Σε όλους μας έχει τύχει να μιλάμε με ένα φίλο, γνωστό ή συνάδελφο για κάτι που σχεδιάζουμε. Κι ενώ συνεννοούμαστε μαζί του και με πολλή θετικότητα και χαρά αναλαμβάνει κάποιες αρμοδιότητες, στην πορεία τον βλέπουμε να αγκομαχεί να γκρινιάζει και να τα βάζει με εμάς που τον αδικήσαμε αναθέτοντάς του τα συγκεκριμένα καθήκοντα. Θα λέγαμε ότι πρόκειται για μια διπρόσωπη στάση, δύο εικόνες ασύνδετες μεταξύ τους, που δημιουργούν αμηχανία και σύγχυση στον αποδέκτη τους. Αυτή η συμπεριφορά του φαινομενικά ικανοποιημένου και συγκαταβατικού ατόμου που από τη μια στιγμή στην άλλη μεταμορφώνεται σε σκληρό επικριτή, γεμάτο ειρωνεία, αρνητισμό και δυσαρέσκεια είναι η ενσάρκωση της παθητικής επιθετικότητας.

Σύμφωνα με το Cleveland Clinic, η παθητική επιθετικότητα είναι ένα στυλ επικοινωνίας κατά το οποίο το άτομο υπονοεί αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό ή απογοήτευση, αντί να τα εκφράσει ανοικτά και ειλικρινά. Η συμπεριφορά αυτή εκδηλώνεται τόσο με τα λόγια όσο και μη λεκτικά μέσα από τη γλώσσα του σώματος ή άλλες πράξεις. Κι ενώ όλοι μας κάποια στιγμή μπορεί να εκδηλώσουμε ασυνείδητα ή έστω υποσυνείδητα μία τέτοια στάση, πολλές φορές γίνεται στοχευμένα και ύπουλα προκειμένου να πετύχουμε κάτι που θέλουμε, ή για να γλιτώσουμε τον εαυτό μας από μια δυσάρεστη κατάσταση ή ακόμα και για να βλάψουμε κάποιον. Μιλάμε λοιπόν για παθητική επιθετικότητα που δημιουργεί προβλήματα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν πρόκειται για ψυχική ασθένεια, όμως πολλές φορές οι ψυχικά νοσούντες εκδηλώνουν παθητικά επιθετικές συμπεριφορές. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ερευνητές συνδέουν την παθητική επιθετικότητα με αγχώδεις διαταραχές, ΔΕΠΥ, κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών και διαταραχές προσωπικότητας.

Τα σημάδια

Θα πρέπει να υποψιαστείς ότι έχεις να κάνεις με ένα παθητικά επιθετικό άτομο όταν εμφανίζει με μεγάλη συχνότητα κάποιες από τις παρακάτω συμπεριφορές:

  • Άλλο λένε τα λόγια και άλλο δείχνουν οι πράξεις του. Για παράδειγμα λέει ότι χαίρεται πολύ που του ζητάς να κάνει κάτι για σένα, όμως το επόμενο λεπτό αρχίζει η υπερανάλυση, η γκρίνια και τα παράπονα.
  • Δείχνει ευγένεια, κατανόηση, υποστηρικτικότητα, αλλά οι κινήσεις του μαρτυρούν το αντίθετο. Για παράδειγμα, λες ότι κάνεις δίαιτα και καταβάλλεις μεγάλη προσπάθεια να αλλάξεις τις διατροφικές σου συνήθειες. Από τη μία σε επιβραβεύει και σε ενθαρρύνει κι από την άλλη έρχεται στο γραφείο με λαχταριστές χειροποίητες δημιουργίες που οπωσδήποτε πρέπει να δοκιμάσεις.
  • Λέει σε μια ομάδα εργασίας ότι διαφωνεί με τις οδηγίες που έχει δώσει ένας προϊστάμενος και δεν πρόκειται να τις ακολουθήσει, αλλά τελικά δεν αποκλίνει στο παραμικρό από ό,τι του έχει ζητηθεί.
  • Κάνει ύπουλα κομπλιμέντα.
  • Δείχνει μεγάλη αναβλητικότητα, καθυστερεί επίτηδες και κάνει σκόπιμα λάθη.
  • Έχει μονίμως εριστική και σαρκαστική διάθεση.
  • Δεν τρελαίνεται για συζητήσεις που σκαλίζουν τα πράγματα και συχνά αποχωρεί από αυτές.
  • Διαμαρτύρεται συνεχώς επειδή νιώθει ότι δεν εκτιμάται ο χαρακτήρας, η συμπεριφορά, η προσφορά του κ.ο.κ.

Οι αιτίες

Συχνά οι άνθρωποι που επιλέγουν την παθητική επιθετικότητα αντί για την ευθεία εκδήλωση αρνητικών συναισθημάτων όπως ο θυμός, η δυσαρέσκεια κι η απογοήτευση έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες που αυτή η συμπεριφορά ήταν πολύ κοινή, οπότε δεν ένιωθαν ασφάλεια να εκφραστούν. Όμως είναι πολλοί κι αυτοί που υιοθετούν αυτή τη στάση στην ενήλικη ζωή τους από υπερπροσπάθεια να είναι αρεστοί ή για να αποτρέψουν δυσάρεστες καταστάσεις. Επίσης το γεγονός ότι ένα άτομο δείχνει παθητική επιθετικότητα στην επαγγελματική του ζωή, δεν σημαίνει ότι θα ενεργεί με τον ίδιο τρόπο στα προσωπικά ή στις φιλίες του.

Πώς να διαχειριστείς την παθητική επιθετικότητα

Αρχικά σαν μία συμπεριφορά που μπορεί να εκδηλώνεις κι εσύ χωρίς να το καταλαβαίνεις. Προσπάθησε λοιπόν να μην είσαι απόλυτ@ και απόφυγε τις ταμπέλες και τους χαρακτηρισμούς. Για το άτομο που ενεργεί με παθητική επιθετικότητα υπάρχει πιθανότατα μια αιτιολογία που συνήθως είναι να μην πληγώσει κάποιον ή να αποτρέψει κάτι δυσάρεστο. Αντί λοιπόν να επικεντρωθείς στις πράξεις ή στα λόγια του, μίλησέ του για τα αποτελέσματα αυτών. Είναι σημαντικό να ξέρει τα συναισθήματα που δημιουργεί στον άλλο η συμπεριφορά του. Αν για παράδειγμα αργεί συστηματικά σε ένα meeting επειδή δεν συμφωνεί με την ώρα και τη μέρα που γίνεται, εξήγησέ του πόσο αμήχανο είναι αυτό για σένα και για την υπόλοιπη ομάδα και ότι ουσιαστικά εκλαμβάνεται ως ασυνέπεια από πλευράς του.

Γενικά για να δεις τη συμπεριφορά ενός παθητικά επιθετικού ανθρώπου να βελτιώνεται χρειάζεται ψυχραιμία και πολλή δουλειά. Οπλίσου με υπομονή και επικοινώνησε ξεκάθαρα τις ανάγκες και τα ζητούμενά σου. Όταν δείξει το άλλο του πρόσωπο, συγκράτησε το θυμό σου και επισήμανε απλώς τα γεγονότα πχ. μου φαίνεσαι εκνευρισμέν@ από τη στιγμή που σου είπα να κάνεις αυτό. Αφενός δείχνεις ότι η παθητική επιθετικότητά του δεν περνάει απαρατήρητη και αφετέρου εφόσον δεν τ@ν κατηγορείς γι’ αυτό που συμβαίνει δίνεις ένα περιθώριο να το σκεφτεί, να κοιτάξει μέσα του και να εξωτερικεύσει επιτέλους πώς νιώθει.