Σκεφτόμουν τι θα ήθελα να περιλαμβάνει αυτός ο πρόλογος και αμφιταλαντευόμουν αν έχει αξία για τον αναγνώστη να αναφέρω πως με τη Νικόλ(ετα) ήμασταν συμμαθήτριες στο λύκειο. Ανάμεσα σε αυτές τις λέξεις, όμως, συνειδητοποίησα πως χαίρομαι βαθιά που σήμερα γράφω για την επαγγελματική πρόοδο μιας παλιάς μου συμμαθήτριας με την οποία χαθήκαμε, φυσικά, αλλά να που τώρα «ειδωθήκαμε» ξανά με ιδιότητες που πριν από μια δεκαετία (και λίγο παραπάνω) δεν φανταζόμασταν ότι θα έχουμε.
Η Νικολέτα Χρυσικού άνοιξε έναν πολλά υποσχόμενο «διάλογο» ανάμεσα στην κεραμική και τη βιοτεχνολογία, δημιουργώντας κεραμικά χωρίς φωτιά. Πώς; Εν συντομία, αξιοποιώντας την τεχνική της βιομεταλλοποίησης (biomineralization).
Πράγματι, ενώ η κεραμική είναι μία πανάρχαια, οικουμενική τέχνη, η μέθοδος παραγωγής έχει παραμείνει σχεδόν αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων. Αυτό που σήμερα γνωρίζει τεράστια δημοτικότητα ως χόμπι και προτάσσεται ως «αντίδοτο» του άγχους είναι αρκετά ενεργοβόρο, με σημαντική εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα (λάβε υπόψη, δηλαδή, πως σε ένα ψήσιμο οι θερμοκρασίες μπορούν να αγγίξουν μέχρι και τους 1.300°C και το καμίνι ίσως χρειαστεί 9-10 ώρες για να φτάσει σε αυτές τις θερμοκρασίες).
Τι θα γινόταν, όμως, αν μπορούσαμε να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους δημιουργίας κεραμικών; Δηλαδή, κεραμικά που δεν απαιτούν ψήσιμο, κεραμικά που έχουν δημιουργηθεί από ζωντανούς οργανισμούς και βιολογικές διεργασίες… Η Νικολέτα Χρυσικού συνδύασε τα βακτήρια με τη γη (τι είναι, άλλωστε, ο πηλός;) στο βραβευμένο project της BacTerra και τοποθετήθηκε στα παραπάνω ερωτήματα.
Λίγα λόγια για εκείνη: «Με λένε Νικολέτα Χρυσικού, γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Σπούδασα στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων Αιγαίου στη Σύρο. Το 2019, έπειτα από μερικά χρόνια εργασικής απασχόλησης στην Αθήνα, μετακόμισα στην Αγγλία για μεταπτυχιακές σπουδές. Το 2021 αποφοίτησα από το μεταπτυχικακό Material Futures του Central Saint Martins και έκτοτε εργάζομαι ως product/biomaterial designer στο Λονδίνο».
Η «συνάντησή» της με την κεραμική: «H κεραμική μπήκε στη ζωή μου γύρω στο 2015, όταν είχα επιστρέψει από τη Σύρο. Με αφορμή την πτυχιακή εργασία μου που αφορούσε τη δημιουργία ενός κεραμικού σετ εμπνευσμένου από την αρχαιότητα αποφάσισα να παρακολουθήσω μαθήματα κεραμικής στο εργαστήριο του Γιάννη Μαμουτζή και σιγά σιγά άρχισα να πειραματίζομαι και να δημιουργώ αντικείμενα από πηλό. Η αλήθεια είναι πως, εκτός από το κομμάτι της διπλωματικής, η ενασχόλησή μου με την κεραμική με βοήθησε να αποσυμπιέζομαι από τον αγχωτικό ρυθμό της Αθήνας, καθώς είχα συνηθίσει σε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής στο νησί, πολύ πιο ήρεμο».
Το project κεραμικής BacTerra: «To project BacTerra ξεκίνησε σαν ιδέα στο πρώτο lockdown, όταν βρισκόμουν στο Λονδίνο, στο πλαίσιο μιας εργασίας για τη σχολή, η οποία και στη συνέχεια αποτέλεσε τη βάση για τη διπλωματική μου. Εκείνη την περίοδο δεν είχα πρόσβαση στη σχολή και κατ’ επέκταση στα εργαστήρια, οπότε ο μόνος τρόπος για να δημιουργήσω ήταν να χρησιμοποιήσω τον εξοπλισμό και τα υλικά που είχα στο σπίτι. Σίγουρα δεν θα μπορούσα να κάνω κεραμική με τον τρόπο που γνώριζα μέχρι τότε, αφού δεν υπήρχε διαθέσιμο καμίνι. Έτσι άρχισα να σκέφτομαι πως θα μπορούσα να δημιουργήσω κεραμικά που δεν χρειάζονται ψήσιμο. Αυτή η διαδικασία με έκανε να συνειδητοποιήσω πτυχές της κεραμικής που μέχρι τότε δεν είχα αναλύσει τόσο, όπως το ότι είναι μια διαδικασία αρκετά ενεργοβόρα, με σημαντική εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα. Πειραματίστηκα με διάφορα υλικά και μετά από αρκετή έρευνα αποφάσισα να χρησιμοποιήσω την τεχνική του biomineralisation. Είναι μια τεχνική που εφαρμόζουν οι γεωλόγοι για την ενίσχυση του εδάφους και την αυτοεπούλωση των ρωγμών τσιμέντου σε μεγάλες κατασκευαστικές δομές. Κατά τη διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται ένα μη παθογενές βακτήριο, το οποίο βρίσκεται στο χώμα και έχει τη δυνατότητα να σταθεροποιεί το υπάρχον υλικό και να το πετροποιεί (το εξηγώ όσο πιο απλά γίνεται). Γι’αυτόν τον λόγο αποφάσισα να δώσω και το όνομα BacTerra από τις λέξεις “bacteria” (βακτήρια) και “terra” (γη)».
H δημιουργική διαδικασία της κεραμικής: «Για μένα η κεραμική είναι μια παναθρώπινη τέχνη, όπου ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει κάτι μοναδικό δίνοντας ουσιστικά σχήμα και μορφή σε ένα κομμάτι γης. Σε αυτή τη διαδικασία ενεργοποιούνται οι αισθήσεις και ιδιαίτερα αυτή της αφής, μιας σχετικά παραμελημένης αίσθησης στην καθημερινότητά μας, η οποία αποδεικνύεται πολύ σημαντική στην κατανοήση και διαχείριση του υλικού. Η κεραμική έχει έναν τρόπο να σε κάνει να ξεχνάς αυτά που σε απασχολούν γιατί είσαι τόσο αφοσιωμένος και παρών σε αυτό που κάνεις που δεν υπάρχει χώρος για κάτι άλλο και για μένα αυτό είναι από μόνο του σπουδαίο».
Μέθοδος φιλική προς το περιβάλλον, αλλά μπορεί να αξιοποιηθεί μαζικά; «Πιστεύω ότι είναι μια μέθοδος η οποία, αφού βελτιστοποιηθεί, θα μπορούσε μελλοντικά να χρησιμοποιείται από τα εργαστήρια σαν ένας εναλλακτικός τρόπος κατασκευής κεραμικών, αξιοποιώντας το waste (σπασμένα κεραμικά κομμάτια) που παράγουν. Και γιατί όχι και σε άλλες εφαρμογές, ανακυκλώνοντας δηλαδή διαφορετικά waste stream materials (πλαστικό, γυαλί, οικοδομικά υλικά) και δημιουργώντας νέα αντικείμενα. Φυσικά, αυτό απαιτεί περισσότερη έρευνα και πειραματισμό για να δούμε τις δυνατότητες αυτής της μεθόδου και την πρακτική εφαρμογή της. Σε αυτό το στάδιο του project τα αντικείμενα έχουν κατά βάση διακοσμητικό χαρακτήρα, αλλά με αυτό το υλικό μπορούν να φτιαχθούν και αντικείμενα, όπως γλάστρες, tiles και γενικά να αξιοποιηθεί σε εφαρμογές όπου το υλικό δεν χρειάζεται να είναι γυαλωμένο και 100% αδιάβροχο. Για να σου δώσω να καταλάβεις το τελικό υλικό μοιάζει σαν κεραμικό που έχει υποστεί πρώτο ψήσιμο (bisque fired), δηλαδή είναι σκληρό, αλλά παραμένει πορώδες».
Η αγαπημένη της ρουτίνα αυτοφροντίδας: «Να μαγειρέψω κάτι που μου αρέσει πολύ, να κάνω ένα ζεστό μπάνιο, να περιποιηθώ τον εαυτό μου και μετά να χαλαρώσω στο σαλόνι μου, τρώγοντας το γεύμα που έχω ετοιμάσει».
Πώς ξεκινά και πώς τελειώνει μία τυπική ημέρας της: «Μια τυπική ημερα ξεκινάει νωρίς το πρωί. Σηκώνομαι τουλάχιστον μια ώρα πριν φύγω από το σπίτι μιας και θέλω να τρώω πρωινό με ηρεμία, να πίνω τον καφέ μου και να οργανώνω την ημέρα μου. Στη συνέχεια κάνω ντους και ετοιμάζομαι για να πάρω το τρένο για τη δουλειά. Συνήθως το απόγευμα, αφού επιστρέψω στο σπίτι, μαγειρεύω το βραδινό μου και ετοιμάζω το ταπεράκι της επόμενης ημέρας *γελάει* και μετά είτε πάω κολυμβητήριο/γιόγκα (προσπαθώ να πηγαίνω όσο πιο συχνά μπορώ) είτε βλέπω κάποια ταινία/σειρά. Τώρα τελευταία προσπαθώ να βάλω στη ρουτίνα μου το διάβασμα, πριν κοιμηθώ, αντί να χαζεύω στο κινητό μου, και μπορώ να πω ότι είναι πολύ χαλαρωτικό».
Η Αθήνα και το Λονδίνο, το Λονδίνο και η Αθήνα: «Αυτό που μου αρέσει πολύ στο Λονδίνο είναι ότι είναι πολύ ζωντανό, με πολλά πολιτιστικά δρώμενα. Πάντα υπάρχει κάποια ενδιαφέρουσα έκθεση, ομιλία ή συναυλία που σου κεντρίζει το ενδιαφέρον για να την επισκεφθείς. Αυτό είναι κάτι που εναλάσσεται συνεχώς και βλέπεις κάθε μήνα διαφορετικά πράγματα. Από την άλλη, στην Αθήνα πέρα από το κλισέ του καλύτερου καιρού που πραγματικα παίζει σημαντικό ρόλο στη διάθεση είναι και αυτή η αμεσότητα που δεν τη βρίσκεις εδώ. Δηλαδή, το ότι θα πάρεις ένα τηλέφωνο και θα βρεθείς μετά τη δουλειά με τους φίλους σου, για να πιείτε / φάτε μαζί κάπου στο κέντρο και να περάσετε ωραία. Εδώ νιώθω ότι κάπως λείπει, δεν υπάρχει αυτό το απλό και αυθόρμητο. Πρέπει να έχεις κανονίσει από πιο πριν και στην καλύτερη των περιπτώσεων να χρειάζεσαι 40 λεπτά για να φτάσεις στο σημείο συνάντησης. Η Αθήνα είναι πολύ πιο μικρή πόλη και δεν είναι τόσο χαοτική όσο το Λονδίνο με τις τεράστιες αποστάσεις».
To «σύμπαν» των βακτηρίων και τα μαθήματα που διδάχθηκε: «Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα καμία γνώση σχετική με τη βιολογία, οπότε ήταν πραγματικά πολύ εντυπωσιακό αλλά και συνάμα δύσκολο να μάθω να καλλιεργώ και να συντηρώ αυτά τα βακτήρια. Πρόκειται για ζωντανούς οργανισμούς που, όπως και οι άνθρωποι, έχουν συγκεκριμένες ανάγκες, απαιτήσεις και ιδανικές συνθήκες για να επιβιώσουν. Χρειάζεται πολύ υπομονή και επιμονή, ώστε να κατανοήσεις τον μηχανισμό λειτουργίας τους και να μάθεις ουσιαστικά να “συνεργάζεσαι” μαζί τους και όχι απλά να τα χρησιμοποιείς. Πολλές φορές το υλικό από μόνο του, στη συγκεκριμένη περίπτωση τα βακτήρια, είναι αυτά που ορίζουν τη μέθοδο και τη δημιουργική διαδικασία, το τι δηλαδή μπορεί να παραχθεί από άποψη σχήματος, πάχους, αλλά και ιδιοτήτων. Είναι μια συνέργεια μεταξύ φύσης και design. Έτσι μπορώ να πω ότι έμαθα να παρατηρώ καλύτερα, να αποδέχομαι τις ”αποτυχίες” (υπήρξαν άπειρες αποτυχημένες προσπάθειες κατά τη διάρκεια των πειραμάτων), να προσαρμόζομαι ανάλογα με τις συνθήκες και να σκέφτομαι με διαφορετικό τρόπο».
Η συνήθεια που δίνει ποιότητα στην καθημερινότητά της: «Αυτό που προσπαθώ είναι να κάνω μικρά διαλείμματα μέσα στη μέρα, ώστε να μην περνάω μηχανικά από τη μία δραστηριότητα στην άλλη και να παρατηρώ λίγο τον χώρο γύρω μου, τη διάθεσή μου και τον χρόνο που έχω. Αυτό με βοηθαει να διαχειρίζομαι καλύτερα την καθημερινότητα μου και να είμαι πιο συγκεντρωμένη σε αυτά που έχω να κάνω».
Η μικρή, ενσυνείδητη πράξη φροντίδας που κάνει καθημερινά για το περιβάλλον: «Αγοράζω όσο μπορώ προϊόντα που δεν είναι συσκευασμένα με πλαστικό και κάνω ανακύκλωση/κομποστοποίηση. Αυτό που θέλω πολύ να εντάξω στην καθημερινότητα μου είναι το ποδήλατο για τις μετακινήσεις μου – το προσπαθώ».
Αυτό το κάτι που την κάνει να ανυπομονεί: «Ανυπομονώ πολύ για τα φετινά Χριστούγεννα. Αν και μπορώ να πω ότι παλιότερα δεν ενθουσιαζόμουν με τα Χριστούγεννα, φέτος θέλω πολύ να είμαι στην Ελλάδα με την οικογένεια και τους φίλους μου και επιτέλους μετά από την πανδημία να μπορούμε να γιορτάσουμε όλοι μαζί».
Τι σημαίνει για εκείνη “Love Yourself”: «Love Yourself σημαίνει να σε ακούς, να σε εμπιστεύεσαι και να σε φροντίζεις».
Ανακάλυψε περισσότερα στο www.nicolechrysikou.com και στο @nicolechrysikou.
Η σειρά αφηγημάτων Love Women δημιουργήθηκε για να γιορτάσει το φωτεινό σύμπαν των γυναικών που θαυμάζουμε και ενστερνίζονται όλες εκείνες τις αξίες του Love Yourself που αποπνέουν ισορροπία, έμπνευση, αποδοχή και αγάπη για τον εαυτό μας.
