Είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους, όμως συχνά γυρνάμε την πλάτη σε αυτό. Ίσως γιατί επικρατεί η σκέψη ότι δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί σε κάποιον δικό μας. Η δύναμη αυτής της σκέψης προέρχεται από τον φόβο μας, ότι κάποιος δικός μας άνθρωπος μπορεί να θέσει τέλος στην ζωή του. Το «ποτέ σε εμάς», όμως, είναι πολύ εύκολο να γίνει «γιατί σε εμάς;». Και η επόμενη σκέψη μετά από μια τέτοια απώλεια είναι «γιατί δεν έκανα κάτι να βοηθήσω;». Και παρ’ όλο που δεν φταίμε, το κρίμα στο λαιμό μας είναι μεγάλο, γιατί νιώθουμε ότι δεν κάναμε αρκετά.
Αν και δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπίσουμε τα άτομα με αυτοκτονικές σκέψεις, είναι σημαντικό να έχουμε την προσοχή μας στραμμένη στους φίλους ή συγγενείς μας που βλέπουμε πιο θλιμμένους ή/και αδιάφορους προς τη ζωή και να προσπαθούμε να τους στηρίξουμε μέσα από πράξεις.
Ρώτα
Είναι καλό να είσαι ξεκάθαρη και να ρωτήσεις με πλήρη ειλικρίνεια και διαφάνεια έναν κοντινό σου άνθρωπο, εάν έχει σκεφτεί να προκαλέσει βλάβη στον εαυτό του με κάποιο τρόπο. Με τον τρόπο αυτό φαίνεται ότι είσαι ανοιχτή να μιλήσεις για το λεπτό ζήτημα χωρίς να είσαι επικριτική, αλλά αντιθέτως υποστηρικτική. Όταν ρωτάς με αυτόν τον άμεσο, αμερόληπτο τρόπο, μπορεί να ανοίξει η πόρτα για αποτελεσματικό διάλογο σχετικά με τον συναισθηματικό πόνο του ατόμου και να δείτε μαζί ποια είναι τα επόμενα βήματα που χρειάζεται να γίνουν. Φυσικά η ερώτηση αυτή προϋποθέτει να ακούσεις! Βεβαιώσου ότι λαμβάνεις σοβαρά υπόψη σου τις απαντήσεις και ότι δεν τις αγνοείς, ειδικά αν το άλλο άτομο δείξει ότι έχει αυτοκτονικό ιδεασμό. Το να ακούσεις τους λόγους για τους οποίους βρίσκεται σε τέτοιο συναισθηματικό πόνο, καθώς και το να ακούσεις τους πιθανούς λόγους για τους οποίους θέλει να παραμένει ζωνταν@, είναι και τα δύο απίστευτα σημαντικά. Βοήθησε το άτομο να επικεντρωθεί στους λόγους που τ@ν κάνουν να ζει και απόφυγε να επιβάλλεις τους δικούς σου λόγους για να παραμείνει ζωνταν@.
Οι μελέτες δείχνουν ότι το να ρωτάς τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο αν έχουν τάσεις αυτοκτονίας δεν αυξάνει τις αυτοκτονίες ή τις αυτοκτονικές σκέψεις. Στην πραγματικότητα, οι μελέτες δείχνουν το αντίθετο. Τα ευρήματα δείχνουν ότι η αναγνώριση και η συζήτηση για την αυτοκτονία μπορεί στην πραγματικότητα να μειώσει παρά να αυξήσει τον αυτοκτονικό ιδεασμό.
Να είσαι παρούσα
Να μιλάς με το άλλο άτομο, στο τηλέφωνο ή από κοντά. Να θυμάσαι ότι στα ευάλωτα άτομα είναι πολύ σημαντικό να μην λες ότι θα τα υποστηρίξεις με τρόπους που δε μπορείς να το κάνεις. Αυτό θα κάνει το άλλο άτομο να αισθανθεί μοναξιά και απογοήτευση. Οπότε μη δεσμεύεσαι για πράγματα που δεν είσαι πρόθυμη ή ικανή να πραγματοποιήσεις. Εάν δεν μπορείς να είσαι φυσικά παρούσα με κάποιον που έχει σκέψεις αυτοκτονίας, μίλα μαζί του για να αναπτύξετε κάποιες ιδέες για πράγματα που θα βοηθήσουν. Η ακρόαση είναι και πάλι πολύ σημαντική κατά τη διάρκεια αυτού του βήματος. Μάθε τι και ποιος πιστεύει ότι θα είναι οι πιο αποτελεσματικές πηγές βοήθειας.
Το να είσαι εκεί για κάποιον που έχει σκέψεις αυτοκτονίας είναι σωτήριο. Η αύξηση της σύνδεσης με άλλους ανθρώπους και ο περιορισμός της απομόνωσης του έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί προστατευτικό παράγοντα έναντι της αυτοκτονίας. Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Thomas Joiner όταν ένα άτομο έχει χαμηλή αίσθηση του ανήκειν, τότε ο κίνδυνος αυτοκτονίας μπορεί να αυξηθεί σοβαρά.
Επίσης, ο ερευνητής David Klonsky και η ψυχολόγος Alexis May, θεωρούν ότι η συνδεσιμότητα αποτελεί βασικό προστατευτικό παράγοντα, όχι μόνο έναντι της αυτοκτονίας. Η έρευνά τους έχει δείξει ότι η συνδεσιμότητα λειτουργεί ως ρυθμιστικό παράγοντα κατά της απελπισίας και του ψυχολογικού πόνου.
Βοήθησε να μείνει ασφαλής
Αν έχεις ρωτήσει ένα άτομο αν σκέφτεται να βλάψει τον εαυτό του και έχεις πάρει θετική απάντηση τότε προσπάθησε να μάθεις αν έχει ήδη κάνει κάποια προσπάθεια ή αν έχει κάποιο συγκεκριμένο, λεπτομερές σχέδιο κι αν υπάρχει πρόσβαση σε αυτό. Η γνώση των απαντήσεων σε κάθε μία από αυτές τις ερωτήσεις μπορεί να μας πει πολλά για την επικινδυνότητα και τη σοβαρότητα του κινδύνου στον οποίο βρίσκεται το άτομο. Για παράδειγμα, όσο περισσότερα βήματα και κομμάτια ενός σχεδίου υπάρχουν, τόσο υψηλότερη μπορεί να είναι η σοβαρότητα του κινδύνου και η ικανότητα του ατόμου να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο του. Αν δε ξέρεις πώς να βοηθήσεις, τότε η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία μπορεί πάντα να λειτουργήσει ως πηγή αν δεν είσαι απολύτως σίγουρη για το τι πρέπει να κάνεις στη συνέχεια.
Η Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ σημειώνει ότι η μείωση της πρόσβασης ενός αυτοκτονικού ατόμου σε ιδιαίτερα θανατηφόρα μέσα αποτελεί σημαντικό μέρος της πρόληψης της αυτοκτονίας. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι όταν τα θανατηφόρα μέσα γίνονται λιγότερο διαθέσιμα ή λιγότερο θανατηφόρα, τα ποσοστά αυτοκτονιών με τη συγκεκριμένη μέθοδο μειώνονται. Οι έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι η επιλογή εναλλακτικής μεθόδου όταν η αρχική μέθοδος περιορίζεται, συχνά δεν συμβαίνει. Η πεποίθηση πως αν κάποιος θέλει πραγματικά να αυτοκτονήσει, τότε θα βρει έναν τρόπο να το κάνει συχνά δεν ισχύει, αν εφαρμοστούν τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας.
Βοήθησε να συνδεθεί
Βοηθώντας κάποιον με αυτοκτονικό ιδεασμό να συνδεθεί με συνεχή υποστήριξη, όπως η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, μπορεί να τον βοηθήσει να δημιουργήσει ένα δίχτυ ασφαλείας για τις στιγμές που θα βρεθεί σε κρίση. Εξερεύνησε μαζί του κάποια από αυτά τα πιθανά στηρίγματα. Βλέπει σήμερα κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας; Το έχει κάνει στο παρελθόν; Αποτελεί αυτή τη στιγμή επιλογή για εκείν@;
Ένας τρόπος για να αρχίσεις να βοηθάς το άλλο άτομο να βρει τρόπους σύνδεσης είναι να συνεργαστείς μαζί του για την ανάπτυξη ενός σχεδίου ασφαλείας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τρόπους για να αναγνωρίσει αν βιώνει σημαντικές, σοβαρές σκέψεις αυτοκτονίας, καθώς και τι πρέπει να κάνει σε αυτές τις στιγμές κρίσης. Ένα σχέδιο ασφαλείας μπορεί ακόμα να περιλαμβάνει έναν κατάλογο ατόμων με τα οποία θα πρέπει να επικοινωνεί όταν εκδηλώνεται μια κρίση.
Έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα που κάλεσαν την Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να αισθάνονται λιγότερο καταθλιπτικά, λιγότερο αυτοκτονικά, λιγότερο καταβεβλημένα και πιο αισιόδοξα στο τέλος των κλήσεων που χειρίστηκαν οι εκπαιδευμένοι σύμβουλοι σε δεξιότητες εφαρμοσμένης παρέμβασης στην αυτοκτονία.
Παρακολούθησε την πρόοδο του
Μετά την αρχική επαφή με το άτομο που βιώνει σκέψεις αυτοκτονίας και αφού τ@ προσφέρεις τη βοήθεια που μπορείς, φρόντισε να το παρακολουθήσεις για να δεις την πρόοδο τ@. Στείλε ένα μήνυμα ή τηλεφώνησε. Το βήμα της παρακολούθησης είναι μια πολύ καλή στιγμή για να ελέγξεις αν υπάρχει κάτι περισσότερο που είσαι σε θέση να κάνεις ή αν υπάρχουν πράγματα που έχεις πει ότι θα κάνεις και δεν είχες ακόμη την ευκαιρία.
Αυτός ο τύπος επαφής μπορεί να συνεχίσει να αυξάνει το αίσθημα σύνδεσης για το άλλο άτομο και να αισθανθεί την αγάπη που έχεις για εκείνο. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ακόμη και μια απλή μορφή προσέγγισης, όπως ένα γραπτό μήνυμα, μπορεί ενδεχομένως να μειώσει τον κίνδυνο αυτοκτονίας.
Επιστημονική επιμέλεια: Φανή Ζαφειρίδου, συμβουλευτική ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
