Ζούμε στην εποχή της ταχύτητας. Ο κόσμος μας κινείται πιο γρήγορα από ποτέ. Αγωνιζόμαστε για να είμαστε πιο αποτελεσματικοί, να στριμώχνουμε περισσότερα πράγματα σε κάθε λεπτό, σε κάθε ώρα, σε κάθε μέρα. Από τότε που η βιομηχανική επανάσταση μετατόπισε τον κόσμο σε υψηλή ταχύτητα, η λατρεία να ζούμε εντονότερα και πιο γρήγορα μας οδήγησε σε ένα σημείο θραύσης. Αφήνω απλά εδώ τα εξής: οι Αμερικανοί περνούν 40% λιγότερο χρόνο με τα παιδιά τους απ’ ό,τι στη δεκαετία του 1960. Ο μέσος Αμερικανός περνά 72 λεπτά κάθε μέρα πίσω από το τιμόνι ενός αυτοκινήτου. Οι Αθηναίοι αποφεύγουν το περπάτημα κατά τη μετακίνησή τους προς έναν συγκεκριμένο προορισμό, αφού η μέση απόσταση που περπατούν φτάνει μόλις τα 0,67 χιλιόμετρα. Και στην Ελλάδα γενικότερα επικίνδυνες διαστάσεις λαμβάνει το φαινόμενο του εργασιακού άγχους, σύμφωνα με ευρήματα έρευνας του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης. Ζώντας στα όρια της εξάντλησης, το σώμα και το μυαλό μάς υπενθυμίζουν συνεχώς ότι ο ρυθμός της ζωής μας είναι εκτός ελέγχου. Ανάσα. Το αντίδοτο σε όλη αυτήν τη φρενίτιδα. Ή, όπως αρέσει στους σύγχρονους γκουρού του mindfulness να λένε, slow living.
«Μάγειρας» του slow living είναι ο Carlo Petrini, που το 1986 δημιούργησε το slow food κίνημα, το οποίο ήταν μια αντίδραση στο γρήγορο φαγητό που είχε κυριαρχήσει στην Ιταλία. Ωστόσο, οι ρίζες του φτάνουν πιο βαθιά. Το 1973, στο βιβλίο Small Is Beautiful: Economics as if People Mattered, o E.F Schumacher κάνει μια επιτακτική και ριζοσπαστική έκκληση να ξανασκεφτούμε τις προτεραιότητές μας, να βάλουμε τον άνθρωπο και το περιβάλλον πάνω από το κέρδος. Είχε γράψει χαρακτηριστικά: «Κάθε έξυπνος ανόητος μπορεί να κάνει τα πράγματα μεγαλύτερα, πιο περίπλοκα και πιο βίαια. Χρειάζεται μια πινελιά μεγαλοφυΐας –και πολύ κουράγιο– για να κινηθείς προς την αντίθετη κατεύθυνση».
Έκτοτε, τα οφέλη της επιβράδυνσης εφαρμόστηκαν και σε άλλα επίπεδα, από τη μόδα ως την καριέρα και το parenting. Τι σημαίνει όμως αυτό σε πρακτικό επίπεδο; Παίρνω το χρόνο μου. Σκέφτομαι. Παρατηρώ τον ρυθμό μου. Προσέχω τη σκέψη μου και σε ποια μονοπάτια του νου αυτή τρυπώνει. Κάνω έναν εσωτερικό διάλογο για το πώς νιώθω μέσα σε αυτήν τη διαδρομή.
Αν είναι ζητούμενο να δώσουμε έναν ορισμό για το slow living, τότε αυτός είναι πως το slow living είναι η απάντηση στον γρήγορο ρυθμό της καθημερινότητας (φαγητό, χρήματα, υλικά αγαθά κ.λπ.) και η φιλοσοφία που δίνει έμφαση στην απόλαυση και στην επαφή με τον εαυτό μας, αλλά και με το περιβάλλον. Δεν είναι τόσο ότι απορρίπτουμε την ταχύτητα, όσο ότι ελέγχουμε τους ρυθμούς της δικής μας ζωής. Σαν μια μαγική συνταγή που συνδυάζει την dolce vita με τον δυναμισμό της digital εποχής που ζούμε και που μας επιτρέπει, αντί να τα κάνουμε όλα γρηγορότερα, να τα κάνουμε όλα με τη σωστή ταχύτητα. Είναι η χρυσή τομή ανάμεσα στην παραγωγικότητα και στην ξεκούραση, η ισορροπία μεταξύ ταχύτητας και επιβράδυνσης. Κρατήστε, λοιπόν, τα κινητά σας. Δεν χρειάζεται να τα πετάξετε, να απαρνηθείτε την πόλη για την επαρχία και να αρχίσετε να καλλιεργείτε τα δικά σας λαχανικά (αν και έρευνες έχουν δείξει ότι το να χρησιμοποιούμε με συνειδητότητα την τεχνολογία είναι εξαιρετικά ευεργετικό, όπως επίσης και το να ασχολούμαστε με τα φυτά).
Αναζήτησα λίγο στο ίντερνετ πώς μπορούμε να ζήσουμε κάτω από αυτήν τη φιλοσοφία, όμως αυτά που βρήκα μου έμοιαζαν κάπως… εξιδανικευμένα. Θα είμαι ειλικρινής. Όλα αυτά τα τέλεια rituals και τα αψεγάδιαστα σπίτια όσων διαφήμιζαν αυτήν τη φιλοσοφία μού προκαλούσαν άγχος.
Μέσα από αυτές τις σκέψεις μου, λοιπόν, κατέληξα στους 5 σταθμούς που επισκέπτεται κανείς στον δρόμο του slow living καθημερινά και χωρίς να κάνει κάτι πραγματικά διαφορετικό από το να είναι ο εαυτός του αυθεντικά.
Οι 5 «σταθμοί» του slow living
1. Επιλογή
Ο βασικός αντίπαλος του slow living είναι το fast food. Και δεν αναφέρομαι στο φαγητό, αλλά στη φιλοσοφία της βιασύνης, της άμεσης ευχαρίστησης, στην επιφανειακή κάλυψη της ανάγκης. Για να σας εξηγήσω καλύτερα, θα δανειστώ έναν στίχο της Μαρίζας Ρίζου που βρίσκω τόσο κατατοπιστικό: Όμως το εύκολο ήταν πάντα η πιο επικίνδυνη απ’ όλες ψευτιά / Μην την πιστεύεις πια. Οπότε, επιλέγω να δίνω χρόνο στο να μαγειρέψω ένα θρεπτικό γεύμα, επιλέγω να πάρω χρόνο για να οργανώσω το σπίτι μου, ώστε να νιώθω όμορφα να μένω σε αυτό, επιλέγω να έχω γύρω μου άτομα που έχουμε επικοινωνία σε βάθος, με ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη. Όλα αυτά, όπως καταλαβαίνετε, δεν ταιριάζουν και τόσο με τη νοοτροπία «να βρούμε κάτι να φάμε, ό,τι να ’ναι», «το σπίτι το έχω για να κοιμάμαι μόνο, δεν το αντέχω, έξω είμαι όλη μέρα», «μα δεν υπάρχουν άνθρωποι σήμερα, όλοι τον εαυτό τους κοιτάνε».
2. Εμπιστοσύνη
Εμπιστοσύνη στην αίσθηση που με οδηγεί και με μαγνητίζει για το επόμενο βήμα. Πιο συγκεκριμένα, ξεκινώντας από τον εαυτό σας, παρατηρήστε ποιες ποιότητές σας εμπιστεύεστε, ποιες δεξιότητές σας χρησιμοποιείτε με ευκολία και σαν πρώτη επιλογή. Έπειτα, αναζητήστε τα κομμάτια εκείνα που κρύβετε, που δεν έχετε σε πρώτο πλάνο γιατί πιστεύετε πως θα σας προδώσουν. Πάρτε χρόνο για αυτά και κάντε μια «επιδιόρθωση». Όσο έχετε ένα ποδήλατο παρατημένο επειδή είναι χαλασμένο, δεν θα κάνετε ποτέ μια βόλτα μ’ αυτό, όσο κι αν θέλετε. Χρειάζεται να κάνετε τη δουλειά, να το επισκευάσετε μόνος ή με τη βοήθεια ειδικού κι έπειτα να του εμπιστευτείτε τις βόλτες σας. Μέσα σας έχετε πραγματικά όσα εργαλεία είναι απαραίτητα για τα καθημερινά σας όνειρα, χρειάζεται απλά να τα χρησιμοποιήσετε κατάλληλα.
3. Εναρμόνιση
Με τις δεξιότητες, τις ανάγκες, τις επιθυμίες και το περιβάλλον μαθαίνω να εναρμονίζομαι. Αυτοί οι παράγοντες δίνουν τον ρυθμό μου. Όσο κι αν θέλω να ανοίξω μια δική μου επιχείρηση, αν δεν έχω χρήματα και γνώσεις, αυτό μάλλον δεν θα πάει καλά, σύντομα θα έρθουν σαν πλημμύρα από παντού προβλήματα και δυσκολίες. Γι’ αυτό χρειάζεται να είμαι συγχρονισμένος με τον εαυτό μου. Να γνωρίζω τι μπορώ και να το αποδέχομαι, να μη λέω ψέματα στον εαυτό μου, να μην τον ζορίζω, «έλα, μωρέ, σιγά που δεν ξέρεις». Μόνο αν εναρμονιστώ με το πού βρίσκομαι θα μπορέσω να βρω από το περιβάλλον όλα όσα χρειάζομαι αλλά δεν έχω. Όσο αντιστέκομαι, όσο είμαι έξω από εμένα, δεν θα βάζω ρεαλιστικούς στόχους, η επιτυχία μου δεν θα είναι πραγματική, θα βιώνω με άγχος κάθε κίνηση. Εναρμονίζομαι με εμένα σημαίνει έχω αρμονία και ισορροπία με τα δυνατά αλλά και με τα αδύναμα χαρακτηριστικά μου και αντέχω, δέχομαι, μου επιτρέπω να συγχρονιστώ και με το περιβάλλον μου.
4. Εστίαση
Είμαι παρών στο εδώ και τώρα, μέσα και έξω. Το mindfulness, η ενσυνειδητότητα στα ελληνικά, είναι μια ολόκληρη σχολή που μας διδάσκει πώς να ζούμε στο παρόν, να μη χανόμαστε στο πριν ή το μετά, στη μάταιη προσπάθειά μας να αποκτήσουμε έλεγχο. Επιλέγω να μένω εδώ και τώρα, να αποδέχομαι όσα συμβαίνουν και να εστιάζω στο τι και στο πώς. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το «γιατί» που ακούγεται χιλιάδες φορές μέσα στη μέρα, με την τάση να προβλέπουμε, να υπολογίζουμε με υψηλή ακρίβεια, να ανησυχούμε σε βαθμό πανικού γιατί δεν προλάβαμε, γιατί μας ξέφυγε, γιατί δεν είναι όπως το περιμέναμε, γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα. Είναι ανθρώπινο να μας απασχολούν αυτά, είναι αναμενόμενο να μας ταράζουν, να μας αναστατώνουν, είναι όμως απαραίτητο να μη μας ελέγχουν, να μη μας καθορίζουν.
Αν εστιάσω στο παρόν, μπορώ να έχω συγκεντρωμένα τον εαυτό μου εκεί που έχω ανάγκη, δηλαδή εδώ και τώρα και να μην τον χάνω μέσα σε άγχη και φοβίες για το πραγματικά ανεξέλεγκτο πριν ή μετά. Και δεν χάνω ενέργεια άσκοπα και ζω το παρόν πλήρως και μαθαίνω από αυτό.
5. Επίγνωση
Όλα τα παραπάνω, και καθένα ξεχωριστά, έχουν σαν απαραίτητη προϋπόθεση την επίγνωση. Είναι το βασικό συστατικό, το κράτησα όμως για το τέλος, καθώς, κατά την άποψή μου, είναι ίσως και το πιο απαιτητικό αλλά ταυτόχρονα και το πιο ανακουφιστικό. Η επίγνωση είναι από μόνη της slow living. Είναι η διαδικασία αυτή που συμβαίνει εντός μας τη στιγμή ακριβώς που συνειδητοποιούμε πού είμαστε, πώς είμαστε, τι σκεφτόμαστε, τι νιώθουμε, τι σύνδεση έχουμε κάνει, τι θυμηθήκαμε μόλις. Με πιο απλά λόγια, είναι σαν να έχουμε μια εμπειρία πάνω στην εμπειρία που έχουμε. Μπερδεμένο έτσι; Σκεφτείτε πώς είναι, λες και την ώρα που απολαμβάνετε ένα τέλειο βιβλίο ταυτόχρονα μπορείτε να σας βλέπετε σαν εξωτερικός παρατηρητής και να μπορείτε να διακρίνετε τι συμβαίνει μέσα κι έξω σας την ώρα που έχετε την εμπειρία αυτή. Μοιάζει με σούπερ δύναμη – κι αν με ρωτάτε, πραγματικά είναι και σας προσφέρει τη δυνατότητα να σας γνωρίζετε και να σας κατανοείτε ανά πάσα στιγμή.
Σε δικά μου λόγια, αφιλτράριστα, το slow living μάς μαθαίνει να μη σπαταλάμε τον εαυτό μας. Να κάνουμε όλα αυτά που χρειαζόμαστε με τον ρυθμό μας, με σεβασμό στον εαυτό μας, χωρίς να καταστρέφουμε την ισορροπία μας. Βάζοντας προτεραιότητα την ποιότητα στην ημέρα σας, θα δείτε πως αυτό θα χρωματίζει όλο και περισσότερο τις στιγμές σας, από τα γεύματά σας ως και τις ερωτικές σας σχέσεις που είναι ασταθείς και σας πληγώνουν ξανά και ξανά.
Όσο αλλάζεις ρυθμό, θα ανθίζεις – μέσα και έξω!
