Όσοι αγαπάμε τη μόδα και δυσκολευόμαστε να αντισταθούμε στα κελεύσματά της -παρότι ξέρουμε πόσο επιβαρυντικός είναι ο ρόλος της για το μέλλον του πλανήτη- καθησυχαζόμαστε όταν ακούμε ότι τα fashion brands που αγαπάμε υιοθετούν πολιτικές βιωσιμότητας. Οι ενδοιασμοί μας κάμπτονται και χωρίς να το πολυψάξουμε εφησυχάζουμε ότι ναι μεν υποκύπτουμε στο shopping, αλλά τουλάχιστον κάνουμε επιλογές που στηρίζουν τη βιωσιμότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των τελευταίων χρόνων είναι τα ρούχα που κατασκευάζονται από πλαστικά μπουκάλια, μια ιδέα που εκ πρώτης μπορεί να φαίνεται ευφυής και βαθιά οικολογική. Είναι όμως; Σύμφωνα με σχετικό άρθρο της El Pais, τόσο αυτή όσο και άλλες 8 πρακτικές από τη βιομηχανία της μόδας σκιάζονται από την ομπρέλα του greenwashing, καθώς αποδεικνύονται κάθε άλλο παρά βιώσιμες.

Τι είναι το greenwashing

Αυτός είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους λάθος και συχνά παραπλανητικούς ισχυρισμούς των fashion και beauty brands, που έχουν ως στόχο η εταιρεία, το προϊόν ή η υπηρεσία τους να παρουσιαστούν ως φιλικά στο περιβάλλον. Με λίγα λόγια πρόκειται για πρακτικές που βαφτίζονται βιώσιμες, ενώ στην πραγματικότητα όχι μόνο δεν είναι, αλλά ίσως το βλάπτουν κιόλας.

Πρακτικές greenwashing

1. Αγορά φθαρμένων στην όψη οργανικών τζιν

Μόλις έγινε ευρέως γνωστό ότι για να κατασκευαστεί ένα τζιν απαιτούνται 2000 – 4000 λίτρα νερού, τα περισσότερα casual brands ρίχτηκαν στη μάχη να δημιουργήσουν denim χρησιμοποιώντας μικρότερη ποσότητα νερού -ίσως και καθόλου. Και μπορεί πράγματι να τα κατάφεραν, όμως οι διαδικασίες που απαιτούνται για την “παλαίωση” των τζιν παραμένουν ίδιες και όχι και τόσο βιώσιμες. Για παράδειγμα, το ξεθώριασμα του χρώματος (για να επιτευχθεί το κλασικό λουλακί), απαιτεί χρήση τοξικών ουσιών που κατηγορούνται για πρόκληση χρόνιων ασθενειών στους εργάτες της βιομηχανίας ρούχων. Για ένα διάστημα, τα φώτα των media είχαν πέσει στην τεχνική πετροπλυσίματος που προκαλεί πυριτίαση στους εργάτες. Και πρόσφατα έγινε viral ένα video στο Twitter που δείχνει μια γυναίκα που επεξεργάζεται ένα τζιν για να φαίνεται φθαρμένο και γεμίζει ολόκληρη -σώμα και πρόσωπο- με μπλε ίνες.

2. Οτιδήποτε φυσικό δεν είναι και βιώσιμο

Οι φυσικές βαφές μπορεί να είναι βιοδιασπώμενες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η καλλιέργειά τους κάνει καλό στον πλανήτη. Ο δείκτης Higg που αποτελεί ένα από τα πιο πολυχρησιμοποιημένα εργαλεία αξιολόγησης της αειφορίας θεωρεί, για παράδειγμα, ότι η παραγωγή μεταξιού είναι καταστροφική λόγω της ποσότητας νερού που καταναλώνει, ενώ βλάπτει και τη βιοποικιλότητα, καθώς οι μεταξοσκώληκες σκοτώνονται και το κουκούλι διασώζεται για να κατασκευαστεί το ύφασμα. Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα στη βιομηχανία του κασμιριού, ενός από τα πιο πολυτελή φυσικά νήματα που τα τελευταία χρόνια διατίθεται και σε χαμηλότερες τιμές σε αλυσίδες fast fashion. Για την παρασκευή του εφαρμόζονται βίαιες πρακτικές στις κατσίκες από τις οποίες παράγεται, ενώ στη Μογγολία και στην Κίνα (από όπου προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής) απειλείται και η βιοποικιλότητα.

3. Καλλυντικά χωρίς χημικά

Στο χώρο του organic beauty χρειάζεται επίσης σωστή διερεύνηση για το ποιες πρακτικές στηρίζουμε, καθώς η ταμπέλα του cruelty-free δεν αποκλείει τη χρήση χημικών ουσιών -απλώς αποτελεί επιβεβαίωση ότι δεν έχουν γίνει δοκιμές-πειράματα σε ζώα. Καλό είναι επίσης να έχουμε κατά νου ότι κάποιες φορές η δημιουργία συστατικών σε εργαστήριο μπορεί να προκαλεί λιγότερη μόλυνση από ό,τι η ευρείας κλίμακας καλλιέργεια φυσικών συστατικών, που εκ των υστέρων θα αναμειχθούν με χημικά στο ίδιο εργαστήριο.

4. Ανακύκλωση ρούχων εκτός ελέγχου

Πρόκειται για άλλη μία πρακτική που διαδόθηκε ευρέως, αλλά δεν βοηθάει το περιβάλλον. Καθώς τα περισσότερα ρούχα κατασκευάζονται από μείξη διαφόρων υλικών, η ανακύκλωσή τους δεν είναι εφικτή. Δεν είναι τυχαίο ότι παρά την αυξημένη ζήτηση ανακυκλώσιμων υλικών, λιγότερο από το 1% των ρούχων ανακυκλώθηκαν σε νέα ρούχα το 2021. To καλύτερο που έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, είναι να τα χαρίζουμε αντί να τα εναποθέτουμε σε κάδους ανακύκλωσης.

5. Παραπλανητικές ταμπέλες

Το greenwashing έχει φροντίσει ώστε η συζήτηση για τη βιωσιμότητα να επικεντρωθεί στις πρώτες ύλες. Όμως οτιδήποτε είναι οργανικό δεν είναι απαραίτητα και φιλικό στο περιβάλλον. Και οτιδήποτε φιλικό στο περιβάλλον δεν παράγεται με φιλικές συνθήκες για τους εργαζόμενους. Ενώ λοιπόν δίνουμε έμφαση στα υλικά που διαβάζουμε στις ταμπέλες των προϊόντων, δεν ασχολούμαστε ιδιαίτερα με τον τόπο παραγωγής τους. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι οργανικά και eco-friendly είδη που παράγονται στο Μπαγκλαντές, στην Καμπότζη, ακόμα και στην Κίνα, κατασκευάζονται με ανθρώπινες συνθήκες εργασίας (κάτι που γνωρίζουμε ότι δεν συμβαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις) και μόνο το περιβαλλοντικό κόστος που απαιτείται για τη μεταφορά τους θέτει υπό αμφισβήτηση τη βιωσιμότητά τους. Είναι σαν να αγοράζουμε βιολογικά γεωργικά προϊόντα από άλλη… ήπειρο.

6. Η δαιμονοποίηση της πλαστικής σακούλας

Μελέτες έχουν δείξει ότι η κατασκευή μιας πλαστικής σακούλας προκαλεί τριπλάσια μόλυνση από αυτή μίας χάρτινης, οπότε η πρώτη θα πρέπει να χρησιμοποιείται τουλάχιστον τρεις φορές για να ισοσκελίσει τη “χασούρα”. Το να απορρίπτουμε τις πλαστικές σακούλες εξ’ ορισμού και να χρησιμοποιούμε μόνο χάρτινες τις οποίες όμως πετάμε μετά από μια χρήση δεν είναι βιώσιμη λύση.

7. Οι υφασμάτινες τσάντες

Πού έχει γίνει η παραγωγή των πρώτων υλών τους; Πού κατασκευάστηκαν; Πώς βάφτηκαν; Πώς μεταφέρθηκαν; Αυτές είναι μερικές μόνο από τις ερωτήσεις που πρέπει να απαντήσουμε για τις tote bags που χρησιμοποιούμε στα ψώνια μας πριν τις χαρακτηρίσουμε ως φιλικές στο περιβάλλον. Κι αν έχουμε μία ή δύο τέτοιες τσάντες έχει καλώς. Όμως το να στοιβάζουμε στην ντουλάπα μας υφασμάτινες τσάντες αμφιβόλου προέλευσης δεν είναι φιλικό στο περιβάλλον, δεδομένου ότι η παραγωγή τους απαιτεί μεγάλη σπατάλη πόρων. Έτσι συγκρίνοντας μία πλαστική τσάντα με μία οργανική tote bag, η δεύτερη θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί περίπου 20.000 φορές για να έχει το ίδιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα με την πρώτη, ενώ αν πρόκειται για απλή υφασμάτινη τσάντα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί περίπου 7.000 φορές.

8. Ανεπίσημα πιστοποιητικά βιωσιμότητας

Όπως έχουμε διαπιστώσει, η βιώσιμη μόδα λατρεύει τις πιστοποιήσεις. Κάποιες αφορούν στην ποιότητα, άλλες στις πρώτες ύλες, άλλες στη μη κακοποίηση ζώων και η λίστα είναι μεγάλη. Πόσες όμως από αυτές τις πιστοποιήσεις είναι επίσημες και δεν αποτελούν δημιουργήματα των fashion brands και άλλων οργανισμών σχετιζόμενων με αυτά; Ελάχιστες! Για να αποτελέσει λοιπόν μία τέτοια πιστοποίηση ένδειξη βιωσιμότητας, θα πρέπει προηγουμένως να μας απασχολήσει τόσο ο φορέας που την έχει εκδώσει όσο και το ισχύον νομικό πλαίσιο.

9. Πλαστικά μπουκάλια

Στις μέρες μας αποτελούν αγαπημένο υλικό παραγωγής υφασμάτων από τη βιομηχανία της μόδας. Μάλιστα τα brands υπερηφανεύονται στις διαφημίσεις τους για το πόσα μπουκάλια μετατρέπουν σε πρώτες ύλες. Μήπως όμως θα πιο χρήσιμο και φιλικό στο περιβάλλον τα μπουκάλια αυτά να χρησιμοποιούνταν και πάλι ως μπουκάλια; Μάθε περισσότερα στο παρακάτω βίντεο.