Είσαι το «πρωινό πουλί που πιάνει το σκουλήκι» ή μία «σοφή κουκουβάγια»; Έχεις ανάγκη εκείνον τον μεσημεριανό υπνάκο ή αντέχεις όλη μέρα μέχρι να έρθει η ώρα του ύπνου το βράδυ; Είσαι συγκεντρωμέν@ και παραγωγικ@ νωρίς το πρωί ή είσαι ο τύπος που πατά πολλά snooze μέχρι να καταφέρει να σηκωθεί από το κρεβάτι; Ο χρονότυπος σου μαρτυρά πολλές από αυτές τις πληροφορίες για εσένα και μπορεί να σε βοηθήσει να κατανοήσεις καλύτερα τις ανάγκες του σώματός σου.
Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί χρονότυποι: το λιοντάρι, το δελφίνι, ο λύκος και η αρκούδα. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία αυτού του συστήματος ταξινόμησης, η κατανόηση του δικού σου χρονότυπου με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, μπορεί να βελτιστοποιήσει τη ζωή σου, ξεκινώντας από τον ύπνο.
Τι καθορίζει τον χρονότυπό σου;
Ο χρονότυπος μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο ανάλογα με τα γονίδια, την ηλικία και όχι μόνο. Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο χρονότυπος μπορεί να επηρεάζεται ακόμα και από τη γεωγραφική θέση, λόγω των αλλαγών στις ώρες της ημέρας. Αν και πρέπει να γίνουν κι άλλες έρευνες σχετικά με το τι ακριβώς καθορίζει τον χρονοτύπο ενός ατόμου, οι ειδικοί φαίνεται να συμφωνούν ότι έχει ισχυρά γενετική προδιάθεση (γονίδιο PER3).
Ο χρονότυπος σου επιδρά, μεταξύ άλλων, σε πολλά εσωτερικά συστήματα του οργανισμού, όπως τα επίπεδα ορμονών, η μεταβολική λειτουργία και η θερμοκρασία του σώματός σου. Για παράδειγμα, ενώ το σώμα μπορεί να παράγει φυσικά μελατονίνη το βράδυ και να σταματά την έκκριση το πρωί, ο χρονότυπος μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή μελατονίνης του σώματός σου.
Μία ακόμα ενδιαφέρουσα πληροφορία είναι πως δεν μπορούμε να αλλάξουμε ενεργά τον χρονοτύπο μας, αλλά εκείνος μπορεί να διαφοροποιηθεί καθώς το σώμα και ο εγκέφαλός μας γερνούν. (σ.σ. τώρα ίσως εξηγείται γιατί δεν έχω γνωρίσει κανέναν ηλικιωμένο που να ξυπνά μετά τις 8 το πρωί).
Οι 4 χρονότυποι ύπνου
Αρκούδα
Ο χρονότυπος της αρκούδας ακολουθεί τον ηλιακό κύκλο και συνήθως δεν έχει πολύ πρόβλημα να ξυπνήσει το πρωί ή να αποκοιμηθεί τη νύχτα. Αυτός ο χρονότυπος είναι πιο παραγωγικός το πρωί και συνήθως αντιμετωπίζει μια απογευματινή πτώση μετά το μεσημεριανό γεύμα, γύρω στις 2-4 μ.μ. Οι 8 ώρες ύπνου είναι ένα τυπικό μοτίβο για μια αρκούδα και οι συνήθεις ώρες ύπνου είναι συνήθως μεταξύ 11 μ.μ. και 7 π.μ.
Αν ταυτίζεσαι με τα χαρακτηριστικά μιας αρκούδας, το ιδανικό πρόγραμμά σου μπορεί να μοιάζει κάπως έτσι:
- 7–8 π.μ.: Ξύπνημα
- 10 π.μ.–2 μ.μ.: Βαθιά απορρόφηση στη δουλειά
- 2–4 μ.μ.: Εστίαση σε πιο εύκολες δουλειές
- 4–10 μ.μ.: Χαλάρωση
- 10–11 μ.μ.: Προετοιμασία για ύπνο
- 11 μ.μ.–7 π.μ.: Ύπνος
Το 55% του πληθυσμού ανήκει σε αυτήν την κατηγορία, κοινώς πρόκειται για τον πιο συχνό χρονότυπο. Εάν ένας τύπος αρκούδας δεν κοιμηθεί αρκετά τη νύχτα, μπορεί να βρίσκεται σε λήθαργο όλη την ημέρα και να πάει για ύπνο νωρίτερα από το κανονικό. Συνήθως, οι χρονότυποι της αρκούδας είναι εξωστρεφείς και μπορούν να διατηρήσουν ενέργεια κατά τη διάρκεια των συνομιλιών.
Αν είσαι… αρκούδα, βεβαιώσου ότι κοιμάσαι αρκετά για να διατηρήσεις τα επίπεδα ενέργειάς σου γιατί σε αντίθεση με τις πραγματικές αρκούδες δεν θα μπορείς να κοιμηθείς για μήνες τον χειμώνα.
Λύκος
Ακριβώς όπως οι λύκοι της πραγματικής ζωής, οι χρονότυποι των λύκων είναι πιο παραγωγικοί τη νύχτα. Ο λύκος χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να πατήσει το snooze το πρωί για να πάρει όλη την ενέργεια που χρειάζεται, ώστε να έχει δύο «εκρήξεις» δημιουργικής ενέργειας και παραγωγικότητας: η πρώτη γύρω στο μεσημέρι και η δεύτερη γύρω στις 6 μ.μ., όταν οι περισσότεροι έχουν τελειώσει τη δουλειά τους για την ημέρα.
Αυτός ο χρονότυπος μπορεί να δυσκολεύεται να ξυπνήσει το πρωί. Οι λύκοι είναι συχνά χαρούμενοι όταν πηγαίνουν για ύπνο τα μεσάνυχτα, αλλά μπορούν να το προσπεράσουν για να τροφοδοτήσουν τη δημιουργικότητά τους.
Αν ταυτίζεσαι με τα χαρακτηριστικά ενός λύκου, το ιδανικό πρόγραμμά σου μπορεί να μοιάζει κάπως έτσι:
- 7:30–9 π.μ.: Ξύπνημα
- 10 π.μ.–12 μ.μ.: Εστίαση σε πιο εύκολες δουλειές
- 12–2 μ.μ.: Βαθιά απορρόφηση στη δουλειά και σε δημιουργικά projects
- 2–5 μ.μ.: Εστίαση σε πιο εύκολες και όχι τόσο έντονες δουλειές
- 5–9 μ.μ.: Απασχόληση με δημιουργικά projects
- 9–10 μ.μ.: Χαλάρωση
- 10 μ.μ.–12 π.μ.: Προετοιμασία για ύπνο
- 12–7:30 π.μ.: Ύπνος
Μόνο το 15% του πληθυσμού έχει χρονότυπο λύκου. Αυτός ο τύπος ανθρώπου, συνήθως, είναι πιο συγκρατημένος και εσωστρεφής.
Λιοντάρι
Το πρώινο… λιοντάρι πιάνει το σκουλήκι. Αυτός ο χρονότυπος αισθάνεται πιο ζωντανός το πρωί με τα επίπεδα ενέργειας να κορυφώνονται πριν από το μεσημέρι και είναι συνήθως σε θέση να ολοκληρώσει τεράστιες ποσότητες εργασίας πριν από το μεσημεριανό γεύμα. Το να ξυπνάς νωρίς είναι κάτι εύκολο για τα λιοντάρια και όλα τείνουν να κυλούν ομαλά μέχρι το μεσημέρι. Όσο εύκολα, όμως, κερδίζεται η ενέργεια για ένα λιοντάρι, τόσο εύκολα χάνεται.
Η απογευματινή ύφεση πλήττει σκληρά αυτούς τους τύπους που συχνά χρειάζονται έναν υπνάκο για επαναφόρτιση και μέχρι το βράδυ νιώθουν εξαντλημένοι. Είναι σημαντικό για τα λιοντάρια να έχουν μια βραδινή ρουτίνα για να αποσυμπιεστούν από την ημέρα, πριν περάσουν στην προετοιμασία για ύπνο, γύρω στις 10 μ.μ. Τα λιοντάρια χρειάζονται γενικά περίπου 8 ώρες ύπνου τη νύχτα για να διατηρήσουν τα υψηλά επίπεδα ενέργειάς τους νωρίς το πρωί.
Αν ταυτίζεσαι με τα χαρακτηριστικά ενός λιονταριού, το ιδανικό πρόγραμμά σου μπορεί να μοιάζει κάπως έτσι:
- 6–7 π.μ.: Ξύπνημα
- 8 π.μ.–12 μ.μ. : Βαθιά απορρόφηση στη δουλειά
- 12–4 μ.μ. : Εστίαση σε πιο εύκολες δουλειές
- 4–9 μ.μ. : Χαλάρωση
- 9–10 μ.μ. : Προετοιμασία για ύπνο
- 10 μ.μ. – 6 π.μ.: Ύπνος
Το 15% του πληθυσμού θεωρεί τον εαυτό του λιοντάρι. Συνήθως τους βλέπει κανείς να ασκούνται νωρίς και να είναι πρώτοι στο γραφείο. Ξυπνούν νωρίς και έχουν πολλή ενέργεια τις πρωινές ώρες. Οι χρονότυποι λιονταριών αξιοποιούν το χάρισμα τους και συχνά θεωρούνται ηγέτες.
Δελφίνι
Οι άυπνοι του υγρού στοιχείου, τα πραγματικά δελφίνια κοιμούνται κάθε φορά με τον μισό εγκέφαλό τους σε εγρήγορση — αυτό τα βοηθά να παραμείνουν κινητοποιημένα στην περίπτωση που τα πλησιάσει κάποιος θηρευτής. Τα δελφίνια δυσκολεύονται να ξυπνήσουν το πρωί, αλλά μόλις ξεκινήσουν, η παραγωγικότητά τους φτάνει στο αποκορύφωμά της γύρω στα μέσα του πρωινού.
Υπάρχει πάντα υποκείμενη κούραση για τα δελφίνια λόγω των αγχωτικών συμπεριφορών ύπνου τους, συμπεριλαμβανομένου του δυσκολίας να αποκοιμηθούν κάθε βράδυ και σπάνια κοιμούνται ολόκληρο το βράδυ. Οι χρονότυποι των δελφινιών συνήθως αποκοιμούνται επειδή το χρειάζεται το σώμα τους, όχι επειδή παραδίδονται πρόθυμα στον ύπνο. Λόγω των σποραδικών συνηθειών ύπνου τους, συνιστάται να κοιμούνται από τα μεσάνυχτα περίπου έως τις 6 π.μ.
Αν ταυτίζεσαι με τα χαρακτηριστικά ενός δελφινιού, το ιδανικό πρόγραμμά σου μπορεί να μοιάζει κάπως έτσι:
- 6:30–7:30 π.μ.: Ξύπνημα
- 8–10 π.μ.: Καταπιάνεσαι με τις εύκολες δουλειές
- 10 π.μ.–12 μ.μ.: Εστίαση στις πιο απαιτητικές δουλειές
- 12–4 μ.μ.: Ολοκλήρωση με τις λιγότερο απαιτητικές δουλειές
- 4–10 μ.μ.: Χαλάρωση,
- 10–11:30 μ.μ.: Προετοιμασία για ύπνο
- 12–6:30 π.μ.: Ύπνος
Μόνο το 10% του πληθυσμού θεωρούνται δελφίνια. Αυτοί οι τύποι θεωρούνται πολύ ευφυείς και θα μηρυκάζουν τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της ημέρας ενώ βρίσκονται στο κρεβάτι. Αυτός ο χρονότυπος μπορεί να θεωρηθεί ως απόμακρος και αδιάφορος κατά τη διάρκεια των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων.
Ποιος είναι ο δικός μου χρονότυπος;
Μελετώντας τα χαρακτηριστικά κάθε χρονότυπου, μπορεί να αισθάνεσαι ότι έχεις περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις και δεν πειράζει! Είναι φυσιολογικό να ταυτίζεσαι με χαρακτηριστικά περισσότερων του ενός. Εάν θέλεις να μάθεις περισσότερα σχετικά με τον τρόπο εύρεσης του χρονότυπου σου, υπάρχουν πολλά διαθέσιμα κουίζ στο Διαδίκτυο για να μάθεις ακριβώς τι χρονότυπο έχεις, με το πιο δημοφιλές να είναι το “The Power of When”. Αυτό το κουίζ βασίζεται στα ευρήματα του κλινικού ψυχολόγου και ειδικού στον ύπνο Michael Breus, Ph.D. τα οποία μοιράζεται στο βιβλίο του «Η δύναμη του πότε» (The power of when) που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Διόπτρα. Στο βιβλίο του, ο δρ. Breus μοιράζεται όχι μόνο πώς να βρεις τον χρονότυπο σου, αλλά πώς να τον χρησιμοποιήσεις προς όφελός σου. Εναλλακτικά, μπορείς να δοκιμάσεις και αυτό το online κουίζ.
