Ας μη γελιόμαστε. Πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε στα ’70s και στα ’80s, όπου πολύ εύκολα πετούσαμε μια χαρτοπετσέτα από το παράθυρο του αυτοκινήτου, κάναμε πάρτι με πλαστικά πιατάκια και ποτηράκια, γιορτάσαμε πανηγυρικά το άνοιγμα των αλυσίδων των υπερκολοσσών της «γρήγορης μόδας» στη χώρα μας και οι μοναδικές περιβαλλοντικές ανησυχίες μας αφορούσαν τα δάση του Αμαζονίου και την όξινη βροχή. Πού να περιμέναμε, εξάλλου, ότι όλα όσα συνέβαιναν από τότε θα μας χτυπούσαν την πόρτα τριάντα χρόνια αργότερα και θα μας έπλητταν με τη μορφή χιονοστιβάδας.
Ο κώδωνας χτύπησε, εμείς ενημερωθήκαμε, διαβάσαμε και τα τελευταία χρόνια βιώσαμε τις συνέπειες, και πολλοί εξ ημών έχουμε αλλάξει ρότα. Και εκεί που τα έχουμε τακτοποιημένα στο μυαλό μας και προσπαθούμε να συμβιβαστούμε με την «πράσινή» μας συνείδηση, η ανάγκη μας να καταναλώνουμε και να απολαμβάνουμε τη ζωή και τις εμπειρίες της γίνεται κινητήριος μοχλός για πολλές εταιρείες και ολόκληρους κλάδους να συνεχίζουν να εκμεταλλεύονται τα αποθέματα του πλανήτη.
Κάθε μέρα, λοιπόν, η πράσινή μας συνείδηση έρχεται σε διάλογο με τις τεχνητές ή και πραγματικές μας ανάγκες, προσπαθώντας να βρει τη λύση σε μικρά και μεγαλύτερα διλήμματα. Μπορούμε να τα θίξουμε όλα; Σαφώς και όχι. Συγκεντρώσαμε όμως αρκετά και επιχειρήσαμε να βρούμε την πιο πράσινη απάντησή τους.
Ηλεκτρικές, επαγωγικές ή εστίες γκαζιού; Τι είναι προτιμότερο να χρησιμοποιώ στο μαγείρεμα;
Μεγάλο debate ανάμεσα στους eco-μάγειρες αποτελεί η επιλογή του πιο πράσινου τρόπου μαγειρέματος. Οι εστίες γκαζιού προσφέρουν άμεσα μεγαλύτερη θερμότητα και μικρότερο χρόνο μαγειρέματος, όμως το γεγονός ότι απαιτείται η χρήση ενός ορυκτού καυσίμου κάνει αυτόματα τη λύση αυτή πολύ λιγότερο οικολογική απ’ ό,τι μπορεί στιγμιαία να πιστέψουμε ότι είναι.
Οι ηλεκτρικές εστίες, όταν τροφοδοτούνται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αν και χρειάζονται σχεδόν τον τριπλάσιο χρόνο για να «πάρουν μπροστά» και να φτάσουν στην επιθυμητή θερμότητα, είναι σαφώς πιο πράσινες από το αέριο.
Από την άλλη, οι επαγωγικές εστίες, που χρησιμοποιούν ένα ηλεκτρομανγητικό πεδίο για να παραγάγουν θερμότητα, μπορεί να είναι πιο πράσινες σε ό,τι αφορά την ενέργεια που χρησιμοποιούν, όμως απαιτούν την αγορά νέων σκευών από ατσάλι και μαντέμι. Κοινώς… μπέρδεμα.
Σύμφωνα με την Georgina Wilson-Powell και το βιβλίο της Is it really green? Everyday Eco Dilemmas Answered, η λύση είναι πιο απλή και λιγότερο δαπανηρή από την αλλαγή της εστίας μας. Χρησιμοποιώντας πάντα καπάκι ενώ μαγειρεύουμε, επιλέγοντας σκεύη που έχουν ακριβώς το μέγεθος της εστίας και χρησιμοποιώντας τρικ, όπως π.χ. το βράσιμο του νερού στον βραστήρα, μπορούμε να επιταχύνουμε τον χρόνο μαγειρέματος και να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας ανεξάρτητα από την εστία που διαθέτουμε. Bonus tip: μαγειρεύουμε πάντα στον φούρνο στον αέρα. Έτσι χρησιμοποιούμε περίπου 20% λιγότερη ενέργεια απ’ ό,τι με τις αντιστάσεις.
Αξίζει να ξεπλένουμε τις συσκευασίες με νερό πριν από την ανακύκλωση ή τελικά ξοδεύουμε πολύ νερό σε σχέση με το όφελος της ανακύκλωσης;
Το ξέπλυμα των άδειων δοχείων και συσκευασιών φαγητού πριν τα βάλουμε στον κάδο της ανακύκλωσης φαίνεται αρχικά μια μεγάλη σπατάλη νερού, όμως οι έρευνες δείχνουν πως το σύστημα ανακύκλωσης μπορεί να λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο πολύ πιο αποδοτικά.
Η απάντηση σε αυτό το δίλημμα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το μέρος στο οποίο ζούμε. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο, αν έστω και ένα αντικείμενο από το φορτίο ενός κάδου δεν είναι καθαρό, υπάρχει περίπτωση όλο το περιεχόμενο του κάδου να οδηγηθεί απευθείας στη χωματερή, καθώς δεν προβλέπεται σύστημα διαλογής και καθαρισμού. Κάπως παρόμοια είναι η κατάσταση και στην Ελλάδα.
Οι συσκευασίες, για να είναι ανακυκλώσιμες, οφείλουν να είναι καθαρές και στεγνές ώστε να μην επηρεάσουν άλλα ανακυκλώσιμα υλικά, όπως π.χ. το χαρτί. Τώρα, περνώντας στη… ζυγαριά το δίλημμα, και δεδομένου ότι οι συσκευασίες χρειάζονται ένα απλό ξέβγαλμα και όχι πραγματικό πλύσιμο, αν γνωρίζουμε πως η τακτική μας αυτή μπορεί να αυξήσει τα ωφέλιμα υλικά προς ανακύκλωση έως και 25%, τότε σίγουρα αξίζει τον κόπο και το… νερό. Μόνη εξαίρεση στον κανόνα είναι τα πλαστικά δοχεία και οι σακούλες που έχουν λερωθεί με λιπαρές ουσίες: δεν μπορούν να ανακυκλωθούν και μπορεί και να «επηρεάσουν» άλλα υλικά.
Πλύσιμο πιάτων στο χέρι ή στο πλυντήριο;
Δυσεπίλυτο αυτό το δίλημμα. Τα νέα πλυντήρια υψηλής ενεργειακής κλάσης έχουν κάνει το θαύμα τους. Όπως εξηγεί η συγγραφέας του βιβλίου, μπορούν πλέον και πλένουν ένα πλήρες φορτίο με το 1/4 του νερού που θα χρειαζόμασταν για να πλυθούν τα αντίστοιχα σκεύη στον νεροχύτη. Σε ό,τι αφορά το ρεύμα, τόσο το πλυντήριο όσο και η βρύση καταναλώνουν περιέργως παρόμοια ενέργεια, γεγονός που εξηγείται μόνο αν σκεφτεί κανείς ότι για να πλυθούν τα πιάτα στο χέρι σωστά χρειάζονται, χειμώνα-καλοκαίρι, ζεστό νερό. Για να είμαστε, ωστόσο, σίγουροι ότι το πλυντήριο είναι η πιο «πράσινη» εναλλακτική, σύμφωνα με τη συγγραφέα του βιβλίου, θα πρέπει πρώτα η πλύση μας να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις:
- να έχουμε σκουπίσει –και όχι ξεβγάλει– τα πιάτα ώστε να μην έχουν υπολείμματα τροφών και το πλυντήριο να είναι γεμάτο.
- να χρησιμοποιούμε το eco πρόγραμμα (που εξοικονομεί έως και 20% ηλεκτρική ενέργεια).
- να παραλείπουμε τον κύκλο του στεγνώματος, αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή, ώστε να στεγνώσουν φυσικά τα πιάτα.
Πολλές οι προϋποθέσεις, με τη βασικότερη την αγορά ενός ολοκαίνουργιου πλυντηρίου… Ίσως τελικά στη ζυγαριά, αν δεν αφήνουμε τη βρύση να τρέχει όσο πλένουμε στο χέρι, να αξίζει καλύτερα να χρησιμοποιούμε το παλιό μας πλυντήριο μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Το ήξερες;
Μια πλήρης πλύση ενός κανονικού πλυντηρίου απαιτεί:
- 100 λίτρα νερό, αν το φορτίο πλυθεί στο χέρι.
- Λιγότερο από 25 λίτρα, αν χρησιμοποιήσουμε πλυντήριο πιάτων νέου τύπου.
- Έως 60 λίτρα, αν χρησιμοποιήσουμε πλυντήριο πιάτων συμβατικής τεχνολογίας.
Η vegan διατροφή είναι πάντα καλύτερη για το περιβάλλον;
Η αποχή από το κρέας και τα γαλακτοκομικά σίγουρα «ελαφραίνει» τον πλανήτη, όμως και η vegan διατροφή μπορεί να μας φέρει αντιμέτωπους με «πράσινα» διλήμματα. Σύμφωνα με μια έρευνα του 2019 της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος (Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC), τα συστήματα παραγωγής τροφίμων ευθύνονται για το 37% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Σε παγκόσμια κλίμακα, η διαρκώς αυξανόμενη κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών αυξάνει κατακόρυφα τη χρήση δαπανηρών ενεργειακά πρακτικών εκτροφής των ζώων.
Το κρέας και τα γαλακτοκομικά μαζί μοιάζουν να «καταβροχθίζουν» το 77% της αγροτικής γης και ευθύνονται για το 60% των εκπομπών άνθρακα της γεωργίας. Το πλέον οξύμωρο; Οι τροφές αυτές μάς εξασφαλίζουν μόλις το 17% των θερμίδων που καταναλώνουμε καθημερινά.
Κάθε χρόνο αποψιλώνονται δάση και καλλιεργούνται εκτάσεις για να δώσουν τροφή όχι απευθείας στον άνθρωπο, αλλά στα ζώα, ώστε αυτά να γίνουν τροφή για τον άνθρωπο. Αυτή η «μετατροπή» υπολογίζεται από τους ειδικούς πως κοστίζει πολύ σε ενέργεια και σε εκπομπές. Έρευνες έχουν δείξει πως όσοι επιλέγουν τη vegan διατροφή μειώνουν αυτόματα το ενεργειακό τους αποτύπωμα κατά 73%.
Όμως μια vegan διατροφή είναι πάντα «πράσινη»; Δυστυχώς όχι. Τις τελευταίες δεκαετίες, η άνοδος των superfoods οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου ζήτηση για συγκεκριμένα αγαθά. Το αβοκάντο και το αμύγδαλο για το γάλα αμυγδάλου είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα καρπών που απαιτούν πολλούς πόρους για να καλλιεργηθούν.
Επίσης, ειδικά το αβοκάντο, αλλά και αρκετοί άλλοι, υψηλοί σε πρωτεΐνη καρποί, απαιτούν θερμότερα κλίματα για την καλλιέργειά τους, γεγονός που συνεπάγεται μεταφορές και υψηλό αποτύπωμα άνθρακα. Οπότε; Ανεξάρτητα από το αν σκεφτόμαστε ή έχουμε ήδη ενδώσει στον βιγκανισμό, κάθε χορτοφαγικό γεύμα με τοπικά αγαθά αποτελεί σταθερά τον πιο «πράσινο» τρόπο διατροφής.
Ακόμη και μια πιο “flexitarian” διατροφική προσέγγιση, με μείωση της κατανάλωσης του κρέατος και με επιλογή φρούτων και λαχανικών που καλλιεργούνται τοπικά, μπορεί να κάνει τη διαφορά στο περιβάλλον.
Είναι προτιμότερο να αγοράζω βιολογικά φρούτα και λαχανικά, ακόμα κι αν είναι συσκευασμένα με πλαστικό;
Όσο και να θέλουμε να αποφύγουμε το πλαστικό μίας χρήσης που χρησιμοποιείται στις συσκευασίες, είναι πρακτικά αδύνατο. Κάθε φορά που αγοράζουμε βιολογικά προϊόντα από τα συμβατικά σουπερμάρκετ το καλάθι μας γεμίζει πλαστικές συσκευασίες… Οι ειδικοί εξηγούν πως για κάποιες τροφές, όπως π.χ. το αγγούρι και η πιπεριά, η συσκευασία με πλαστικό είναι μονόδρομος. Μόνο έτσι παραμένουν φρέσκα για περισσότερο, περιορίζοντας το food waste.
Tι γίνεται όμως με τα υπόλοιπα; Οι λαϊκές αγορές βιολογικών τροφίμων αλλά και τα μάρκετ με βιολογικά προϊόντα μάς δίνουν τη δυνατότητα να αγοράσουμε χύμα φρούτα και λαχανικά χωρίς «πλαστικές» τύψεις. Επίσης, προϊόντα όπως τα φρέσκα μυρωδικά και βότανα είναι εύκολο να τα καλλιεργήσουμε μόνοι μας, στο μπαλκόνι του σπιτιού μας, αποφεύγοντας πάλι τα περίτεχνα πλαστικά κουτιά στα οποία συνήθως συσκευάζονται. Επιλέγοντας από πού θα αγοράσουμε τα βιολογικά προϊόντα που θα καταλήξουν στο τραπέζι μας, μπορούμε να περιορίσουμε αισθητά τη χρήση του πλαστικού, χωρίς να μπαίνουμε σε αδιέξοδα διλήμματα.
Φοβάμαι πως σπαταλώ πολύ νερό στα φυτά μου. Μήπως είναι προτιμότερο να μην έχω καθόλου φυτά;
Το νερό είναι πολύτιμο αγαθό, ναι, και το πότισμα μπορεί να αποτελέσει μεγάλη σπατάλη. Στις ΗΠΑ υπάρχουν πολιτείες που απαγορεύουν το γρασίδι στους κήπους, καθώς λόγω κλίματος απαιτούνται τριπλάσιες ποσότητες νερού για να καλύψουν τις ανάγκες του. Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι πιο απλά. Μπορούμε να καλλιεργούμε ό,τι θέλουμε, όμως για να καλλιεργούμε «πράσινα» θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τα παρακάτω:
- Το έδαφος, είτε στον κήπο είτε στη γλάστρα μας, θα πρέπει να είναι καλά λιπασμένο, έτσι ώστε να συγκρατεί την υγρασία καλύτερα.
- Τα φυτά μας θα πρέπει να τα ποτίζουμε νωρίς το πρωί, ώστε να αποφεύγουμε την εξάτμιση του νερού. Καλό θα ήταν να αποφεύγουμε το πότισμα το σούρουπο καθώς μαζεύονται κουνούπια.
- Ποτίζουμε τα φυτά πολύ κοντά στη ρίζα.
- Εφόσον χρησιμοποιούμε οικολογικά απορρυπαντικά, χρησιμοποιούμε το νερό από το σφουγγάρισμα και από το πλύσιμο των ρούχων σε λεκάνη για να ποτίσουμε τα φυτά μας.
- Εφόσον έχουμε τη δυνατότητα, συγκεντρώνουμε το νερό της βροχής σε δοχεία και με το νερό αυτό ποτίζουμε τις γλάστρες μας.
Είναι οκ να αγοράζω λουλούδια για το βάζο μου;
Η βιομηχανία κομμένων λουλουδιών είναι τεράστια και αποτελεί μια μαύρη τρύπα στην εκπομπή ρύπων, κυρίως γιατί καθένα από αυτά τα λουλούδια που συνήθως βρίσκουμε στον ανθοπώλη μας έχει ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα για να μπει στο σπίτι μας. Στην πλειονότητά τους, τα λουλούδια αυτά καλλιεργούνται στην Κένυα, το Εκουαδόρ και την Κολομβία. Από εκεί μεταφέρονται αεροπορικώς στην Ολλανδία, για να διανεμηθούν μετά στην Ευρώπη, πάλι αεροπορικώς, καθώς τα χρονικά περιθώρια ώστε να παραμείνουν φρέσκα είναι μικρά. Για να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες, οι παραγωγοί καλλιεργούν όλων των ειδών τα φυτά, ανεξαρτήτως εποχικότητας, χρησιμοποιώντας χημικές ουσίες, τεχνητό φως και θέρμανση.
Αφού κοπούν, τα φυτά τυλίγονται σε πλαστικό, ώστε να μην τραυματίζονται από το ψύχος των ψυγείων όπου συντηρούνται. Είναι προφανές ότι το αποτύπωμα είναι μεγάλο, είναι σοκαριστικό όμως το νούμερο των 9.000 τόνων του διοξειδίου του άνθρακα που παράγονται για τα 100 εκατομμύρια τριαντάφυλλα που πωλούνται κάθε χρόνο την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου μόνο στην Αμερική! Μπορούμε να απολαμβάνουμε τα λουλούδια στο σπίτι μας, αλλά με έναν πιο πράσινο τρόπο.
- Αγοράζουμε λουλούδια που παράγονται στη χώρα μας. Χρυσάνθεμα, χαμομήλι, γαρίφαλα, τριαντάφυλλα, ηλίανθοι, ζουμπούλια, ζέρμπερες και ανεμώνες είναι μερικά μόνο από τα φυτά που καλλιεργούνται από παραγωγούς της χώρας μας.
- Προτιμάμε τα τοπικά ανθοπωλεία.
- Αποφεύγουμε τις συνθέσεις που γίνονται σε σφουγγάρι ανθοδετικής και προτιμάμε να μας τυλίξουν τα λουλούδια με απλό χαρτί.
- Προτιμάμε μια γλάστρα με εποχικό φυτό, που θα κρατήσει περισσότερο από ένα κομμένο μπουκέτο.
Το smartphone μου μπορεί να απειλεί τον πλανήτη;
Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, ο αριθμός των smartphones αυτήν τη στιγμή σχεδόν αγγίζει τον πληθυσμό της Γης. Η κατασκευή και η διάθεση των συσκευών αυτών είναι λογικό να μας προβληματίζει. Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες στις ΗΠΑ, ήδη βρίσκονται προς ανακύκλωση 250 εκατ. συσκευές, ενώ υπολογίζεται πως κάθε μήνα προστίθενται άλλα 11 εκατομμύρια. Τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των smartphones σε πολλές περιπτώσεις είναι σπάνια, καθώς εξορύσσονται σε πολύ μικρή ποσότητα και συχνά από περιοχές που ζουν στην απόλυτη φτώχεια, κάποιες φορές και από εμπόλεμες ζώνες…
Αν τα τηλέφωνα δεν ανακυκλωθούν, όλα τα υλικά που, όπως προαναφέραμε, δύσκολα εντοπίζονται, θα πρέπει να εξορυχθούν, να τα επεξεργαστούν και να τα παραγάγουν από την αρχή…
Αν πάλι τα κινητά καταλήξουν στη χωματερή, με τη διάβρωσή τους παράγονται τοξικές ουσίες που περνούν στο χώμα και μολύνουν το νερό. Φαύλος κύκλος λοιπόν. Χωρίς κινητό δύσκολα ζούμε, να όμως τι προτείνει η συγγραφέας ως «πράσινη» λύση.
- Δεν αλλάζουμε συνέχεια κινητό για να πάρουμε το επόμενο μοντέλο. Αλλάζουμε κινητό όταν θα είναι απολύτως απαραίτητο.
- Ανακυκλώνουμε το κινητό μας επιλέγοντας μια εταιρεία που θα δεσμευτεί να το ανακυκλώσει. Στην Ελλάδα υπάρχουν πλέον εταιρείες που αγοράζουν την προς ανακύκλωση συσκευή μας έναντι ενός μικρού ή μεγαλύτερου αντιτίμου. Η ύπαρξη και μόνο αντιτίμου μπορεί να αποτελέσει εγγύηση για την πραγματική ανακύκλωση της συσκευής μας.
- Αν αποφασίσουμε να αλλάξουμε κινητό, ελέγχουμε πρώτα μήπως το μοντέλο που ψάχνουμε υπάρχει σε «δεύτερο» χέρι. Υπάρχουν καταστήματα που αναλαμβάνουν την πώληση νόμιμων μεταχειρισμένων κινητών παρέχοντας ακόμη και εγγύηση.
