Στις 27 Φεβρουαρίου 2023, την Καθαρά Δευτέρα, ξεκινά η νηστεία της Σαρακοστής που διαρκεί, έως το Σάββατο 15 Απριλίου 2023.
Όσοι επιλέγουν να νηστέψουν, δεν καταναλώνουν τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά και αυγά, ενώ καταναλώνουν τροφές όπως δημητριακά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά, μαλάκια και οστρακοειδή.
H Καθαρά Δευτέρα έχει συνδεθεί ως μέρα με τη νηστεία, αφού είναι η πρώτη της Μεγάλης Σαρακοστής, μέχρι το Πάσχα. Και παραδοσιακά καταναλώνουμε θαλασσινά και άλλες νηστίσιμες τροφές, όπως χαλβά και ταραμά.
Οι ειδικοί του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) με ανακοίνωσή τους παρέχουν οδηγίες – συμβουλές με στόχο την κατανάλωση θαλασσινών και οστρακοειδών κατά την περίοδο της Σαρακοστής.
Συμβουλές για ασφαλή κατανάλωση
Σύμφωνα με τα δεδομένα του ΕΟΔΥ, στη χώρα μας έχουν σημειωθεί κατά καιρούς την περίοδο αυτή κρούσματα γαστρεντερίτιδας μετά από κατανάλωση οστρακοειδών, η οποία παρουσιάζει αύξηση την περίοδο της Σαρακοστής, τόσο εντός όσο και εκτός του οικιακού περιβάλλοντος.
Αυτό συμβαίνει διότι, ιοί όπως ο νοροϊός, που έχουν διεθνώς συσχετιστεί με την εμφάνιση επιδημιών γαστρεντερίτιδας ύστερα από κατανάλωση ατελώς μαγειρεμένων/ωμών οστρακοειδών (μύδια, στρείδια κτλ), είναι ανθεκτικοί τόσο στο μαγείρεμα στον ατμό όσο και σε θερμοκρασίες μέχρι 60οC.
Ακολουθούν κάποιοι κανόνες για την ασφαλή κατανάλωση θαλασσινών/οστρακοειδών:
Όταν το κέλυφος είναι ανοιχτό πριν το μαγείρεμα ή όταν παραμένει κλειστό μετά από αυτό, τότε απορρίπτουμε το οστρακοειδές.
Ο έλεγχος οξύτητας που γίνεται με τη ρίψη σταγόνων λεμονιού δε διασφαλίζει ότι τα οστρακοειδή είναι απαλλαγμένα από μικρόβια.
Δεν καταναλώνουμε ωμά ή ατελώς μαγειρεμένα οστρακοειδή. Τα βράζουμε μέχρι να ανοίξει το κέλυφος και συνεχίζουμε το βράσιμο για ακόμη 3-5 λεπτά. Εναλλακτικά, τα τοποθετούμε σε ατμομάγειρα όταν έχει ήδη αρχίσει να παράγεται ατμός και μαγειρεύουμε για επιπλέον 4-9 λεπτά.
Για το μαγείρεμα της ψίχας:
- Bράζουμε τουλάχιστον 3 λεπτά
- Tηγανίζουμε τουλάχιστον 3 λεπτά στους 190°C
- Ψήνουμε στη σχάρα για 3 λεπτά
- Ψήνουμε στο φούρνο στους 230°C για 10 λεπτά
Τηρούμε τους κανόνες υγιεινής: α) πλένουμε τα χέρια μας καλά πριν και μετά το χειρισμό ωμών οστρακοειδών και β) διατηρούμε τις επιφάνειες κοπής και τα οικιακά σκεύη καθαρά.
Αποφεύγουμε τη διασταυρούμενη επιμόλυνση: διατηρούμε τα ωμά οστρακοειδή μακριά από τα φρέσκα φρούτα, λαχανικά και άλλα τρόφιμα που καταναλώνονται ωμά ή είναι έτοιμα προς κατανάλωση.
Αποθηκεύουμε τα θαλασσινά/οστρακοειδή με ασφάλεια. Εάν πρόκειται να καταναλωθούν εντός δύο ημερών από την αγορά τους συστήνεται η αποθήκευσή τους στη συντήρηση του ψυγείου. Εάν πρόκειται να καταναλωθούν σε διάστημα μεγαλύτερο των δύο ημερών συστήνεται η αποθήκευσή τους στην κατάψυξη αφού τοποθετηθούν σε σακούλες τροφίμων.
Σαρακοστιανά εδέσματα: Οδηγίες από τον ΕΦΕΤ
Κεφαλόποδα (π.χ. χταπόδια, καλαμάρια, θράψαλα, σουπιές)
Στην αγορά τα συναντάμε είτε ως νωπά, είτε ως κατεψυγμένα, είτε ως αποψυγμένα.
Στα νωπά προσέχουμε:
Να μην έχουν δυσάρεστη οσμή, οσμή αμμωνίας ή οποιαδήποτε άλλη οσμή, ξένη προς το προϊόν, αλλά να αναδίδουν την χαρακτηριστική οσμή της θάλασσας.
- Η επιφάνεια του σώματος να είναι υγρή και γυαλιστερή, ενώ τα πλοκάμια και οι βεντούζες να αντέχουν σε ελαφρύ τράβηγμα και να μην αποσπώνται εύκολα.
- Η σάρκα να είναι συμπαγής, ελαστική και γυαλιστερή ενώ τα μάτια να είναι γυαλιστερά, ζωηρά χωρίς κηλίδες.
Για να αποφύγουμε κάποια πιθανή παραπλάνηση, δεδομένου ότι η αξία του καλαμαριού είναι υπερδιπλάσια από αυτή του θράψαλου καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας τις διαφορές στα χαρακτηριστικά ανάμεσα στα καλαμάρια και τα θράψαλα.
Υπάρχει μια χαρακτηριστική μορφολογική διαφορά ανάμεσα στα καλαμάρια και τα θράψαλα: στη μορφή του πτερυγίου τους. Τα καλαμάρια έχουν ένα ρομβοειδές πτερύγιο που εκτείνεται στο μεγαλύτερο μήκος του σώματός τους, ενώ το πτερύγιο στα θράψαλα είναι τριγωνικού σχήματος και πιο πεπλατυσμένο. Όταν τα δύο είδη εκτίθενται νωπά πάνω στον πάγο είναι εύκολη η διάκρισή τους, γιατί τα θράψαλα διαθέτουν δέκα πλοκάμια παρόμοιου μήκους, ενώ τα καλαμάρια έχουν δύο χαρακτηριστικά πλοκάμια πιο επιμήκη σε σχέση με τα υπόλοιπα οκτώ.
Tα κατεψυγμένα (συσκευασμένα ή χύμα) κεφαλόποδα δεν πρέπει να πωλούνται με αλλοιωμένη χροιά, ενώ συνήθως καλύπτονται από ένα στρώμα πάγου. Μετά την απόψυξη το περιεχόμενο πρέπει να έχει το χρώμα και την οσμή του νωπού προϊόντος
Τα αποψυγμένα αλιεύματα κατά την πώλησή τους, πρέπει υποχρεωτικά να έχουν εμφανή ένδειξη της αποψυγμένης κατάστασής τους, στην ενδεικτική πινακίδα πώλησης, εκτός από τις ενδείξεις στη συσκευασία τους.
Οστρακοειδή (π.χ. μύδια, κυδώνια, γυαλιστερές, στρείδια, αχιβάδες, χτένια)
Εφόσον πωλούνται με κέλυφος θα πρέπει να είναι ζωντανά και αυτό φαίνεται από:
Τα κελύφη που πρέπει να είναι κλειστά και να ανοίγουν πολύ δύσκολα ή αν είναι μερικώς ανοιχτά με την ελάχιστη πίεση πάνω στο κέλυφός τους να κλείνουν μόνα τους ερμητικά.
Το περιεχόμενο που πρέπει να είναι υγρό, καθαρό και άοσμο.
Τη σάρκα που πρέπει να είναι υγρή, γερά προσκολλημένη στο κέλυφος. (με τσίμπημα καρφίτσας ή με λίγες σταγόνες λεμονιού να προκαλείται συστολή του σώματος).
Όσον αφορά τα αποφλοιωμένα μύδια που πωλούνται πάνω σε πάγο, θα πρέπει η σάρκα τους να είναι γυαλιστερή, συνεκτική και να αναδίδει μυρωδιά θάλασσας.
Τα μύδια πωλούνται επίσης και κατεψυγμένα με κέλυφος ή χωρίς κελύφη.
Μαλακόστρακα (π.χ. γαρίδες, καραβίδες, αστακοί, καβούρια)
Τα βρίσκουμε στην αγορά είτε ως νωπά, είτε ως κατεψυγμένα, είτε ως αποψυγμένα.
Τα νωπά πρέπει:
- Να μην έχουν δυσάρεστη οσμή, αλλά να αναδίδουν την χαρακτηριστική οσμή της θάλασσας.
- Τα πόδια τους να είναι στερεά κολλημένα στο σώμα και σκληρά.
- Η μεμβράνη του θώρακα να είναι τεντωμένη, ανθεκτική και διαφανής.
- Το κεφάλι και ο θώρακας να είναι ανοιχτόχρωμα, όχι μελανού χρώματος και να μην έχουν μαύρες κηλίδες.
- Να έχουν αντανακλαστικές κινήσεις στα μάτια, στις κεραίες και στα πόδια όταν είναι ζωντανά.
- Γενικά, να γνωρίζουμε ότι οι φρέσκες γαρίδες γλιστρούν εύκολα από το χέρι.
Αχινοί
Οι αχινοί πρέπει κατά την αγορά τους να είναι ζωντανοί, κάτι που διακρίνεται εύκολα από την κίνηση των αγκαθιών τους.
Όταν επιλέγουμε κονσέρβες ιχθυηρών που διατηρούνται στο ψυγείο ή εκτός ψυγείου, προσέχουμε να είναι ακέραιες και σφραγισμένες, χωρίς βαθουλώματα ή διογκώσεις.
Άλλα σαρακοστιανά εδέσματα
Άλλα δημοφιλή σαρακοστιανά εδέσματα είναι ο χαλβάς (ιδιαίτερη προσοχή στα αλλεργιογόνα), το τουρσί και ο ταραμάς.
Ο ταραμάς συναντάται σε μορφή πάστας και πρέπει να έχει χρώμα ομοιόμορφο. Πιθανή αλλοίωση στον ταραμά διαπιστώνεται από την εμφάνιση μούχλας, την ξηρότητα, την τάγγιση, την πικρή ή ξινή γεύση.
