Περπατάμε στα δάση, μυρίζουμε τα λουλούδια, αισθανόμαστε τη δύναμη των κυμάτων καθώς αυτά χτυπούν την αμμουδιά. Η μεγαλειώδης ομορφιά της φύσης μπορεί να αλλάξει τη διάθεσή μας αμέσως. Τη μια στιγμή ήρεμη και διαλογιστική και την άλλη αναζωογονητική και ζωηρή. Ο πυρήνας της ευζωϊας μας είναι άμεσα συνδεδεμένος με το περιβάλλον. Για την ακρίβεια η γεμάτη ένταση σύγχρονη ζωή, με τα δυνατά φώτα, το θόρυβο, την ατμοσφαιρική ρύπανση συχνά στερείται των αναζωογονητικών και θεραπευτικών οφελών της φύσης. Αντιθέτως, ο τρόπος με τον οποίο ζούμε είναι συνδεδεμένος με τις επιπτώσεις του άγχους, της κατάθλιψης, των αλλεργιών και τις αυτοάνοσες ασθένειες.
Εκεί που η δυτική ιατρική στερείται τα εργαλεία, οι αρχαίες θεραπευτικές παραδόσεις και η φυσικοπαθητική ιατρική δίνουν τις απαντήσεις που χρειαζόμαστε προκειμένου να προάγουμε και να διατηρήσουμε την ευεξία μας σε ένα συνεχώς αυξανόμενο απαιτητικό περιβάλλον. Θεραπευτές διαφόρων πολιτισμών έχουν αναγνωρίσει πως ο νους και το σώμα είναι περίπλοκα συνυφασμένα και οφείλουμε να τα δούμε ως ένα. Η κινέζικη ιατρική, η φυσική ιατρική και η Ayurveda χρησιμοποιούν φυτά για να αντιμετωπίσουν τα μοτίβα που αναδύονται όταν η υγεία μας βγαίνει εκτός ισορροπίας.
Φυτά έχουν συνταγογραφηθεί για να βοηθήσουν σε διάφορες καταστάσεις, όπως για παράδειγμα το απόσταγμα της μέντας, που μειώνει τον πυρετό, ο οποίος προέρχεται από κρυολόγημα, το γαϊδουράγκαθο το οποίο χρησιμοποιείται για αιώνες για τη θεραπεία των ηπατικών ασθενειών. Τώρα πλέον είμαστε σε θέση να ξέρουμε ότι τα ενεργά συστατικά της μέντας είναι τα φλαβονοειδή και το γαϊδουράγκαθο περιέχει σιλυμαρίνη. “Τις τελευταίες δεκαετίες η λειτουργική διατροφική ιατρική έχει αποκαλύψει τους μηχανισμούς, με τους οποίους τα ισχυρά φυτοθρεπτικά συστατικά των φυτών μειώνουν τη φλεγμονή, περιορίζουν το οξειδωτικό στρες και εξισορροπούν το μικροβίωμα. Ως φυσικοπαθητικός γιατρός, είμαι εντυπωσιασμένος για το πώς η αρχαία παραδοσιακή χρήση των φυτών μπορεί τώρα να κατανοηθεί μέσα από το μικροσκόπιο της βιοχημείας”, λέει ο Dr. Luc Maes, διευθυντής του The Maes Center for Natural Health Care, στη Santa Barbara. Ενώ, προλογίζοντας ο ίδιος το βιβλίο “Adaptogens: A directory of Over 70 Healing Herbs for Energy, Stress Relief, Beauty, and Overall Wellbeing”, ισχυρίζεται πως “περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε την καθοδήγηση της φύσης για να ισορροπήσουμε στις αυξανόμενες απαιτήσεις του ταχύτατου κόσμου”.
Nathan Damlao/ Unsplash
Τι σημαίνει προσαρμογόνο φυτό;
Σύμφωνα με το λεξικό Meriam Webster πρόκειται για μία μη τοξική ουσία και συγκεκριμένα φυτικό εκχύλισμα, που θεωρείται ότι αυξάνει την ικανότητα του σώματος να αντιστέκεται στις επιβλαβείς επιδράσεις του στρες και να προάγει ή να αποκαθιστά την κανονική ψυχολογική λειτουργία. Αυτά τα ιδιοφυή φυτά (βότανα και ρίζες) δεν είναι κάτι καινούργιο, η κινέζικη ιατρική και η Ayurveda τα χρησιμοποιούν αιώνες τώρα. Και στα δύο αυτά παραδοσιακά ιατρικά συστήματα η ισορροπία είναι τα πάντα και προκειμένου να επιτευχθεί επιστρατεύονται τα φυτά εκείνα που αυξάνουν την ενέργεια, προωθούν τη νεανικότητα και αυξάνουν την αντοχή του οργανισμού απέναντι στις ασθένειες, ενώ ταυτόχρονα τονώνουν και λειτουργούν συγχρονισμένα στο να θεραπευτούμε ολιστικά, δηλαδή τα προσαρμογόνα.
Ο όρος «προσαρμογόνο» δεν είναι ούτε κάποιος αρχαίος όρος ούτε κάποιος που προέρχεται από τη φυτική ιατρική. Επινοήθηκε το 1947 από τον Σοβιετικό γιατρό και επιστήμονα Nikolai V. Lazarev. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανατέθηκε σε Ρώσους επιστήμονες να βρουν ή να δημιουργήσουν ουσίες που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την απόδοση αντοχής των αθλητών τους και του στρατού τους. Το 1968 ο Ισραηλινός ερευνητικός επιστήμονας Dr. I. I. Brekhman και ο Dr. I.V. Dardymov αναθεώρησαν τον ορισμό και δημιούργησαν τα standards, που χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα. Όρισαν έτσι μία κατηγορία μανιταριών και βοτάνων που έχουν τα τρία εξής χαρακτηριστικά:
1. Δεν ειναι τοξικά σε φυσιολογικές θεραπευτικές δοσολογίες
2. Προσφέρουν ευρεία υποστήριξη, σωματική, χημική και βιολογική
3. Βοηθούν το σώμα να επανέλθει σε ισορροπία. Αυτό σημαίνει ότι εάν το το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πεσμένο, τα προσαρμογόνα ενισχύουν την ανοσοαπόκριση. Εάν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι υπερδραστήριο – για παράδειγμα εξαιτίας αλλεργιών – τα προσαρμογόνα βοηθούν στην επαναρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης, μειώνοντας την υπερδραστηριότητα.
Chinh Le Duc Vu/ Unsplash
Πώς «δουλεύουν» τα προσαρμογόνα φυτά;
Σύμφωνα με έρευνα (Panossian A, Wikman G. Pharmacol.2010 Jan; 3(1): 188–224. Published online 2010 Jan 19) τα προσαρμογόνα λειτουργούν μέσω δύο βασικών συστημάτων ελέγχου στο σώμα, του άξονα HPA (άξονας υποθαλάμου/υπόφυσης/επινεφριδίων), ο οποίος ελέγχει την ενδοκρινική λειτουργία, καθώς και το νευρικό σύστημα και κάποια ανοσολογική λειτουργία. Το άλλο σύστημα είναι το SAS, ή σύστημα συμπαθητικών επινεφριδίων, το οποίο είναι ζωτικής σημασίας στη φυσιολογική απόκριση ενός οργανισμού σε εξωτερικά ερεθίσματα. Πιο πρόσφατα, ο Δρ Panossian (κορυφαίος ερευνητής στον κόσμο για τα προσαρμογόνα) διαπίστωσε ότι λειτουργούν επίσης σε κυτταρικό επίπεδο για την πρόληψη της μιτοχονδριακής δυσλειτουργίας που προκαλείται από κορτιζόλη (η κύρια ορμόνη του στρες). Τα μιτοχόνδρια είναι οι «κινητήρες των κυττάρων μας» και όταν δεν λειτουργούν πλέον καλά, αυτό μπορεί να συμβάλει σε καταστάσεις όπως το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και η ινομυαλγία. Ρυθμίζοντας συγκεκριμένες πρωτεΐνες και πεπτίδια μέσα στο σώμα, τα προσαρμογόνα βοηθούν στη διατήρηση της σωστής λειτουργίας των μιτοχονδρίων ακόμη και κάτω από χρόνιες συνθήκες στρες.
Παρόλο που όλα τα προσαρμογόνα πληρούν τις παραπάνω τρεις συνθήκες και λειτουργούν μέσω των ίδιων συστημάτων στο σώμα, εξακολουθούν να έχουν μοναδικές ιδιότητες: Μερικά είναι διεγερτικά, άλλα ηρεμούν, άλλα θερμαίνουν, άλλα δροσίζουν, άλλα ενυδατώνουν και άλλα αφυδατώνουν. Επειδή, διαφορετικά είδη φυτών έχουν και διαφορετική χημική σύνθεση, μερικά μπορεί επίσης να έχουν πρόσθετες ειδικές χρήσεις. Για παράδειγμα, το ashwagandha – το μόνο προσαρμογόνο πλούσιο σε σίδηρο – είναι χρήσιμο για τη θεραπεία της αναιμίας.
Ποια είναι τα πιο «διάσημα» προσαρμογόνα φυτά;
- Rhodiola: Ένα προσαρμογόνο φυτό, το οποίο έχει δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, βοηθώντας στην ενεργοποίηση διαφόρων νοητικών λειτουργιών, όπως είναι η συγκέντρωση, η μάθηση και η μνήμη. Σύμφωνα με μελέτες είναι ιδανικό για περιόδους μεγάλου άγχους και στρες (αν δηλαδή έχεις εξετάσεις ή πάρα πολύ μεγάλο φόρτο εργασίας, τότε να την προτιμήσεις), ενώ πολλοί κάνουν λόγο πως ενισχύει τις αθλητικές επιδόσεις.
- Tulsi (Ιερός Βασιλικός): Ο ιερός βασιλικός είναι ιδιαίτερα αγαπητός στην Ινδία τα τελευταία 500 χρόνια εξαιτίας των ιδιοτήτων του (αποτελεί προσαρμογόνο βότανο της Αγιουβερδικής ιατρικής). Από τα φύλλα του μέχρι τους σπόρους του θεωρείται τονωτικό για το σώμα και το μυαλό. Ανακουφίζει από το στρες, βοηθά τη χαλάρωση και παράλληλα έχει αντιβακτηριακή δράση.
- Ashwagandha: Πρόκειται για ένα ισχυρό προσαρμογόνο, που υποστηρίζει την υγεία των επινεφριδίων και χαλαρώνει το νευρικό σύστημα, ενώ υποστηρίζει τα ενεργειακά συστήματα του σώματος και ενθαρρύνει τον βαθύ ύπνο. Μελέτες, επίσης, έχουν δείξει ότι καταπραΰνει τις μακροχρόνιες πηγές άγχους και τις ορμονικές ανισορροπίες, που μπορεί να προκύψουν από αυτό.
- Reishi (Γανόδερμα): Σύμφωνα με τη κινέζικη ιατρική είναι ένα θαύμα της φύσης, ενώ σύμφωνα με τους Ταοϊστές είναι “το ελιξήριο της αθανασίας”. Αυτός ο μύκητας έχει αντιαλλεργικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιικές, αντιβακτηριακές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Είναι ένα εξαιρετικό βότανο κατά του στρες, μειώνει την ένταση και προάγει τη ψυχική ηρεμία και αυτό το κάνει μετασχηματίζοντας την αρνητική ενέργεια στο σώμα. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί πως συμβάλλει στη θεραπεία της αρθρίτιδας.
- Αστράγαλος: Ένα φυτό πλούσιο σε φλαβονοειδή, όπως η κουερσεντίνη, και σε φυτοστερόλες. Βελτιώνει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού, αυξάνοντας την παραγωγή ανοσοκυττάρων και είναι γνωστό για τις αντιικές του ιδιότητες. Πρόκειται για ένα από τα πιο ισχυρά τονωτικά ανοσοποιητικά, που χρησιμοποιούνται για την καλή λειτουργία των πνευμόνων, την ενίσχυση των μυών, την αύξηση του μεταβολισμού, τη μείωση του στρες και την ενίσχυση της γενετικής.
- Moringa: Eίναι ένα από τα πιο δυνατά σε θρεπτική αξία φυτά στη γη. Η οργανική σκόνη moringa περιέχει πληθώρα βασικών θρεπτικών ουσιών, που προλαμβάνουν τις ασθένειες, όπως αντιοξειδωτικά, αντιφλεγμονώδη, βιταμίνες, μέταλλα, ωμέγα έλαια, ακόμη και όλα τα 9 απαραίτητα αμινοξέα. Μερικά ενδιαφέροντα facts για τη moringa είναι: 1) Γνωρίζατε ότι η moringa έχει 17 φορές περισσότερο ασβέστιο απ’ ό,τι στο γάλα, καθιστώντας το εξαιρετική πηγή για την ενίσχυση των δοντιών και των οστών. 2) Επίσης, η moringa έχει 15 φορές το κάλιο της μπανάνας, άρα ενισχύει φουλ τη λειτουργία της καρδιάς. 3) Έχει 4 φορές τη χλωροφύλλη του σιταρόχορτου, κάνοντάς το ιδιαίτερα αλκαλικό για το ανθρώπινο σώμα.
- Maca: Μερικές από τις πιο φημισμένες ιδιότητες της maca περιλαμβάνουν: υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος, ορμονική υποστήριξη, αθλητική υποστήριξη, βελτιωμένη λειτουργία του εγκεφάλου και μακροζωία. H maca αυξάνει την οξυγόνωση του αίματος και έτσι αυτομάτως συνεισφέρει στη γονιμότητα και την υγιή λίμπιντο, καθώς επίσης αυξάνει την αντοχή και ανεβάζει τη διάθεση. Οι πολεμιστές των Ίνκα λέγεται πως έτρωγα maca πριν από τη μάχη, καθώς πίστευαν ότι τους έδινε ανίκητη δύναμη και αντοχή.
Tina Dawson/ Unsplash
Πώς μπορούμε να εντάξουμε στη διατροφή μας τα προσαρμογόνα φυτά;
Μπορείς να πιεις τσάι με αυτά ή να συνδυάσεις βάμματα με νερό. Επίσης, μπορείς να τα αγοράσεις σε μορφή σκόνης και να τα προσθέσεις σε smoothies, σούπες, ντρέσινγκ σαλάτας. Μερικά προσαρμογόνα υπάρχουν και σε μορφή κάψουλας, αλλά καλό είναι αν προτιμήσεις να τα παίρνεις έτσι, να είσαι σίγουρος τι αγοράζεις, γιατί πολλές εταιρείες βάζουν πολύ μικρή ποσότητα προσαρμογόνων μέσα σε μία κάψουλα, ενώ πρώτα να συμβουλευτείς ναν ειδικό (ποτέ δεν παίρνουμε μόνοι μας συμπληρώματα).
Καλό είναι ειδικό να συμβουλευτείς ούτως ή άλλως γιατί σύμφωνα με μελέτη του 2018 τα φυτικά συμπληρώματα και τα συνταγογραφούμενα φάρμακα (σε περίπτωση που παίρνεις) δεν είναι πάντα καλός συνδυασμός.
Αν και υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα προσαρμογόνα μπορεί να έχουν παρενέργεια ή να προκαλέσουν προβλήματα υγείας, όπως κάθε φυτό μπορεί να είναι αλλεργιογόνο ή να δημιουργήσει γαστρεντερική δυσφορία σε μερικούς ανθρώπους.
Σε πόσο καιρό βλέπουμε αποτελέσματα;
Όπως γράφει η Melissa Petitto, συγγραφέας του βιβλίου “Adaptogens: A directory of Over 70 Healing Herbs for Energy, Stress Relief, Beauty, and Overall Wellbeing”, αυτά τα ιδιοφυή φυτά συνήθως “δουλεύουν” μέσα σε ένα χρονικό διάστημα των 6 με 8 εβδομάδων. “Αν δε δεις αμέσως αποτελέσματα, μη χάσεις την υπομονή σου. Τα προσαρμογόνα χρειάζεται να προσαρμοστούν με τη ζωή σας. Δεν έχουμε το ίδιο επίπεδο άγχους, δεν έχουμε τις ίδιες συνήθειες και δεν βιώνουμε συνεχώς τις ίδιες προκλήσεις όσον αφορά στην υγεία μας, οπότε και ένα προσαρμογόνο που σου ταίριαξε άψογα σε μία περίοδο της ζωής σου, δεν σημαίνει ότι θα δουλέψει σε κάποια άλλη”.
**Μία σημαντική σημείωση για τα προσαρμογόνα φυτά
Τα προσαρμογόνα φυτά δεν κάνουν θαύματα. Λειτουργούν ως βοηθήματα σε μία γενικότερη αλλαγή που θέλουμε να κάνουμε στη ζωή μας. Αν εμείς οι ίδιοι δεν διαλέξουμε ένα μονοπάτι που να οδηγεί σε μία ισορροπία νου, πνεύματος και σώματος – και αυτό περιλαμβάνει να τρώμε σωστά, να κοιμόμαστε, να γυμναζόμαστε, να περνάμε χρόνο στη φύση, να κάνουμε διαλείμματα από τα social media και το κινητό μας τηλέφωνο και να δημιουργούμε ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις – τότε όσα και από αυτά τα καταπληκτικά φυτά να εντάξουμε στη διατροφή μας, κανένα θαύμα δεν θα συμβεί.
Διάβασε επίσης: Τα κορυφαία μπαχαρικά της μακροζωίας
