ναι/όχι μου έχω μετανιώσει;
Οι απαντήσεις που θα δώσεις θα σε βοηθήσουν να ξεκαθαρίσεις τα πράγματα και ό,τι κι αν αποφασίσεις -ναι ή όχι- θα το πεις και θα το εννοείς. «Ουσιαστικά, το πιο σημαντικό δεν είναι το να μάθεις να λες όχι, αλλά να καταλάβεις γιατί θέλεις να το πεις και τι είναι τελικά αυτό που σε οδηγεί στο ναι; Ποιες είναι οι καταστάσεις που σε βάζουν σε δίλημμα; Ποιον έχεις απέναντί σου; Ποια είναι τα συναισθήματά σου;» λέει ο Χρήστος.
Πώς να λες όχι χωρίς να νιώθεις άσχημα
Κανείς δεν είπε ότι είναι εύκολο να αρνείσαι πράγματα και καταστάσεις -ειδικά αν το κάνεις σπάνια ή ποτέ. Ευτυχώς όμως υπάρχει τρόπος να λες τα όχι σου ευγενικά και μάλιστα αφήνοντας μια θετική επίγευση στο συνομιλητή σου. Υπάρχει ας πούμε, η τεχνική σάντουιτς, όπου η άρνησή σου τοποθετείται ανάμεσα σε δύο καταφάσεις. Για παράδειγμα, στην ερώτηση «θέλεις να συνεχίσεις μαζί μας για ποτό;» μπορείς να απαντήσεις ως εξής: «Ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση, όμως είχα πολύ δύσκολη μέρα και νιώθω ότι χρειάζομαι ξεκούραση. Ωστόσο αν έχεις χρόνο κάποιο απόγευμα μέσα στην εβδομάδα, μπορούμε να βρεθούμε. Αλήθεια, μήπως θα ήθελες να πάμε σινεμά το Σάββατο;»
Αν δυσκολεύεσαι να αρνηθείς, πάρε τον χρόνο σου. Αφενός δεν είναι όλα τα πράγματα άσπρο ή μαύρο (υπάρχουν πχ. και οι επιλογές: ίσως, θα δω, να το σκεφτώ λίγο και θα σου πω) και αφετέρου κρατώντας καθυστερήσεις, θα έχεις “δουλέψει” την απάντηση στο μυαλό σου και θα μπορείς να την υποστηρίξεις.
Επίσης, να θυμάσαι ότι μπορείς να αρνηθείς κάτι τη δεδομένη στιγμή, αλλά την ίδια ώρα να αποδεχτείς να το κάνεις όταν θα έχεις χρόνο. Αυτό μπορεί να σε βοηθήσει στη δουλειά, όπου μπορεί να μη θέλεις να απορρίψεις μία αρμοδιότητα που σου αναθέτουν, αλλά ταυτόχρονα το ήδη γεμάτο πρόγραμμά σου να μην σου επιτρέπει να την αναλάβεις. Γενικά θα σε ανακουφίσει η σκέψη ότι τα όχι που λες σε κάποια πράγματα αφήνουν χώρο για να πεις ναι σε κάποια άλλα.
