Τον πρώτο χρόνο αφότου έγινα μητέρα, υιοθέτησα το μότο «whatever works». Καταλάβαινα ότι τα πράγματα που έβλεπα και άκουγα στα νέα μου στέκια -όπως φαντάζεσαι, είχαν όλα πρώτο συνθετικό το παιδί βλ. παιδική χαρά, παιδίατρος, παιδότοπος- ήταν πολλές φορές υπερβολικά: από μαμάδες που έτρωγαν νερουλά, αλεσμένα γεύματα προκειμένου να τις βλέπει το παιδί και να τρώει, μέχρι να σπρώχνουν αδιάφορα μια κούνια και να μην έχουν πάρει χαμπάρι ότι το παιδί το έχει πάρει ο ύπνος και κοντεύει να πέσει. Παρόλα αυτά, σκεφτόμουν ότι δεν ξέρεις τι έχει περάσει καθένας από αυτούς, αν έχει προλάβει να φάει, να κοιμηθεί, να πλυθεί και όλα αυτά που περνάμε οι νέοι γονείς, οπότε έλεγα «Μην κρίνεις! Whatever works!».
Ένα από τα πράγματα όμως που δεν μπορούσα να αποδεχτώ εύκολα και δεν ήξερα ούτε κι εγώ πώς να το χειριστώ με το παιδί μου ήταν η σχέση του με το κινητό. Ομολογώ ότι έχω χρησιμοποιήσει το κινητό ως διέξοδο σε διάφορες καταστάσεις: Έχω δώσει κινητό για να φάει. Έχω δώσει κινητό για να νανουριστεί. Έχω δώσει κινητό για να κάνει εμβόλιο. Έχω δώσει κινητό για να ξεχαστεί. Και βέβαια έχω δώσει κινητό για να κάνω ΕΓΩ κάτι που θέλω, να φάω, να λουστώ, να ετοιμαστώ για να πάμε κάπου, να πω μια κουβέντα με έναν άνθρωπο χωρίς παρεμβολές και πολύ συχνά (ειδικά στις καραντίνες) έχω δώσει κινητό για να δουλέψω. Πόση ώρα; Πολλή! Και μάλλον δεν είμαι η μόνη.
Αύξηση της χρήσης κινητού από παιδιά κάθε ηλικίας
«Η χρήση κινητού από τα παιδιά μικρότερων ηλικιών έχει αυξηθεί υπερβολικά τα τελευταία χρόνια» λέει η Ασημίνα Αγγελίδου, παιδοψυχολόγος, ψυχολόγος υγείας και ψυχοθεραπεύτρια, τονίζοντας ότι θα περίμενε από τους γονείς να είναι αυστηρότεροι σε παιδιά πχ. της πρώτης ή της δευτέρας δημοτικού, που όχι μόνο κάνουν κατάχρηση, αλλά σε πολλές περιπτώσεις έχουν και δικό τους κινητό τηλέφωνο. Πόσω μάλλον όταν μιλάμε για μικρότερες ηλικίες. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση του Bloomberg, το 75% των παιδιών κάτω των 2 ετών και το 67% ηλικίας 2-5 ετών ξεπερνούν το ενδεδειγμένο sreen time, όπως λέγεται, συμπεριλαμβάνοντας το χρόνο που περνούν όχι μόνο στο κινητό αλλά και στην τηλεόραση, τους υπολογιστές και τις κονσόλες videogames.
Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι σε ηλικία 2-3 ετών τα παιδιά εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους. «Κι ενώ το κινητό μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο σαν μια πρώτη επαφή για να εκπαιδευτεί γνωστικά το μυαλό τους -για παράδειγμα να αποτυπώσουν μια εικόνα- πρέπει οπωσδήποτε αυτό να γίνεται με την καθοδήγηση του γονέα και σε συγκεκριμένο χρόνο προκειμένου να είναι αποτελεσματικό», λέει η Ασημίνα, ενώ επισημαίνει: «Αν αφήνουμε ένα τρίχρονο μόνο του με ένα τάμπλετ για 2-3 ώρες, αυτό δεν μπορεί παρά να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Εξάλλου βλέποντας βιντεάκια στο youtube, τα παιδιά δεν εξοικειώνονται με τις λέξεις και την ομιλία, αφού έχει αποδειχτεί ερευνητικά ότι το λεξιλόγιο εμπλουτίζεται μόνο μέσα από το διάλογο, από παραμύθια, από ιστορίες, από το να συνδιαλεγόμαστε και όχι από το να ακούμε».
Παιδί και κινητό: Οι συνέπειες της αύξησης του screen time
Σε δημοσίευση του American Academy of Child and Adolescent Psychiatry καταγράφονται οι αρνητικές επιπτώσεις της υπερβολικής έκθεσης των παιδιών σε οθόνες:
- Διαταραχές ύπνου
- Χαμηλότερες επιδόσεις στο σχολείο
- Ανάγνωση λιγότερων βιβλίων
- Λιγότερος χρόνος με την οικογένεια και με φίλους
- Περιορισμένη φυσική δραστηριότητα και ειδικά σε εξωτερικούς χώρους
- Προβλήματα βάρους
- Μεταπτώσεις στην ψυχική διάθεση
- Κακή εικόνα για τον εαυτό τους και για το σώμα τους
- Φόβος μη μείνουν εκτός από κάτι που θα συμβεί (FOMO: Fear of missing out)
- Λιγότερος χρόνος να ανακαλύψουν άλλους τρόπους χαλάρωσης και διασκέδασης.
Στη μεγάλη αυτή λίστα και ειδικά για τα παιδιά μικρότερων ηλικιών η Ασημίνα προσθέτει τις φοβίες, το άγχος και την υπερδιέγερση. «Ουσιαστικά τα παιδιά βρίσκονται μπροστά σε με μια πραγματικότητα που δεν είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν» μας εξηγεί. Το αποτέλεσμα είναι, όπως λέει, να πέφτουν θύματα τρομακτικών εικόνων, σοκαριστικών ειδήσεων ακόμα και περιεχομένου με σεξουαλικό χαρακτήρα. «Εμείς θέλουμε το παιδί να μάθει λίγο να βαριέται, να μάθει να ξεκουράζεται. Δεν θέλουμε αυτή τη συνεχόμενη υπερδιέγερση που προσφέρει το κινητό» συμπληρώνει, τονίζοντας ότι η αύξηση περιστατικών ΔΕΠΥ (Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αύξηση του screen time.
Πότε να ανησυχήσεις;
Τα νεύρα και η επιθετικότητα του παιδιού είναι τα σημάδια που θα χτυπήσουν το καμπανάκι του κινδύνου. Σύμφωνα με την Ασημίνα, αν το παιδί είναι ήσυχο και ήρεμο κοιτάζοντας ή παίζοντας κάτι στο κινητό και με το που το ζητάς, κάνει μια τεράστια έκρηξη, τότε βρίσκεσαι στην αρχή του προβλήματος και θα πρέπει να βάλεις όρια. «Καλό είναι τα όρια να έχουν μπει ήδη από την πρώτη επαφή των παιδιών με το κινητό» λέει η Ασημίνα. Όμως ποτέ δεν είναι αργά. Αν χρειαστεί, μη διστάσεις να ζητήσεις τη βοήθεια κάποιου ειδικού.
Παιδί και κινητό: Βάλε όρια
Μπορείς να ακολουθήσεις τις οδηγίες του The American Academy of Child & Adolescent Psychiatry (AACAP). Η ενδεδειγμένη χρήση κινητού και άλλων οθονών ανά ηλικία προτείνεται ως εξής:
- Κάτω των 18 μηνών: Mόνο βιντεοκλήσεις με την παρουσία του γονιού ή άλλου ενήλικα
- 18-24: Παρακολούθηση εκπαιδευτικού προγράμματος μαζί με ενήλικα
- 2-5 ετών: 1 ώρα/μέρα και 3 ώρες/ΣΚ για μη εκπαιδευτικούς σκοπούς
- 6 ετών και άνω: Υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών και προσπάθεια περιορισμού των δραστηριοτήτων μπροστά σε οθόνη
Παιδί και κινητό: Κράτα μόνο τα καλά
Το να απαγορεύσεις δογματικά τη χρήση του κινητού, είναι εξωπραγματικό και αναποτελεσματικό. Εξάλλου, όταν εσύ είσαι διαρκώς απέναντι σε μια οθόνη, είναι δύσκολο να αποτρέψεις το παιδί από το να κάνει το ίδιο. Εκτός από το να βάζεις timer, o ACAAP προτείνει τα εξής:
- Να παρακολουθείς μαζί με το παιδί και να συζητάτε για ό,τι βλέπει.
- Να προτιμάς εκπαιδευτικά προγράμματα με διαδραστικό χαρακτήρα.
- Να μη διστάζεις να βάζεις όρια σε απαγορεύσεις του τύπου «όχι κινητό την ώρα που τρώμε» και «όχι κινητό το τελευταίο δίωρο πριν τον ύπνο».
- Όσο είναι εφικτό, να δίνεις το καλό παράδειγμα εσύ απέχοντας από το κινητό σου.
- Να ελέγχεις το περιεχόμενο με το οποίο έρχεται σε επαφή του παιδί, ώστε να είναι ασφαλές και κατάλληλο για την ηλικία του.
- Να συμπεριλαμβάνεις στο καθημερινό σας πρόγραμμα δραστηριότητες χωρίς οθόνες και -γιατί όχι;- να υπάρχουν χώροι στο σπίτι όπως πχ. τα υπνοδωμάτια που να απαγορεύεται η χρήση κινητού και άλλων οθονών.
