Κάποιοι γονείς το βρήκαμε μπροστά μας με την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Άλλοι το βιώσαμε από την πρώτη στιγμή που χρειάστηκε να αφήσουμε το παιδί μας σε άλλο φροντιστή. Και κάποιους μάς αιφνιδίασε τη στιγμή που για τον Χ ή Ψ λόγο άλλαξε η ρουτίνα του παιδιού μας. Όπως και να έχει, το άγχος αποχωρισμού είναι μία συνηθισμένη δυσκολία με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι οι περισσότεροι γονείς και καλό είναι να ξέρουμε πώς να τη διαχειριστούμε. «Αν δεν ξεπεραστεί εγκαίρως, προκαλεί πολλά άγχη στη μετέπειτα ζωή του ανθρώπου» λέει η Ασημίνα Αγγελίδου, παιδοψυχολόγος, ψυχολόγος υγείας και ψυχοθεραπεύτρια, παροτρύνοντάς μας να μην το αγνοήσουμε όταν κάνει την εμφάνισή του.
Περί τίνος πρόκειται το άγχος αποχωρισμού στα παιδιά;
Το άγχος αποχωρισμού εμφανίζεται σε πολύ μικρή ηλικία. Από τη στιγμή της γέννησής του το παιδί προσκολλάται στη μητέρα και όταν εκείνη απουσιάζει, το παιδί πανικοβάλλεται, καθώς νιώθει ότι χάνει αυτό το δέσιμο. Αντιδρά λοιπόν με γκρίνια, ανησυχία, ίσως και κάποιο ψεματάκι που θα σκαρφιστεί για να μην την αποχωριστεί. «Με απλά λόγια, το άγχος αποχωρισμού είναι μια ανησυχία του παιδιού ότι θα χάσει το φροντιστή του» εξηγεί η Ασημίνα, επισημαίνοντας ότι μέχρι την ηλικία των 4 ετών η αντίδραση αυτή θεωρείται φυσιολογική ειδικά εάν το παιδί έχει συνηθίσει να είναι συνέχεια με τη μητέρα στο σπίτι. «Αν όμως ξαφνικά -για παράδειγμα όταν το παιδί πηγαίνει πλέον στο δημοτικό σχολείο- παρουσιάσει άγχος αποχωρισμού και έχει μία μόνιμη καχυποψία ότι κάτι κακό θα συμβεί, αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει και να ζητήσουμε τη βοήθεια ειδικού παιδοψυχολόγου» λέει. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για διαταραχή και συχνά συνδυάζεται και με άλλα θέματα όπως πχ. κρίσεις πανικού, δύσπνοια, διαταραχές ύπνου (εφιάλτες, συχνές αφυπνίσεις μέσα στη νύχτα κτλ.), κοιλιακούς πόνους, ναυτίες και εμετούς.
Τα πιο συνηθισμένα αίτια
Συχνά το άγχος αποχωρισμού εμφανίζεται μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός όπως η απώλεια ενός γονιού. Μπορεί, όμως, να ακολουθήσει και την αλλαγή της ρουτίνας του παιδιού για διάφορους λόγους, ένας από τους οποίους μπορεί να είναι ένα διαζύγιο, η μετάθεση ενός γονιού σε άλλη πόλη και κάτι πιο απλό και συνηθισμένο, όπως η επιστροφή της μητέρας στην εργασία όταν λήγει η άδεια μητρότητας. Φυσικά ο τρόπος με τον οποίο βιώνει κάθε παιδί μία τέτοια αλλαγή είναι διαφορετικός κι έτσι κάποιες φορές παρατηρούνται έντονες αντιδράσεις, ενώ άλλες όχι.
Τρόποι αντιμετώπισης
«Είτε πρόκειται για απλό άγχος αποχωρισμού είτε για διαταραχή άγχους αποχωρισμού, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο γονιός κάτι πρέπει να κάνει» λέει η Ασημίνα τονίζοντας ότι το πρώτο-πρώτο είναι να παραμείνει ψύχραιμος, ήρεμος και συνεπής. «Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα “τελετουργικό” δηλαδή να αφήνουμε το παιδί την τάδε ώρα, να ξέρει τι θα συμβεί και πότε θα το πάρουμε. Μέσα από αυτή την “τελετουργία” το παιδί νιώθει ασφάλεια» εξηγεί η Ασημίνα. Αυτό που σίγουρα δεν πρέπει να κάνουμε είναι κάποια πλάκα του τύπου «τι θα έλεγες να μείνεις εδώ σήμερα γιατί δεν νομίζω ότι θα έρθω να σε πάρω». Αντιθέτως, πρέπει να είμαστε καθησυχαστικοί, να λέμε την ώρα που θα το παραλάβουμε και αυτό να μην αλλάζει. Μάλιστα αν το παιδί είναι μικρό και νιώθει άγχος αποχωρισμού, το καλύτερο είναι, σύμφωνα με την Ασημίνα, να το πηγαίνει και να το φέρνει το ίδιο πρόσωπο και όχι πχ. τη μία η μαμά, την άλλη ο μπαμπάς και την άλλη η γιαγιά. Σίγουρα αυτό δεν είναι το πιο εύκολο και βολικό για τους γονείς, όμως από τη στιγμή που θα εμφανιστεί τέτοιο άγχος, αυτό είναι το ιδανικό. Η λογική είναι ότι το άγχος αποχωρισμού σύντομα θα υποχωρήσει και μετά μπορούν να εναλλάσσονται τα πρόσωπα μιλώντας και εξηγώντας στο παιδί τις ανάγκες.
Κάτι άλλο που πρέπει να προσέξουμε είναι ο συγχρονισμός. «Είναι σημαντικό να συγχρονιστούμε με τις ανάγκες του παιδιού» λέει η Ασημίνα αναγνωρίζοντας φυσικά ότι αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Εξηγεί όμως ότι κάποια παιδιά δεν είναι έτοιμα να πάνε στον παιδικό σταθμό και οι γονείς βλέπουν τα σημάδια. Σε αυτή την περίπτωση το να πάει το παιδί στο σχολείο σε ηλικία 12 μηνών αντί για 10 κάνει μεγάλη διαφορά.
Επίσης βοηθητικό για τα παιδιά είναι να έρθουν σε επαφή με το σχολείο ή και τους νέους φροντιστές τους, να γνωρίσουν το χώρο, να συστηθούν με συμμαθητές και δασκάλους και να μπούνε σιγά-σιγά στο κλίμα. Μάλιστα κατόπιν συνεννόησης με το σχολείο (γιατί σε γενικές γραμμές είναι κάτι που απαγορεύεται), μπορεί το παιδί να κουβαλάει μαζί το αγαπημένο του αντικείμενο και αυτό να το βοηθάει να παραμένει ήρεμο και να νιώθει ασφάλεια.
Μήπως εσύ έχεις μεγαλύτερο άγχος αποχωρισμού;
Πολλές φορές δεν είναι τα παιδιά εκείνα που νιώθουν το άγχος αυτό αλλά οι γονείς. Ουσιαστικά με τον τρόπο που συμπεριφέρονται δεν αφήνουν το παιδί να ξεκολλήσει από πάνω τους (το κυνηγάνε για να μπει στην τάξη, απαντούν για λογαριασμό του, τρέχουν έντρομοι πίσω του με το παραμικρό πέσιμο ή χτύπημα κτλ.) γιατί οι ίδιοι φοβούνται ότι θα συμβεί κάτι τρομερό εάν απομακρυνθούν. Βέβαια αυτό από μόνο του δεν μπορεί να προκαλέσει διαταραχή άγχους αποχωρισμού στο παιδί, αλλά αφενός κάνει τους ίδιους να βασανίζονται και αφετέρου δυσκολεύει το παιδί να ανεξαρτητοποιηθεί. Αν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου στα παραπάνω, θα πρέπει να δουλέψεις τα άγχη σου -ιδανικά με τη βοήθεια κάποιου ειδικού- ώστε να αφήσεις το παιδί ελεύθερο και να προχωρήσετε όλοι μπροστά.
