Πριν λίγο καιρό ένα παιδάκι έχασε τη ζωή του στις Σέρρες από έκρηξη στο λεβητοστάσιο του σχολείου. Θεωρούσα δεδομένο ότι δεν υπάρχει λόγος να μιλήσω στον πεντάχρονο γιο μου για το συμβάν. Έτσι δεν ήμουν καθόλου προετοιμασμένη όταν επιστρέφοντας από την προπόνηση του ποδοσφαίρου μού είπε: Μαμά δεν θέλω να πάω στο σχολείο αύριο, φοβάμαι μη γίνει έκρηξη. Αρχικά εκνευρίστηκα.
Προσπαθούσα να καταλάβω το λόγο για τον οποίο μπορεί κάποιος να θεώρησε σημαντικό να ενημερώσει τόσο μικρά παιδιά για ένα τόσο θλιβερό γεγονός, με το οποίο μπορούσαν μάλιστα να ταυτιστούν. «Αργά ή γρήγορα τα μαθαίνουν όλα» μου είπε κυνικά μία άλλη -έμπειρη- μαμά συμπληρώνοντας: «Εξάλλου πολλές φορές είναι αδύνατο να συγκρατήσουμε τις αντιδράσεις μας».
Τα λόγια της δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν πολύ σύντομα. Στο άκουσμα της θλιβερής είδησης της σύγκρουσης των τρένων στα Τέμπη κόπηκαν τα γόνατά μου. «Υπάρχουν νεκροί;» ήταν η πρώτη ερώτηση -εννοείται ότι ο μικρός ήταν μπροστά. «Θα είναι όλοι παιδιά!» είπα χωρίς να φιλτράρω τα λόγια μου. Έχοντας κάνει άπειρες φορές με το τρένο τη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη μπορούσα να κάνω εικόνα όσα διαδραματίζονταν στα βαγόνια πριν τα μοιραία λεπτά της σύγκρουσης. Τα μάτια του με κοιτούσαν με αγωνία περιμένοντας τη συνέχεια. Από τη μία πάγωσα κι από την άλλη μού ήταν πολύ δύσκολο να συγκρατήσω τις σκέψεις, τα δάκρυα, τα νεύρα, τα λόγια.
«Τα παιδιά μεγαλώνουν στην ίδια κοινωνία με εμάς και είναι σημαντικό να γνωρίζουν τι συμβαίνει» μου είπε η Ασημίνα Αγγελίδου, παιδοψυχολόγος, ψυχολόγος υγείας και ψυχοθεραπεύτρια όταν αργότερα ζήτησα τη συμβουλή της. Διευκρινίζοντας ότι αναφέρεται σε παιδιά από 4 ετών και πάνω, που έχουν αντίληψη του τι σημαίνουν όσα ακούνε, διαπιστώνει ότι είναι ανώφελο να τους κρύβουμε την αλήθεια. Αφενός, είναι σίγουρο ότι κάτι θα ακούσουν στο σχολείο ή σε κάποια δραστηριότητα οπότε φαινόμαστε ψεύτες απέναντί τους και αφετέρου η προστασία που τους προσφέρουμε όταν δεν λέμε όσα συμβαίνουν είναι φαινομενική και επικίνδυνη. «Τα δυστυχήματα είναι στη ζωή μας, οπότε το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να μάθουμε να τα αντιμετωπίζουμε από μικρή ηλικία παρά να τα παραβλέπουμε -πόσω μάλλον όταν λαμβάνουν τέτοιες διαστάσεις» λέει η Ασημίνα. Από την άλλη μεγαλώνοντας τα παιδιά σε ένα ροζ σύννεφο, δεν τους δίνουμε ό,τι χρειάζονται για να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες αργότερα.
Τι ακριβώς τους λέμε για τα δυσάρεστα γεγονότα;
Η απάντηση της Ασημίνας είναι σαφής: «Την πάσα αλήθεια!» Εφόσον εκτίθενται σε μια πληροφορία -είτε από τα Μ.Μ.Ε., είτε από τους γονείς, είτε από αλλού- δεν διαψεύδουμε τα γεγονότα. Αυτό που έχει σημασία κατά τη γνώμη της είναι να είμαστε αυθεντικοί: «Αν θέλουμε να κλάψουμε, κλαίμε. Αν είμαστε θυμωμένοι, δείχνουμε το θυμό μας κ.ο.κ. Απλώς φροντίζουμε να τους εξηγήσουμε γιατί νιώθουμε έτσι».
Τα παιδιά έχουν την τάση να φαντασιώνονται πράγματα -άλλα συμβαίνουν και άλλα πλάθουν με το μυαλό τους- οπότε καλό είναι να δίνουμε εξηγήσεις για τα συναισθήματα που βιώνουμε. Το άλλο που πρέπει να έχουμε κατά νου, σύμφωνα με την Ασημίνα, είναι πως ό,τι κι αν έχει συμβεί στο τέλος πρέπει να παρέχουμε στα παιδιά ένα αίσθημα προστασίας, ασφάλειας και αισιοδοξίας πχ. να αναφερθούμε στους πυροσβέστες που είναι εκεί για να σβήσουν τη φωτιά, στους γιατρούς που θα φροντίσουν τους ασθενείς κτλ.
Η διαχείριση του φόβου
Μαθαίνοντας τις κακές ειδήσεις, είναι επόμενο τα παιδιά να νιώθουν φόβο. «Αυτό που φοβούνται ουσιαστικά είναι ότι θα γκρεμιστεί κι η δική τους ασφάλεια» εξηγεί η Ασημίνα, που μας συμβουλεύει να τα βοηθάμε με μια σοβαρή, αυθεντική στάση να προχωράνε παρακάτω. Αυτό που προτείνει να κάνουμε είναι να εκφράζουμε και τους δικούς μας φόβους, δείχνοντας με τα λόγια αλλά και με την παραδειγματική συμπεριφορά μας ότι, παρόλο που φοβόμαστε, συνεχίζουμε τη δραστηριότητα και την καθημερινότητά μας. Έτσι σιγά-σιγά θα τους πλάσουμε πάλι την ασφάλεια. Χρειάζεται μόνο να περάσει ο χρόνος. Γιατί τα παιδιά δεν ξεχνάνε εύκολα, αλλά δέχονται συνέχεια καινούργιες πληροφορίες, οπότε προχωράνε και ξεπερνάνε τις καταστάσεις εύκολα.
Αυτό που πρέπει ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ να κάνουμε
Το λάθος που κάνουμε οι περισσότεροι ενήλικες -και στη συγκεκριμένη περίπτωση οι γονείς- είναι ότι ασχολούμαστε υπερβολικά με το πώς θα διαχειριστούμε τα δικά μας συναισθήματα. Κρυβόμαστε δηλαδή για να μη δείξουμε το θυμό, το φόβο, τη στενοχώρια μας, τα ανθρώπινα συναισθήματα, που έτσι κι αλλιώς τα βιώνει και το παιδί και είναι ωραίο να τα αποδέχεται και να τα εξηγεί και δεν ανησυχούμε όσο πρέπει για το τι πληροφορία παίρνει το παιδί όλη μέρα από μια ανοικτή τηλεόραση ή από το ίντερνετ. «Αν θέλουμε να κάνουμε κάτι, αυτό είναι να περιορίσουμε και να ελέγξουμε την παρακολούθηση των γεγονότων από τα Μ.Μ.Ε. Ας αρκεστούμε στην είδηση αυτή καθαυτή και όχι κάτι άλλο, γιατί από εκεί και πέρα υπάρχει κανιβαλισμός» καταλήγει η Ασημίνα.
