Επιτέλους, η κοινωνία μιλά ανοιχτά για την ψυχική υγεία! Βέβαια, για κάθε άτομο που κλείνει ραντεβού με έναν ειδικό ψυχικής υγείας ακούγονται κάπου στις δέκα κουβέντες που σκορπίζουν μπερδέματα και θερίζουν… στερεότυπα. «Είδα την Χ ταινία κι έπαθα κατάθλιψη…» «Α, δεν πάει καλά… είναι τρελός!» «Βγάλε τα παπούτσια σου, έχω OCD!». Πόσο συχνά ακούμε ή χρησιμοποιούμε οι ίδιοι όρους ψυχοπαθολογίας αδιακρίτως; Κι ενώ όλα αυτά μοιάζουν άκακα και μικρά, στην πραγματικότητα αυτό που κάνουν είναι να διαιωνίζουν την ημιμάθεια γύρω από λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές ψυχικές παθήσεις, να αυξάνουν το στίγμα γύρω από συγκεκριμένες ψυχικες ασθένειες και, ταυτόχρονα, να κάνουν άλλες διαταραχές να μοιάζουν σαν απλή… αδιαθεσία.
Παρακάτω θα βρεις συγκεντρωμένες τους πιο συνηθισμένους όρους ψυχολογίας που χρησιμοποιούμε λανθασμένα, την πραγματική τους έννοια και έναν εναλλακτικό τρόπο να πεις αυτό που πραγματικά εννοείς χωρίς να προκαλείς τους… θεούς της ψυχικής υγείας!
Αντί για «διπολικός» πες «κυκλοθυμικός»
Μπορεί να αλλάζεις διαρκώς γνώμη. Μπορεί η διάθεσή σου να αλλάζει συχνά. Δεν είσαι όμως “διπολικός”. Η Διπολική Διαταραχή στην πραγματικότητα, προκαλεί διαδοχικά επεισόδια κατάθλιψης και μανίας σε ένα άτομο. Δεν έχει καμία σχέση με την κυκλοθυμία, δηλαδή την εναλλαγή των συναισθημάτων μέσα σε ένα μικρό χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με το πιο πρόσφατο διαγνωστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών, DSM-5, μάλιστα, η συγκεκριμένη διαταραχή είναι ένας όρος ομπρέλα που περιγράφει έναν ψυχισμό που περνά από επεισόδια μανίας σε επεισόδια κατάθλιψης. Στη μεν μανία το άτομο βιώνει αφύσικα ευερέθιστη ή ευχάριστη διάθεση και μεγάλα αποθέματα ενέργειας που το αποτρέπουν από το να ηρεμήσει ή να κοιμηθεί ενώ το κάνουν να μιλά πολύ γρήγορα, συχνά ασυνάρτητα, να προβαίνει σε επικίνδυνες συμπεριφορές και να καταπιάνεται διαρκώς με ασχολίες ώστε να εκτονώσει την ενέργειά του.
Αντί για «κατάθλιψη» πες «κακή διάθεση» ή «θλίψη»
Μιας που ανέφερα ήδη την κατάθλιψη υπάρχει κάτι σημαντικό που πρέπει να πούμε. Η κατάθλιψη δεν είναι η κακή διάθεση με την οποία ξύπνησες μια μέρα. Η κατάθλιψη δεν είναι αυτή η “μαυρίλα” που σου προκαλεί μια δραματική ταινία. Η κατάθλιψη δεν είναι καν διαταραχή, είναι ένα σύμπτωμα που παρουσιάζεται σε πολλές διαφορετικές διαταραχές. Ένα άτομο που παρουσιάζει κατάθλιψη δεν είναι μονάχα θλιμμένο. Έχει επίσης προβλήματα με τη διατροφή και με τον ύπνο του, δεν παίρνει χαρά από τα πράγματα που πριν απολάμβανε, δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε μια εργασία. Η πιο γνωστή διαταραχή που περιλαμβάνει κατάθλιψη είναι η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή και εκείνη προυποθετεί την παρουσία πολύ συγκεκριμένων συμπτωμάτων για ένα διάστημα μεγαλύτερο απο μερικές εβδομάδες.
Αντί για «ΔΕΠΥ» πες «δυσκολία συγκέντρωσης»
Η ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας) είναι μία από εκείνες τις λέξεις που αναφέρονται όλο και πιο συχνά τελευταια. Μάλιστα τις περισσότερες φορές, αφορούν παιδιά! Κι αν ακόμα δεν έχεις ακούσει τη ΔΕΠΥ να χρησιμοποιείται “ελαφρά τη καρδία” σίγουρα θα έχεις ακούσει παιδιά να αναφέρονται ως “υπερκινητικά”. Στην πραγματικότητα ωστόσο, η διάγνωση με ΔΕΠΥ προυποθέτει την παρουσία, για περισσότερους απο 6 μήνες, συμπτωμάτων που δεν παραπέμπουν απλά σε μικρά ή έστω “άτακτα” παιδιά αλλά σε φαινόμενα που εμποδίζουν σημαντικά την καθημερινή ζωή του ατόμου και απειλούν την σχολική ή επαγγελματική του πορεία. Οπότε, όχι, δεν έχεις ΔΕΠΥ επειδή δεν μπορείς να παρακολουθήσεις εκείνο το βαρετό τρίωρο meeting.
Αντί για «OCD» πες «οργανωτικός»
Αν πίστευα τους φίλους μου, θα μεγάλωνα νομίζοντας πως έχω OCD επειδή η τσάντα μου ήταν πάντα εξαιρετικά οργανωμένη και καθαρή. Όταν όμως γνώρισα από κοντά ένα πραγματικό άτομο με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) ντράπηκα για τις φορές που είχα γελάσει με εκείνα τα αστεία. Το OCD δεν είναι απλά η αγάπη της οργάνωσης και της καθαριότητας. Είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά παρεμβατικές σκέψεις και συμπεριφορές που δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ένα άτομο με OCD πρέπει να αναβοσβήσει το φως Χ φορές για να νιώσει ότι όλα είναι οκ, κι αν δεν είναι απόλυτα οργανωμένος ο χώρος του βιώνει κατάθλιψη ή εξουθενωτικό άγχος.
Αντί για «ναρκισσιστής» πες «εγωκεντρικός»
Άλλη μία «μόδα» των τελευταίων ετών είναι το να βαφτίζουμε κάθε «καλό» άνθρωπο που συναντάμε, ναρκισσιστή. Ο ναρκισσισμός είναι ένας συνδυασμός συγκεκριμένων συμπεριφορικών στοιχείων που υποδηλώνουν έλλειψη σεβασμού για όλα τα άλλα άτομα, κι όχι μονάχα κάποια. Γι’ αυτό και πολύ συχνά όταν λέμε κάποιον «νάρκισσο» εννοούμε πως είναι ματαιόδοξος ή εγωκεντρικός. Σύμφωνα με το DSM-5 η Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικοτητας περιγράφεται ως ένα «διάχυτο συμπεριφορικό μοτίβο μεγαλοπρέπειας με έντονη ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη ενσυναίσθησης, που ξεκινά από την πρώιμη ενήλικη ζωή και παρουσιάζεται σε ποικίλα πλαίσια». Και για να διαγνωστεί κανείς χρειάζεται να εμφανίζει, δια βίου, τουλάχιστον 5 από τα 9 συνολικά κριτήρια που καταγράφονται στο εγχειρίδιο. Μπορεί λοιπόν κάποιον να σου θυμίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά αλλά αυτό δεν τον κάνει, απαραίτητα, «νάρκισσο».
Αντί για «σχιζοφρενής»… μην πεις τίποτα
Φτάσαμε σε μία από τις πιο παρεξηγημένες ψυχικές διαταραχές όλων των εποχών. Μια λέξη που φέρνει στο νου δολοφόνους και… πριόνια. Μια λέξη που στην πραγματικότητα περιγράφει μια πολύ σοβαρή ψυχική ασθένεια που χαρακτηρίζεται από παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις, παραληρηματικές ιδέες και κοινωνική απόσυρση, μεταξύ άλλων. Η συντριπτική πλειοψηφία των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια, φυσικά, δεν είναι επιθετικά τα ίδια αλλά πολύ συχνά, όντας ευάλωτα, καταλήγουν θύματα των άλλων.
Αξίζει εδώ να κάνω και μια μικρή παρένθεση για να πω ότι συχνά η Σχιζοφρένεια μπερδεύεται με τη Διασχιστική Διαταραχή Ταυτότητας (παλιότερα γνωστή ως Διαταραχή Πολλαπλής Προσωπικότητας) η οποία με τη σειρά της αναφέρεται σε συζητήσεις από καιρό σε καιρό για… άτομα που δεν έχουν μια σταθερή σχέση ή συμπεριφορά.
