“
To 80% των Αμερικάνων παίρνει 15 φορές την ημερά ναρκωτικά χωρίς να το ξέρουν”. Αυτή η φράση του Max Fisher στο podcast του Rich Roll ήταν αρκετή για να με κάνει να ψάξω λίγα περισσότερα πράγματα γι αυτόν, αλλά και για το βιβλίο του “The Chaos Machine: The Inside Story of How Social Media Rewired Our Minds and Our World“, όπου στην ουσία αυτό που λέει είναι πως το internet και συγκεκριμένα τα social media παγιδεύουν το μυαλό μας.
Χα, θα μου πεις. Σιγά το νέο. Αρκεί να παρατηρήσεις ένα γκρουπ εφήβων σε μία έξοδό του και θα το καταλάβεις και εσύ αμέσως. Τα βλέπεις να κολυμπούν μέσα στη μαύρη τρύπα του Tik Tok και ενώ έχουν βγει όλοι μαζί, ο καθένας είναι μόνος του. Βέβαια, εδώ που τα λέμε δεν χρειάζεται καν να παρατηρήσουμε τους άλλους. Απλά θυμήσου πως χθες, στη μέση του βραδιού, ξύπνησες για να πιεις νερό και ασυναίσθητα έριξες και μία ματιά στα notifications του Instagram (μεταξύ κατεργαρέων…ειλικρίνεια – το παραδέχομαι, το έχω κάνει, είμαι αυτός ο άνθρωπος).
Τα social media λειτουργούν σαν ναρκωτικό, λέει και ξαναλέει ο Fisher, o οποίος αρθρογραφεί και στους New York Times και είναι φιναλίστ για βραβείο Πούλιτζερ, και το μεγάλο θέμα εδώ είναι πως έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον παγκόσμιο κοινωνικό χάρτη. Δεν είναι μυστικό ότι η επιρροή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πάνω μας είναι σχεδιασμένη να είναι αόρατη. Μπορεί να πει όποια ιστορία θέλει, επηρεάζοντας όχι μόνο αυτό που σκέφτεσαι αλλά και πώς σκέφτεσαι — και τελικά πώς συμπεριφέρεσαι στον κόσμο. Δεν είναι υπερβολή να μιλήσουμε για αλγοριθμικούς κυριάρχους, οι οποίοι κάνουν κατάχρηση της δύναμής τους με αποτέλεσμα να τείνουν να μας κυβερνούν, αφού πρώτα έχουν μονοπωλήσει την προσοχή μας και έχουν υποκινήσει τη διαίρεσή του κόσμου.
Και αν όλα αυτά σου φαίνονται σενάρια επιστημονικής φαντασίας αρκεί να υπενθυμίσω ότι το 2017, ο Mark Zuckerberg έγραψε ένα δοκίμιο υποστηρίζοντας ότι η βιομηχανία της τεχνολογίας θα είναι υπεύθυνη για το «επόμενο βήμα» της ανθρωπότητας. Το Facebook, είπε, θα παρέχει την «κοινωνική υποδομή» ενός νέου σταδίου στις ανθρώπινες σχέσεις. Από την άλλη, ο Peter Thiel, ιδρυτής των εταιρειών PayPal και Palantir, εξέφρασε ξεκάθαρα αντιδημοκρατικές τάσεις ήδη από το 2009, λέγοντας ότι η κοινωνία δεν μπορούσε να εμπιστευτεί «τους ασυνείδητους διαδηλωτές». Αυτός και οι συνομήλικοί του στη Silicon Valley, γράφει ο Fisher, έβλεπαν την κοινωνία ως «ένα σύνολο μηχανικών προβλημάτων που περιμένουν να λυθούν». Voila!
Ωστόσο, κάτι που πολύ σωστά επισημαίνει ο Fisher, με αφορμή το Μιανμάρ, όπου το 2018, οι ερευνητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ είπαν ότι το Facebook διέδωσε μηνύματα μίσους, που πυροδότησαν την βία στην εκεί περιοχή (για να είμαστε ειλικρινείς μιλάμε για εγκλήματα πολέμου και γενοκτονία), “κανένας αλγόριθμος δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει τόσο έντονο μίσος από το τίποτα”. Πρέπει να υπάρχει και ένα πρόσφορο έδαφος, το οποίο καθορίζει τα αποτελέσματα του αλγορίθμου, την τοπική ευαισθησία στην παραπληροφόρηση, την εκρηκτικότητα. Και αυτό μας οδηγεί σε ένα σημαντικό σημείο: εκατομμύρια άνθρωποι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς να υποκύψουν σε θεωρίες συνωμοσίας ή να επιτρέψουν στην ηθική αγανάκτηση να κλιμακωθεί σε βία.
Με απλά λόγια, η ανθρώπινη κρίση και η ηθική, δεν μπορούν να αναχθούν σε ενστικτώδεις ορμές που μπορούν να χειραγωγηθούν. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν το εξής: τι κάνει μερικούς ανθρώπους επιρρεπείς σε χειραγώγηση, αλλά και τι προστατεύει τους άλλους από την «καλωδίωση» του μυαλού. Προφανώς και η απάντηση βρίσκεται στην παιδεία και στις ατομικές δεξιότητες κριτικής σκέψης, αλλά και στη συνολική ποιότητα του περιβάλλοντος πληροφοριών. Πρέπει να κάνουμε τα μεμονωμένα μέλη των κοινωνιών να αντιστέκονται σε τέτοιες προσπάθειες χειραγώγησης, λέει ο Fisher, και καταλήγει πως έχουμε τα μέσα να το κάνουμε εάν η πολιτική βούληση είναι αρκετά ισχυρή και εάν το πολιτικό μας σύστημα δεν έχει ακόμη ναυαγήσει από τη μηχανή του χάους.
Δες τα όσα είπε ο Max Fisher στον Rich Roll σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον podcast:
