Ό,τι κι αν έχεις πει και ό,τι κι αν έχεις σκεφτεί σχετικά με την ισότητα των φύλων επανεξετάζεται όταν γίνεσαι μάνα -ειδικά αν το παιδί σου είναι αγόρι. Μπορεί δηλαδή να μάχεσαι για τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά με το που περνάει ο γιος σου τα δύο -μη σου πω και νωρίτερα- θορυβείσαι ενδόμυχα όταν σου λέει ότι για τα γενέθλιά του θέλει δώρο ένα καρότσι με μια κούκλα. Και πιθανότητα λύνεις το ζήτημα, αντιπροτείνοντας κάτι εξίσου ποθητό και… αγορίστικο. «Μα τα παιχνίδια δεν έχουν φύλο» του έχεις πει κάποια φορά στην παιδική χαρά, όταν ένα κορίτσι ζήτησε από ένα αγόρι τα αυτοκινητάκια του για να παίξει κι εκείνο αρνήθηκε λέγοντάς της να ασχοληθεί με κάτι κοριτσίστικο καλύτερα.
Τα παιδιά αναπαράγουν ό,τι ακούνε στο σπίτι, θα μου πεις. Όμως εσύ έχεις διαβάσει πολύ για όλα αυτά και έχεις προσέξει τα λόγια σου, προκειμένου ο γιος σου να σπάσει τα στερεότυπα και να σέβεται τους ανθρώπους ανεξαρτήτως του φύλου τους. Έλα όμως που δεν είσαι η μόνη που επηρεάζει τη διαπαιδαγώγησή του. «Ο σεξισμός είναι παντού γύρω μας» θα σου πει η Ασημίνα Αγγελίδου, παιδοψυχολόγος, ψυχολόγος υγείας και ψυχοθεραπεύτρια, επισημαίνοντας ότι η υπεροχή του αρσενικού προβάλλεται από τη νηπιακή ηλικία. Αναφέρει μάλιστα πως ακόμα και στα βιβλία του δημοτικού υπάρχουν παραδείγματα ασκήσεων που ζητείται να μετρηθεί το μήκος σε άλματα που εκτελεί ένα αγόρι που αθλείται, ενώ σε παρόμοια άσκηση με πρωταγωνίστρια κορίτσι, καλούνται τα παιδιά να μετρήσουν τις κούπες από το αλεύρι για το κέικ που ετοιμάζει. Σαν να λέμε δηλαδή ότι το αγόρι είναι δυναμικό και δραστήριο, ενώ το κορίτσι είναι για το σπίτι.
Φυσικά πολλές διατυπώσεις γίνονται εν τη ρύμη του λόγου -ακούσια δηλαδή, καθώς βγαίνουν από μέσα μας αβίαστα και αφιλτράριστα. Σύμφωνα όμως με το Human Rights Channel του Συμβουλίου της Ευρώπης, η γλώσσα διαμορφώνει τη σκέψη μας και ο τρόπος που σκεφτόμαστε επηρεάζει τις πράξεις μας. Γλώσσα που παραγνωρίζει τη διάσταση του φύλου ή που κάνει διακρίσεις, ενισχύει τις σεξιστικές στάσεις και συμπεριφορές. «Τα πιο επικίνδυνα σχόλια είναι εκείνα που προάγουν τον σεξισμό υποδόρια, με τρόπο δηλαδή που δεν είναι έκδηλος» συμφωνεί η Ασημίνα. Κλασικό παράδειγμα η φράση «οι άντρες δεν κλαίνε» που σίγουρα έχεις ακούσει μια γιαγιά ή μια θεία να λέει στο γιο σου ή κάτι του τύπου «τα καλά κορίτσια δεν κάθονται έτσι ή δεν ντύνονται έτσι» που λένε σε εγγονές κι ανιψιές αντίστοιχα. «Καλό είναι όλα αυτά να λύνονται επιτόπου με συζήτηση και χωρίς αντιπαραθέσεις» συμβουλεύει η Ασημίνα, εξηγώντας ότι το παιδί θα πρέπει να καταλάβει ότι ο άνθρωπος που του το λέει αυτό έχει μεγαλώσει σε διαφορετικές κοινωνικοικονομικές συνθήκες και ενδεχομένως κάποτε να ίσχυαν αυτά που λέει. Τώρα όμως ευτυχώς οι εποχές άλλαξαν και μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας όλοι ανεξαρτήτως φύλου.
Οι συνέπειες του σεξισμού
Ο σεξισμός προκαλεί αισθήματα αναξιότητας, αυτολογοκρισία και αλλαγές στη συμπεριφορά -μέχρι και επιδείνωση της υγείας, αναφέρεται στο Human Rights Channel. Από την εμπειρία της η Ασημίνα λέει ότι πολλά παιδιά κουβαλάνε τραύματα από σεξιστικά σχόλια που έχουν δεχθεί και τα εμφανίζουν κυρίως στην εφηβεία. Δεν είναι λίγες οι φορές που κορίτσια με κοντά μαλλιά έχουν πληγωθεί από τη φράση «είσαι σαν αγόρι». Ενώ έχει τύχει επίσης κάποιο αγόρι να πέφτει θύμα λεκτικού bullying από συμμαθητές του, επειδή έκανε τζελ στα νύχια του, προκειμένου να ξεπεράσει την ονυχοφαγία.
Σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο σεξισμός συνδέεται με τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών, όπου ο «καθημερινός» σεξισμός συνιστά ένα «συνεχές βίας» (continuum of violence), δημιουργώντας ένα κλίμα εκφοβισμού, φόβου, διακρίσεων, αποκλεισμού και ανασφάλειας που περιορίζει τις ευκαιρίες και την ελευθερία. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μη μένουμε μόνο στα λόγια και να περνάμε στις πράξεις. «Οι συνήθειες αυτές θα αλλάξουν με τη στάση και με τη συμπεριφορά μας, καθώς τα παιδιά μαθαίνουν ευκολότερα από τα παραδείγματα και λιγότερο από το διάλογο» λέει η Ασημίνα. Σίγουρα δηλαδή είναι καλό να μη λέμε «ο μπαμπάς βοηθάει τη μαμά στις δουλειές του σπιτιού», καθώς οι οικιακές εργασίες δεν είναι αποκλειστικότητα της μαμάς, όμως το σημαντικότερο είναι το παιδί να βλέπει τον πατέρα να ασχολείται με τις δουλειές. Η ισορροπία ανάμεσα σε αυτά που λέμε και αυτά που κάνουμε είναι αυτή που θα έχει τα καλύτερα αποτελέσματα τόσο σήμερα όσο και στο μέλλον. Αντίστοιχα όταν ενθαρρύνουμε τα κορίτσια μας να πάρουν πρωτοβουλίες και να έχουν ηγετικό ρόλο, πρέπει να τους δίνουμε και το αντίστοιχο παράδειγμα.
Όσον αφορά τώρα στους φόβους που ενδεχομένως έχουμε ως μητέρες να μην επηρεάσουμε με τις επιλογές μας τη σεξουαλικότητα των παιδιών, η Ασημίνα μάς διαβεβαιώνει ότι σε μικρά παιδιά -έως και νήπια- δεν τίθεται τέτοιο θέμα. Ακόμα και στο δημοτικό, η έμφαση πρέπει να δίνεται κυρίως στην προστασία του σώματος και στον λεγόμενο κανόνα του εσώρουχου. Θέματα που αφορούν στη σεξουαλικότητα θα μας απασχολήσουν αργότερα και αν κατά τη γνώμη μας υπάρχουν κάποιες σκέψεις που αδυνατούμε ως γονείς να διαχειριστούμε, καλό είναι να απευθυνθούμε σε ειδικό ώστε να μην διαιωνίζονται καταστάσεις. Σύμφωνα με την Ασημίνα, το ζητούμενο στις νηπιακές ηλικίες είναι να επικεντρωθούμε στις αξίες της αγάπης, της ολοκλήρωσης και του σεβασμού. Να επενδύσουμε δηλαδή στα συναισθήματα που είναι αγνά και όμορφα, ώστε να τα παιδιά όχι μόνο να ακούνε αλλά να νιώθουν ότι το φύλο τους δεν είναι αυτό που καθορίζει τις σχέσεις με τους ανθρώπους, αλλά το σημαντικό είναι να αντλούν ευτυχία μέσα από τη συνύπαρξη με τους άλλους.