Έχοντας εργαστεί κάποια χρόνια στο χώρο του fashion marketing, πρέπει να εξομολογηθώ ότι νιώθω ανατριχίλα και μόνο στο άκουσμα της Black Friday. Επίσης νιώθω αμηχανία. Γιατί ως Έλληνες έχουμε ξεχειλώσει και αυτόν το θεσμό, με διάφορους τρόπους: Black Friday στην εστίαση, στα καφέ, στους φούρνους, στη… λαϊκή. Black Friday διαρκείας: αρχικά από Παρασκευή ως Κυριακή, έπειτα εβδομάδα Black Friday, ενώ (και) φέτος η ελληνική Black Friday συμπληρώνει ήδη δύο εβδομάδες σε πολλά καταστήματα.
Η πρώτη Βlack Friday στην Ελλάδα έγινε το 2015, ενώ από το 2016 εφαρμόζεται από τα περισσότερα καταστήματα λιανικής. Από έρευνα της Sitecore για το 2021 φαίνεται ότι το 59% των Ελλήνων καταναλωτών περιμένουν τη συγκεκριμένη ημέρα για να κάνουν τα ψώνια τους εν όψει των Χριστουγέννων, ενώ υπάρχει κι ένα 18% που θεωρούν τις προσφορές της Black Friday σχεδόν ανύπαρκτες και αντιστέκονται στην υπερκατανάλωση αγνοώντας τις. Πράγματι όταν τα ποσοστά κυμαίνονται στο -20%, -30% ή up to -40% (το «up to» δεν το βλέπουμε καν οι περισσότεροι), κανονικά δεν θα έπρεπε να μιλάμε για Βlack Friday, αφού η έννοια του όρου προϋποθέτει την ύπαρξη μεγάλης έκπτωσης.
Γιατί είναι δύσκολο να μην επηρεαστείς από τις προσφορές της Black Friday;
Παρόλο που οι περισσότεροι αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες και τις υπερβολές της ελληνικής Black Friday, δεν είναι εύκολο να προσπεράσουμε τις προσφορές, καθώς το επιθετικό μάρκετινγκ των εταιρειών μάς βομβαρδίζει ανελέητα. Υπάρχουν βαθύτερες ψυχολογικές αιτίες που η Black Friday λειτουργεί σαν καταιγίδα που σε παρασύρει στη σπατάλη σύμφωνα με τον Scott Rick, βοηθό καθηγητή στο Michigan Ross School of Business. Η έρευνά του επικεντρώνεται στις συναισθηματικές αιτίες και συνέπειες των οικονομικών αποφάσεων που λαμβάνουμε ως καταναλωτές. Και το να αγοράζουμε κάτι σε τιμή χαμηλότερη από αυτή που είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε ή χαμηλότερη από την κανονική προσφέρει από μόνο του μεγάλη ικανοποίηση. «Ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι που στην πραγματικότητα δεν χρειάζεσαι, η αίσθηση του deal που κάνεις εκείνη την ώρα είναι πολύ ευχάριστη» λέει ο Scott Rick.
Η περιορισμένη διάρκεια ισχύος των προσφορών είναι αυτή που τις κάνει πιο θελκτικές. Αυτό που έχει επικρατήσει ως FOMO (Fear of Missing Out) γιγαντώνεται και μας πιέζει φορτικά. Νιώθουμε εξαρχής ότι θα το μετανιώσουμε αν χάσουμε τις ευκαιρίες που μας παρουσιάζονται, με αποτέλεσμα να δρούμε παρορμητικά και να αγοράζουμε άχρηστα πράγματα. Μοιάζει με τζόγο, αφού ενδίδουμε σε μια προσφορά επειδή πιστεύουμε ότι ρισκάρουμε αν την αφήσουμε για να ψάξουμε κάποια καλύτερη αλλού ή αργότερα.
Και βέβαια κανείς δε θέλει να είναι το θύμα που αγόρασε σε κανονική τιμή την προηγούμενη μέρα ένα προϊόν που την επόμενη θα έχει έκπτωση, ακόμα και αν αυτή η έκπτωση είναι -20%. «Αυτό αποτελεί αληθινή πρόκληση για τα άτομα που είναι αγχώδη από τη φύση τους» λέει ο Paco De Leon, οικονομικός σχεδιαστής και συγγραφέας του Finance for the People και συνεχίζει: «Συνεχώς ζυγίζουν τις προσφορές. Πότε είναι οι καλύτερες; Τώρα; Ή μήπως τη Black Friday; Το να ζεις με αυτή την αβεβαιότητα είναι πολύ στρεσογόνο».
Πώς να προφυλαχθείς από το άγχος και τις άσκοπες αγορές
Στην πραγματικότητα εκπτώσεις γίνονται όλο το χρόνο, αλλά το μάρκετινγκ για τη Black Friday μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι πρόκειται για μοναδικές ευκαιρίες. Αν αγοράσεις για παράδειγμα 20€ κάτι που κοστίζει 100€, αλλά δεν το χρειάζεσαι, δεν κερδίζεις τα 80€, αλλά χάνεις τα 20€, επισημαίνει η Αλεξία Βασδέκη στο 21ο επεισόδιο του podcast Μάθε το παιχνίδι του Χρήματος. Στην αρχή του επεισοδίου ο Αλέξιος Βανδώρος χαρακτηρίζει την Black Friday ευκαιρία και απειλή, εξηγώντας πως είναι εξίσου προβληματικό να υπάρχει κάτι που χρειάζεσαι άμεσα και να περιμένεις τη Black Friday για να το αποκτήσεις με το να αγοράζεις τη συγκεκριμένη ημέρα κάτι που δεν χρειάζεσαι μόνο και μόνο επειδή το βρίσκεις φθηνό.
1. Αναγνώρισε τις προσφορές-ορεκτικά
Να έχεις κατά νου ότι μια μεγάλη προσφορά είναι πολύ πιθανό να στοχεύει απλά και μόνο στο να σε οδηγήσει στο εσωτερικό ενός καταστήματος. Είναι αυτό που αποκαλούμε loss leader, σύμφωνα με τον Scott Rick. Πρόκειται δηλαδή για εξόφθαλμα σημαντικές ευκαιρίες από τις οποίες χάνει ο έμπορος, αλλά κερδίζει πολλαπλάσια προσελκύοντας νέους πελάτες. Αυτές οι προσφορές σού ανοίγουν την όρεξη για shopping. Γιατί μπαίνοντας μέσα είναι πολύ πιθανό να πάρεις και άλλα πράγματα σε όχι και τόσο συμφέρουσες τιμές. «Αν λοιπόν χρειάζεσαι κάτι και λάβεις σχετικό mail προσφοράς, δες κατευθείαν αυτό που ψάχνεις και αγνόησε τα υπόλοιπα ειδικά αν είσαι λίγο ευάλωτος συναισθηματικά» συμβουλεύει η Αλεξία Βασδέκη.
2. Μην αγοράζεις χωρίς παρέα
…αφού έτσι έχεις περισσότερες πιθανότητες να υποκύψεις σε ανόητες αγορές, λέει ο Scott Rick. Υπάρχουν πράγματα που κάνουμε κατ’ ιδίαν, τα οποία δεν θα κάναμε περήφανα μπροστά σε άλλους. Το shopping παρέα με κάποιον -κατά προτίμηση λιγότερο σπάταλο από εσένα- προσθέτει ένα επίπεδο φιλτραρίσματος στις αγορές σου, περιορίζοντας τον παρορμητισμό σου.
3. Φτιάξε λίστα και όρισε εξαρχής ένα budget
Αναγνώρισε ότι η διαφήμιση κάνει τη δουλειά της και λάβε τα μέτρα σου για να μην παρασυρθείς από την καθοδήγησή της. Αν έχεις μια λίστα με όσα χρειάζεσαι και είναι συμφέρον να αγοράσεις τη φετινή Black Friday, έχεις λιγότερες πιθανότητες να υποκύψεις σε προσφορές που είναι δελεαστικές αλλά δεν τις έχεις πραγματικά ανάγκη. Με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και το budget σου. Όποια ευκαιρία κι αν βρεις, μην ξεπεράσεις τον προϋπολογισμό σου.
4. Δες τα φθηνά που κοστίζουν ακριβά
«Οι μικροαγορές που σου φαίνονται συμφέρουσες, αλλά στην ουσία είναι αχρείαστες έχουν σαν στόχο να σε κάνουν να ξοδέψεις» λέει ο Scott Rick. Κι εκτός αυτού σου εμφυτεύουν μια νοοτροπία έλλειψης. «Μαθαίνεις να περιμένεις συνεχώς μέχρι να βρεις κάτι φθηνό και καταλήγεις να παίρνεις αυτά που περισσεύουν στους άλλους. Είναι σαν να λες στον εαυτό σου ότι δεν σου αξίζει κάτι καλύτερο» λέει ο Αλέξιος Βανδώρος. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μην καταπιέζεσαι διαρκώς περιμένοντας την επόμενη έκπτωση. Είναι προτιμότερο να ενδίδεις κάποιες φορές σε αγορές που χρειάζεσαι και επιθυμείς, παρά να περιμένεις διαρκώς τις εκπτώσεις.
5. Κανόνισε κάτι άλλο αυτή την Παρασκευή… και το Σάββατο και την Κυριακή
Black Friday αλά ελληνικά είναι αυτή, διαρκεί λίγο παραπάνω. Ο καλύτερος τρόπος να μην μπεις σε πειρασμό είναι να απέχεις από τα φυσικά και τα ηλεκτρονικά καταστήματα. Σχεδίασε, λοιπόν, μια εκδρομή στη φύση ή έξοδο με φίλους. Λογικά στο happy hour έχεις αναπτύξει αντισώματα χρόνια τώρα!
