Κάτι συμβαίνει, μέσα στον Ιανουάριο, με την ψυχική μας υγεία. Ίσως είναι τα σπίτια που ξεστολίζονται, ίσως η επιστροφή στο γεμάτο υποχρεώσεις πρόγραμμά μας, ίσως όμως είναι και κάτι άλλο. Γιατί όσο όμορφη κι αν είναι η εορταστική εποχή για πολλούς από εμάς υπάρχει μια ένταση στην ατμόσφαιρα. Έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί η πιο όμορφη εποχή του χρόνου είναι κι εκείνη που πυροδοτεί σε τόσο μεγάλο βαθμό ψυχικές «αναταράξεις»;
Μία από τις πιθανές απαντήσεις είναι αυτό που η ψυχολογία ονομάζει «διαγενεαλογικό τραύμα». Ίσως να την έχεις ακούσει ή δει κάπου… γνώριζες όμως πως, σύμφωνα με υπολογισμούς, αυτό το είδος τραύματος επηρεάζει τη ζωή 7 στους 10 ανθρώπων; Έχουμε ξανασχολιάσει, σε αυτό εδώ το site, για το ότι λέξεις όπως «τραύμα» και «κακοποίηση» είναι συνδεδεμένες με ακραίες μορφές βίας. Στην πραγματικότητα ωστόσο δεν χρειάζεται να έχουμε βιώσει κάποιο τρομερό γεγονός για να φέρουμε κάποιο τραύμα. Μάλιστα, η ύπαρξη και μόνο του «διαγενεαλογικού τραύματος» αποδεικνύει πως δεν χρειάζεται καν να έχουμε, οι ίδιοι, έρθει σε επαφή με την αρχική πηγή του τραύματος.
Το «διαγενεαλογικό τραύμα» αναφέρεται, συγκεκριμένα, σε τραυματικές εμπειρίες που έχουν συμβεί στους προγόνους μας. Και δεν εννοώ απλά τους γονείς και τους παππούδες μας αλλά και τις γενιές πριν από εκείνους. Αυτού του είδους το τραύμα, μέσα από γενιές και γενιές φόβου, θυμού ή υπερεπαγρύπνησης, έχει εδραιώσει μια θέση στο γενετικό μας υλικό και έτσι βρίσκεται αποθηκευμένο βαθιά μέσα στο σώμα μας, χωρίς να το συνειδητοποιούμε και, κατ’ επέκταση, χωρίς να το επιλύουμε. Με την επιστήμη της νευροψυχολογίας να διερευνά, πλέον, ζητήματα επιγενετικής, το διαγενεαλογικό τραύμα έχει πλέον περάσει από ένα «μεταφυσικό» ξεκάθαρα θεωρητικό επίπεδο σε ένα απτό, επιστημονικά αποδεκτό φαινόμενο. Και σύμφωνα με αυτό το φαινόμενο, οι πρόγονοί μας μάς έχουν κληρονομήσει ψυχολογικά εναύσματα (triggers) που επηρεάζουν αρνητικά τη ζωή μας, επαναφέρουν ξεχασμένα μοτίβα και μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Πολύ συχνά, ο τρόπος με τον οποίο εμφανίζονται είναι «ανεξήγητα» ψυχοσωματικά συμπτώματα ή ακόμα και ασθένειες.
Κι επειδή το διαγενεαλογικό τραύμα είναι κάτι που δεν κουβαλούμε μόνοι, αλλά το μοιραζόμαστε με πολλούς από τους συγγενείς μας, έχει την τάση να βρίσκεται σε έξαρση τις εποχές που περνάμε πολύ χρόνο μαζί τους. Όπως είναι… οι γιορτινές ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Πολύ περισσότερο από την πίεση της μαμάς σου να παντρευτείς έναν «σωστό» άνθρωπο, το διαγενεαλογικό τραύμα έχει να κάνει με τον βαθύ φόβο της μοναξιάς που κουβαλάει από τη δική της μαμά, που κι εκείνη πήρε από τη δική της μαμά και γιαγιά η οποία ερχόμενη από τη Σμύρνη στην Ελλάδα έχασε για πάντα τον μεγάλο της έρωτα και προκειμένου να τα βγάλει πέρα βρέθηκε παντρεμένη με έναν αταίριαστο άνθρωπο στην, εχθρική προς εκείνη, Αθήνα του 1924. Ίσως όμως αυτός να είναι κι ένας από τους λόγους που κι εσύ να επιλέγεις άτομα που μπορούν να σε στηρίξουν σε οικονομικό και πρακτικό επίπεδο ενώ βλέπεις πως ίσως να μην ταιριάζετε.
Η θεωρία του διαγενεαλογικού τραύματος ωστόσο δεν έχει ως στόχο να αφαιρέσει την προσωπική σου ευθύνη για όλα εκείνα που αφορούν στη δική σου ζωή. Ίσα ίσα – ο στόχος είναι να αναλάβεις εσύ την ευθύνη που λόγω επιλογής ή συνθηκών, δεν μπόρεσαν να αναλάβουν οι περασμένες γενιές, και να το θεραπεύσεις μια και καλή. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που κάποια συμπεριφορά ή κάποιο γεγονός θα σε κάνει έξαλλη αναρωτήσου… τι είναι αυτό που σε θυμώνει ή σε τρομάζει τόσο; Τις περισσότερες φορές θα ανακαλύψεις πως ο λόγος που αρχικά θεωρείς πως σε θύμωσε, δεν είναι τελικά παρά μία αφορμή. Και πως κάτω από αυτό το ξαφνικά μεγάλο και τρομακτικό συναίσθημα που αναδύεται κρύβεται ένα μυστήριο… ή ένα τραυματικό γεγονός που μπορεί ήδη να γνώριζες αλλά δεν γνωρίζεις το πώς σε επηρεάζει.
Κάθε τραύμα, διαγενεαλογικό και μη, είναι τελικά μία ανοιχτή πληγή. Και ως τέτοια, μπορεί να θεραπευτεί. Ακόμα και μετά από δεκαετίες. Ξεκίνησε παρατηρώντας τις στιγμές που νιώθεις ότι πυροδοτείται το τραύμα σου. Τι συνέβη; Τι ειπώθηκε; Πώς ένιωσες και πώς αντέδρασαν οι αγαπημένοι σου εκείνη τη στιγμή; Έπειτα, οι γιορτές δίνουν την τέλεια ευκαιρία να μιλήσεις με τους γονείς και τους παπούδες σου… να τους ρωτήσεις αν κάποιο δυσάρεστο γεγονός έχει συμβεί στη ζωή τους ή στις ζωές των δικών τους γονιών. Παρατήρησε πότε, μέσα στις διηγήσεις τους, νιώθεις να φουντώνουν μέσα σου συναισθήματα; Και τι συναίσθημα ακριβώς είναι αυτό που σου πυροδοτεί; Φόβο; Εγκατάλειψη; Απογοήτευση; Θυμό; Προδοσία;
Έπειτα διερεύνησε το «γιατί». Τι συνέβη και πώς συνδέεται με τη ζωή σου σήμερα; Ποια μοτίβα επαναλαμβάνονται στη δική σου πραγματικότητα; Και τέλος, αναρωτήσου τι μπορείς να κάνεις για να αλλάξεις πορεία και να θεραπεύσεις το τραύμα; Ίσως ζητήσεις τη βοήθεια συγγενών και φίλων σου. Ίσως λίγη άσκηση να βοηθήσει ή ίσως το να γράψεις σε ένα ημερολόγιο. Διάλεξε δηλαδή νέους υγιείς τρόπους να ανακατευθύνεις αυτά τα συναισθήματα που σε ταλαιπωρούν και δημιούργησε νέα μοτίβα για να επεξεργάζεσαι και να τα διαχειρίζεσαι. Φυσικά, σε όλα αυτά η βοήθεια κι η στήριξη ενός ειδικού ψυχικής υγείας μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο.
Ξεκινώντας το ταξίδι της επούλωσης ενός τέτοιου βαθιού τραύματος είναι σημαντικό να έχεις καλά εδραιωμένα κίνητρα. Έτσι πέρα απο τη διαφορά που αναμένεται να φέρεις στη δική σου ζωή έχε στον νου σου πως μέσα από αυτή τη διαδικασία θα βελτιώσεις τη σχέση σου με την οικογένειά σου και παράλληλα θα χαρίσεις στα παιδιά σου ένα μέλλον απελευθερωμένο από εκείνη την πληγή που έχουν βιώσει οι πρόγονοί τους. Και αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορείς να τους δώσεις.
