Το τελευταίο χρονικό διάστημα ερχόμαστε σε επαφή με διάφορα δυσάρεστα γεγονότα που συμβαίνουν είτε σε επίπεδο μικρής κοινωνίας είτε παγκόσμια. Αν σκεφτεί κανείς πιο σφαιρικά, θα αντιληφθεί ότι τα τελευταία χρόνια όλος ο πλανήτης βιώνει μια συνολική κρίση σε πολλά επίπεδα. 

Στον απόηχο, λοιπόν, των φυσικών καταστροφών που έπληξαν τη χώρα μας μέσα στο καλοκαίρι και ενώ εξακολουθούμε να ζούμε και να βιώνουμε τις συνθήκες της πανδημίας, θα έλεγε κανείς ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν δυσάρεστες εμπειρίες με τραυματικό αντίκτυπο. Τι εννοούμε όμως όταν λέμε «ψυχικό τραύμα»; Με απλό τρόπο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι οποιαδήποτε εμπειρία την οποία ο άνθρωπος δυσκολεύεται πολύ να επεξεργαστεί και να κατανοήσει γιατί νιώθει ότι τον υπερβαίνει. Αυτό μπορεί δυνητικά να αποτελέσει ένα τραυματικό βίωμα για τον ίδιο. Για να χαρακτηριστεί μια εμπειρία ως τραυματική χρειάζεται να υπάρχουν συγκεκριμένες συνθήκες και παράγοντες που παίζουν ρόλο. Αυτό σημαίνει ότι δεν αποτελούν τραυματικές εμπειρίες όλα τα δυσάρεστα συμβάντα που βιώνει κανείς. Επίσης, δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο τα τραυματικά περιστατικά. Κάθε άνθρωπος διαφέρει στην αντίδρασή του. Κάτι ακόμα που είναι σημαντικό να ειπωθεί είναι ότι σε αρκετές περιπτώσεις οι άνθρωποι μπορούν να επανακάμψουν φυσιολογικά από τραυματικές καταστάσεις με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι, χωρίς εξειδικευμένη υποστήριξη. Αν τα δυσάρεστα συμπτώματα έχουν μεγάλη διάρκεια και επιδεινώνονται, τότε ίσως είναι καλή ιδέα να υπάρχει υποστήριξη από κάποιον ειδικό.

Με όλα όσα συμβαίνουν εύλογα μας δημιουργείται το ερώτημα πώς μπορούμε να βοηθήσουμε εμείς οι ίδιοι κάποιον που έχει βιώσει μια τραυματική εμπειρία.

Έξι απλές συμβουλές που μπορώ να δώσω είναι οι παρακάτω: 

Η σχέση έχει σημασία

Προτού προσπαθήσεις να βοηθήσεις έναν δικό σου άνθρωπο ή κάποιον που ξέρεις ότι έχει υποστεί κάτι τραυματικό, αξίζει να αναρωτηθείς για την ποιότητα της σχέσης που έχετε. Αν μιλάμε για έναν άγνωστο, τότε χρειάζεται πρώτα να γνωριστείτε. Αν γνωρίζεστε και έχετε ήδη μια σχέση, χρειάζεται να εξηγήσεις ποιος είναι ο σκοπός σου και να ρωτήσεις αν θέλει τη βοήθειά σου. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της σχέσης σας μπορεί να σε βοηθήσουν στο να δεις τι καλύτερο μπορείς να προσφέρεις στο άτομο αυτό. Αν, για παράδειγμα, το χιούμορ είναι το κοινό σας σημείο, ίσως μπορείς να το αξιοποιήσεις, αν το κρίνεις ως σωστό και βοηθητικό.

Η συναίνεση είναι το δεύτερο μέλημα

Συχνά υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση ότι ένα άτομο με τραυματικό βίωμα είναι αδύναμο και ανίκανο να το ξεπεράσει και χρειάζεται απαραίτητα βοήθεια. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. Το άτομο μπορεί να μη χρειάζεται από κάποιον βοήθεια ή, τουλάχιστον, όχι εκείνη τη στιγμή που την προσφέρουμε. Οπότε, καλό είναι να ρωτήσεις αν χρειάζεται κάτι από εσένα και τι είναι αυτό. Η βοήθεια, εξάλλου, έχει πολλές μορφές. Σε πολλές περιπτώσεις η ζεστή και υποστηρικτική παρουσία μας αρκεί για να βοηθήσουμε κάποιον.

πώς να βοηθήσεις κάποιον που έχει υποστεί τραύμα

@antra.svarcs/ Instagram

Η αναγνώριση του βιώματος της τραυματικής εμπειρίας

Μια και μιλήσαμε για την υιοθέτηση μιας ζεστής στάσης, ένα πολύ σημαντικό βήμα είναι να αναγνωρίσεις στο άτομο ότι πράγματι βίωσε μια δυσάρεστη εμπειρία και ότι αυτό πρέπει να ήταν πολύ δύσκολο. Μπορείς, για παράδειγμα, να πεις: «Πρέπει να ήταν πολύ βαρύ αυτό που σου συνέβη, σε πιστεύω». Αν και μοιάζει αρκετά απλό και ίσως όχι τόσο βοηθητικό, ωστόσο είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος να νιώσει κανείς ότι δεν είναι μόνος απέναντι σε κάτι δύσκολο που πασχίζει να ξεπεράσει. 

Αρκεί να τον ακούσεις

Συχνά οι άνθρωποι θεωρούμε απαραίτητο να δώσουμε λύση στο πρόβλημα του άλλου, κάτι όμως που δεν μπορεί να συμβαίνει πάντα, ειδικά όταν μιλάμε για κάτι που βιώνεται προσωπικά και διαφορετικά για τον κάθε άνθρωπο. Πήγαινε, λοιπόν, ενάντια στην επιθυμία σου και δώσε στον άλλον την ευκαιρία να βρει τις διεξόδους που ο ίδιος θα επιλέξει. Άκουσε το άτομο, εφόσον θέλει να μιλήσει, και μην προσπαθήσεις απαραίτητα να δώσεις μια λύση. Πολλές φορές η ανακούφιση έρχεται μέσα από το μοίρασμα του βιώματος. Σκέψου ότι σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να μην υπάρχει καν μια χειροπιαστή λύση.

Πώς να βοηθήσεις κάποιον που έχει υποστεί τραύμα

@antra.svarcs/ Instagram

Τίμα την ανθεκτικότητα του ατόμου

Είπαμε στην αρχή ότι κάθε άτομο βιώνει και αντιδρά διαφορετικά απέναντι σε τραυματικές εμπειρίες. Ένας από τους λόγους που συμβαίνει αυτό είναι γιατί κάθε άνθρωπος διαθέτει σε διαφορετικά επίπεδα δυνάμεις και εφόδια ώστε να αντεπεξέλθει σε μια δύσκολη στιγμή. Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο στη διαχείριση των τραυματικών γεγονότων. Αφορά όλα εκείνα τα εφόδια που έχει ο κάθε άνθρωπος και του δίνουν δύναμη και θετική ενέργεια ώστε να αντέξει μια κατάσταση χωρίς να «σπάσει» και καταρρεύσει. Πίστεψε, λοιπόν, στις δυνάμεις του ατόμου που είχε την τραυματική εμπειρία και, αν νιώθεις ότι είναι βοηθητικό, υπενθύμισέ του ότι όλο και κάτι συμβαίνει στη ζωή του που μπορεί να του δώσει δύναμη για να διανύσει και να βγει από το σκοτεινό τούνελ της απελπισίας. Η οικογένεια, οι φίλοι, ένα ζώο, ένα χόμπι, ένα αγαπημένο αντικείμενο μπορούν να του δώσουν στιγμές ηρεμίας. Αρκεί, φυσικά, αυτό που θα πεις να μη φανεί αντίθετο με την αναγνώριση της τραυματικής εμπειρίας και το άτομο νιώσει ότι δεν καταλαβαίνεις τη δυσκολία της κατάστασης.

Πρόσεξε τον εαυτό σου

Όταν κανείς βοηθάει κάποιον που έχει υποστεί μια τραυματική εμπειρία, συχνά παραλείπει τη φροντίδα του δικού του εαυτού. Χρειάζεται εδώ να ειπωθεί ότι η παροχή βοήθειας, έστω και σε ανθρώπινο, μη επαγγελματικό επίπεδο, ενέχει μεγάλο συναισθηματικό φορτίο. Καθώς αναφερόμαστε σε προσωπικές και δύσκολες εμπειρίες, υπάρχει η πιθανότητα κάποια από τα στοιχεία του γεγονότος ή και συνολικά όλη η κατάσταση να ακουμπήσουν προσωπικές πτυχές του ατόμου που θέλει να βοηθήσει. Γι’ αυτόν τον λόγο χρειάζεται να σιγουρευτείς ότι είσαι σε κατάλληλη ψυχολογική κατάσταση για να βοηθήσεις, καθώς και να τσεκάρεις τον εαυτό σου και το πώς νιώθεις συχνά, ώστε να εντοπίσεις τυχόν αρνητικές αλλαγές στη διάθεσή σου.

Μέσα σε όλες αυτές τις δύσκολες και κάποιες φορές τραυματικές στιγμές, το πιο ανθρώπινο πράγμα είναι να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον. Καλό είναι, όμως, να γνωρίζουμε πότε είναι αυτό πραγματικά χρήσιμο και πότε χρειάζεται να αφιερώσουμε χρόνο στο να φροντίσουμε εμάς. Εξάλλου, κανείς δεν μπορεί να προσφέρει από ένα άδειο ποτήρι.